If you want to find a way in Latin to say things like
you may find the impersonal Latin verb oportere useful. Study the following material to get a better sense of the Latin usage.
From Lewis & Short:
oportet, uit, 2, v. impers. [2. opus],
it is necessary, needful, proper, becoming, or reasonable;
it behooves;
I (thou, he, etc.) must or ought
—
(cf.: opus est, necesse est, debeo;
oportet denotes the necessity of reason or duty,
necesse est that of compulsion).
—Constr. class. with a subject-clause, the subj., or absol.; late Lat. also with ut and subj.
tamquam ita fieri non solum oporteret, sed etiam necesse esset, Cic. Verr. 2, 4, 39, 84:
"hoc fieri et oportet et opus est", id. Att. 13, 25, 1:
ted ipsum oportet hoc profiteri et proloqui, Enn. ap. Non. 232, 24 (Trag. v. 384 Vahl); cf.:
qui alteri exitium parat, eum scire oportet sibi paratam pestem parem, id. ap. Cic. Tusc. 2, 17, 39 (Trag. v. 22 ib.):
"hanc scire oportet, filia tua ubi sit", Plaut. Cist. 4, 2, 51:
"servum hercle te esse oportet et nequam et malum", you must be a truly good-for-nothing slave, id. Poen. 5, 2, 70:
"non oportuit relictas (i. e. relictas esse ancillas)", Ter. Heaut. 2, 3, 6:
"adulescenti morem gestum oportuit", id. Ad. 2, 2, 6:
"ut ut erat, mansum tamen oportuit", he ought to have stayed, id. Heaut. 1, 2, 26:
"nec mediocre telum ad res gerendas existimare oportet benevolentiam civium", Cic. Lael. 17, 61:
"pecunia, quam his oportuit civitatibus pro frumento dari", that was to be given, id. Verr. 2, 3, 75, 174:
"unde habeas, quaerit nemo, sed oportet habere", Juv. 14, 207.
—With subj.:
"ex rerum cognitione efflorescat et redundet oportet oratio", Cic. de Or. 1, 6, 20:
"me ipsum ames oportet, non mea", id. Fin. 2, 26:
"valeat possessor oportet", Hor. Ep. 1, 2, 49.
—Also (late Lat.) constr. with ut and subj., Aug. Civ. Dei, 1, 10; Boëth. Consol. Phil. 1, pros. 4.
—Absol.:
"si denique aliquid non contra ac liceret factum diceretur, sed contra atque oporteret ... est enim aliquid, quod non oporteat, etiam si licet:
quicquid vero non licet, certe non oportet", Cic. Balb. 3, 7; cf.:
"ne quid fiat secus quam volumus quamque oportet", id. Att. 6, 2, 2:
"alio tempore atque oportuerit", Caes. B. G. 7, 33:
"longior quam oportet sermo", Quint. 8, 3, 53; cf. id. 8, 2, 23; 9, 4, 144.
(b). Plur. (anteclass.):
ut ea, quae oportuerint, facta non sint, Caecil. ap. Prisc. p. 827 P.:
"haec facta ab illo oportebant (al. oportebat)," Ter. Heaut. 3, 2, 25; cf. id. And. 3, 2, 1.
1. Quae quo plura sunt, C.~Aquili, eo te et hos qui tibi in consilio sunt meliore mente nostra verba audire oportebit, ut multis incommodis veritas debilitata tandem aequitate talium virorum recreetur
2. Cum aeris alieni aliquantum esset relictum, quibus nominibus pecuniam Romae curari oporteret, auctionem in Gallia P.~hic Quinctius Narbone se facturum esse proscribit earum rerum quae ipsius erant privatae
3. Quia, quod virum bonum facere oportebat, id loquebatur Naevius, credidit Quinctius eum qui orationem bonorum imitaretur facta quoque imitaturum;
4. Recusabant qui aderant tum Quinctio, demonstrabant de re iudicium fieri oportere ut aut uterque inter se aut neuter satis daret;
5. Dici vix potest quam multa sint quae respondeatis ante fieri oportere quam ad hanc rationem extremam necessario devenire
6. Etenim si volt virorum bonorum instituto vivere, multa oportet discat ac dediscat, quorum illi aetati utrumque difficile est
7. Quo tempore existimas oportuisse, Naevi, absentem Quinctium defendi aut quo modo?
8. Fateor, si ita est, procuratorem decreto praetoris oportuisse parere
9. Tametsi nolo eam rem commemorando renovare cuius omnino rei memoriam omnem tolli funditus ac deleri arbitror oportere;
10. causam capitis dicas oportet Accusa ubi ita necesse est Non, inquit, nisi tu ante novo modo priore loco dixeris
11. Qua re aut doceas oportet Alfenum negasse se procuratorem esse, non deiecisse libellos, iudicium accipere noluisse, aut, cum haec ita facta sint, ex edicto te bona P.~Quincti non possedisse concedas
12. In huius modi sponsionem testis dare oportebat ex eo numero qui haec dicerent:
13. eos ita videtur in possessione esse oportere
14. Omnes hi quos videtis adesse in hac causa iniuriam novo scelere conflatam putant oportere defendi, defendere ipsi propter iniquitatem temporum non audent
15. quod iudicia tam diu facta non essent, condemnari eum oportere qui primus in iudicium adductus esset;
16. ita facillime quae res totum iudicium contineat et quibus de rebus nos dicere oporteat et quid vos sequi conveniat intellegetis
17. De hisce omnibus rebus me dicere oportere intellego
18. ego crimen oportet diluam, vos et audaciae resistere et hominum eius modi perniciosam atque intolerandam potentiam primo quoque tempore exstinguere atque opprimere debetis
19. hoc tanto, tam atroci, tam singulari maleficio, quod ita raro exstitit ut, si quando auditum sit, portenti ac prodigi simile numeretur, quibus tandem tu, C.~Eruci, argumentis accusatorem censes uti oportere?
20. novi et, nisi me fallit animus, unus quisque vestrum qui et ipsi incensi sunt studio quod ad agrum colendum attinet, vitamque hanc rusticam, quam tu probro et crimini putas esse oportere, et honestissimam et suavissimam esse arbitrantur
21. ut illud intellegatur, cum apud maiores nostros summi viri clarissimique homines qui omni tempore ad gubernacula rei publicae sedere debebant tamen in agris quoque colendis aliquantum operae temporisque consumpserint, ignosci oportere ei homini qui se fateatur esse rusticum, cum ruri adsiduus semper vixerit, cum praesertim nihil esset quod aut patri gratius aut sibi iucundius aut re vera honestius facere posset
22. tametsi te dicere atque enumerare causas omnis oportebat, et id erat certi accusatoris officium qui tanti sceleris argueret explicare omnia vitia ac peccata fili quibus incensus parens potuerit animum inducere ut naturam ipsam vinceret, ut amorem illum penitus
23. Ita tamen quaestus te cupidum esse oportebat ut horum existimationem et legem Remmiam putares aliquid valere oportere
24. noxiis et in his levioribus peccatis quae magis crebra et iam prope cotidiana sunt vel maxime et primum quaeritur, quae causa malefici fuerit, id Erucius in parricidio quaeri non putat oportere
25. Haec cum sint omnia, tamen exstent oportet expressa sceleris vestigia, ubi, qua ratione, per quos, quo tempore maleficium sit admissum
26. Accedat huc oportet odium parentis, animadversionis paternae metus, amici improbi, servi conscii, tempus idoneum, locus opportune captus ad eam rem;
27. paene dicam, respersas manus sanguine paterno iudices videant oportet, si tantum facinus, tam immane, tam acerbum credituri sunt
28. In minimis privatisque rebus etiam neglegentia in crimen mandati iudiciumque infamiae vocatur, propterea quod, si recte fiat, illum neglegere oporteat qui mandarit non illum qui mandatum receperit;
29. Recte igitur maiores eum qui socium fefellisset in virorum bonorum numero non putarunt haberi oportere
30. Nimiam gratiam potentiamque Chrysogoni dicimus et nobis obstare et perferri nullo modo posse et a vobis, quoniam potestas data est, non modo infirmari verum etiam vindicari oportere
31. Sin autem victoria nobilium ornamento atque emolumento rei publicae populoque Romano debet esse, tum vero optimo et nobilissimo cuique meam orationem gratissimam esse oportet
32. Quin tu hoc crimen aut obice ubi licet agere, aut iacere noli ubi non oportet
33. Nega, nega nunc equiti Romano, homini honesto, iudici tuo credi oportere!
34. ei negabit credi oportere cui ipse crediderit?
35. rogare et orare ne illos supplices aspernarer quos me incolumi nemini supplices esse oporteret
36. cum de pecuniis repetundis nomen cuiuspiam deferatur, si certamen inter aliquos sit cui potissimum delatio detur, haec duo in primis spectari oportere, quem maxime velint actorem esse ii quibus factae esse dicantur iniuriae, et quem minime velit is qui eas iniurias fecisse arguatur
37. utrum, Q.~Caecili, hoc dices, me non Siculorum rogatu ad causam accedere, an optimorum fidelissimorumque sociorum voluntatem apud hos gravem esse non oportere?
38. Reliquum est iam ut illud quaeramus, cum hoc constet, Siculos a me petisse, ecquid hanc rem apud vos animosque vestros valere oporteat, ecquid auctoritatis apud vos in suo iure repetundo socii populi Romani, supplices vestri, habere debeant
39. Quis ergo est qui neget oportere eorum arbitratu lege agi quorum causa lex sit constituta?
40. quam qua ipse vult uti, imitetur homines eos quos ipse vidit amplissimos, L.~Crassum et M.~Antonium, qui nihil se arbitrabantur ad iudicia causasque amicorum praeter fidem et ingenium adferre oportere
41. Cognosce ex me, quoniam hoc primum tempus discendi nactus es, quam multa esse oporteat in eo qui alterum accuset;
42. Deinde accusatorem firmum verumque esse oportet
43. sin autem de accusatione dicimus, concedas oportet iis qui nullo suo peccato impediuntur quo minus alterius peccata demonstrare possint
44. Quodsi ei potissimum censes permitti oportere accusandi potestatem cui maximam C.~Verres iniuriam fecerit, utrum tandem censes hos iudices gravius ferre oportere, te ab illo esse laesum, an provinciam Siciliam esse vexatam ac perditam?
45. Opinor, concedes multo hoc et esse gravius et ab omnibus ferri gravius oportere
46. denique de iniuria quae tibi facta sit neminem nostrum graviorem iudicem esse oportet quam te ipsum, cui facta dicitur
47. in contentione suscipiendarum inimicitiarum ridiculum est putare causam necessitudinis ad inferendum periculum iustam videri oportere
48. Tu cum omnibus rebus inferior sis, hac una in re te mihi anteferri putas oportere, quod quaestor illius fueris:
49. ego, si superior omnibus rebus esses, hanc unam ob causam te accusatorem repudiari putarem oportere
50. Sic enim a maioribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere;
51. P.~Sulpicius, iudex tristis et integer, magistratum ineat oportet Nonis Decembribus;
52. Huius iudici et laudis fructum et offensionis periculum vestrum, laborem sollicitudinemque nostram, scientiam quid agatur, memoriamque quid a quoque dictum sit, omnium puto esse oportere
53. Hoc in illo maiestatis iudicio si licuisse sibi ostenderit, ego oportuisse concedam
54. Causam enim, inquit, cognosci oportet:
55. inaudita! de qua expugnatione cum legati ad C.~Neronem in Asiam Samo venissent, responsum tulerunt eius modi querimonias, quae ad legatos populi Romani pertinerent, non ad praetorem sed Romam deferri oportere
56. Quae si diceret, tamen ignosci non oporteret, si nimis atrociter imperando sociis in tantum adductus periculum videretur
57. quod Cornelium lictorem occisum esse constaret, putasse non oportere esse cuiquam ne in ulciscenda quidem iniuria hominis occidendi potestatem
58. Audite, quaeso, iudices, et aliquando miseremini sociorum et ostendite aliquid iis in vestra fide praesidi esse oportere
59. qui in illa re quid facere oporteret non habebat, nisi forte, id quod omnes tum desiderabant, ut ageret eam rem sine Verre et sine Dolabella
60. Non te ad senatum causam deferre, non de tam atrocibus iniuriis conqueri, non eos homines qui populum concitarant consulum litteris evocandos curare oportuit?
61. me de praeturae criminibus auditote ut ex utroque genere, et iuris dicendi et sartorum tectorum exigendorum, ea postuletis quae maxime digna sint eo reo cui parvum ac mediocre obici nihil oporteat
62. quodsi ita fecisset, tamen post illius mortem nihil de testamento illius novi iuris constitui oporteret
63. si tabulae testamenti non proferrentur, tum ut, uti quemque potissimum heredem esse oporteret, si is intestatus mortuus esset, ita secundum eum possessio daretur
64. nonne id quaeri oportet, utrum possessorem esse oporteat?
65. Si de hereditate ambigetur et tabvlae testamenti obsignatae non minus mvltis signis quam e lege oportet ad me proferentur, secundum tabulas testamenti potissimum possessionem dabo Hoc translaticium est:
66. sequi illud oportet, Si tabulae testamenti non proferentur
67. Si protulerit, uno signo ut sit minus quam ex lege oportet, non des possessionem:
68. ceteri heredes adeunt ad Verrem, docent non oportere se id iurare facturos esse quod contra legem Corneliam esset, quae proscriptum iuvari vetaret;
69. docebat edictum eius non oportere in eas hereditates valere quae ante eum praetorem venissent;
70. Nihil levius quam praetorem urbanum hoc iuris in suo magistratu constituere, omnibus quibus hereditas venerit coheredem praetorem esse oportere
71. L.~Habonio aedem Castoris tradi oportebat:
72. nosset qua in lege numerus tantum columnarum traditur, perpendiculi mentio fit nulla et qui non putaret sibi expedire ita accipere, ne eodem modo tradendum esset, negat id sibi deberi, negat oportere exigi
73. Excludit eum solum cui prope dicam soli potestatem factam oportebat
74. hoc dicam quod ostendam multos ex te viros primarios audisse, cum diceres ignosci tibi oportere quod falsum codicem protuleris;
75. cui ego nisi vi populi atque hominum clamore atque convicio restitissem, ex hac decuria vestra, cuius mihi copiam quam largissime factam oportebat, quos iste adnuerat in suum consilium sine causa subsortiebatur
76. Primum, si ita esset, tamen vos in hac quaestione de pecuniis repetundis, quae sociorum causa constituta est lege iudicioque sociali, sociorum querimonias audire oporteret
77. ex iure Quiritium P.~Servili esse, neque is fundus Q.~Catulo restitvetur, non necesse erit L.~Octavio iudici cogere P.~Servilium Q.~Catulo fundum restituere, aut condemnare eum quem non oporteat?
78. qui cives Romani erant iudicabant si Siculi essent, cum Siculos eorum legibus dari oporteret, qui Siculi, si cives Romani essent
79. iubet, id quod initio lege Rupilia fieri oportuerat, citari Heraclium et eos qui dicam scripserant;
80. Quod ab eo pridie, cum multis lacrimis cum oraret atque obsecraret, Heraclius impetrare non potuerat, id ei postridie venit in mentem, ex lege Rupilia sortiri dicas oportere
81. num etiam patriis Heraclium bonis exturbare oportuit?
82. Huic hereditas HS quingentorum milium venerat a muliere quadam propinqua, atque ita propinqua ut, ea etiamsi intestata esset mortua, Epicratem Bidinorum legibus heredem esse oporteret
83. Minucius, qui Syracusis sic negotiaretur ut sui iuris dignitatisque meminisset, et qui sciret se ita in provincia rem augere oportere ut ne quid de libertate deperderet, homini quae visa sunt, et quae tempus illud tulit et causa, respondit, causam sese dimisso atque ablegato consilio defensurum negavit
84. Si praesens Sthenius reus esset factus, si manifesto in maleficio teneretur, tamen, cum accusator non adesset, Sthenium condemnari non oporteret
85. Quod igitur tibi erat in tuo iudicio optatissimum, me cum citatus essem non adesse, cur Sthenio non putasti prodesse oportere, cum eius accusator non adfuisset?
86. edicto non liceret Romae quemquam esse qui rei capitalis condemnatus esset, egisse causam Stheni, et, cum ita rem exposuissem quem ad modum nunc apud vos, docuissemque hanc damnationem duci non oportere, x tribunos plebis hoc statuisse, idque de omnium sententia pronuntiatum esse, Non videri Sthenium impediri edicto quo minus ei Romae liceret esse
87. Agrigentini ad istum legatos mittunt qui eum leges doceant consuetudinemque omnium annorum demonstrent, ut iste intellegeret ei se illum locum vendidisse cui ne commercium quidem esse oporteret;
88. Numquid igitur oportet nisi tres sortis conici, unam educi?
89. Cephaloedi mensis est certus, quo mense sacerdotem maximum creari oporteat
90. astrologus, qui non tam caeli rationem quam caelati argenti duceret, eximi iubet non diem ex mense, sed ex anno unum dimidiatumque mensem hoc modo ut, quo die verbi causa esse oporteret Idus Ianuarias, is eo die Kalendas Martias proscribi iuberet:
91. statuae magno opere delectant, et si quis earum honore aut gloria ducitur, is haec tamen constituat necesse est, primum averti pecuniam domum non placere, deinde ipsarum statuarum modum quendam esse oportere, deinde illud, certe ab invitis exigi non oportere
92. una civitas cum tot nominibus pecuniam contulerit idemque hoc civitates ceterae fecerint, nonne res ipsa vos admonet ut putetis modum aliquem huic cupiditati constitui oportere?
93. Quemquam igitur putas dubitaturum quin is quem tibi inimicissimum esse oporteat, qui abs te gravissimas iniurias acceperit, pecuniam statuae nomine dederit vi atque imperio adductus, non officio ac voluntate?
94. non solum rem publicam nostram, sed etiam in quovis homine privato nomen ipsum Romanum semper dilexerit, ea publico consilio atque auctoritate iudicarit C.~Verris statuas esse in urbe sua non oportere
95. eos omnis hoc statuisse, monumentum istius in sua civitate nullum esse oportere
96. ut, etiamsi causas cur te oderint non possim dicere, tamen illud dicendum putem, quem omnes mortales oderint, eum vobis quoque odio esse oportere
97. Potes igitur dicere nihil tibi obesse oportere aratorum, negotiatorum, Siculorumque omnium testimonia, cum eorum nominibus in statuarum inscriptione oppositis omnem te speraris invidiam atque infamiam tuam posse exstingere?
98. Nempe eorum quos ii qui severiora iudicia desiderant arbitrantur res iudicare oportere publicanorum iudicio;
99. vos ex me causam non a me prolatam, sed ad me delatam audire oportere;
100. Atque haec postulabam, non quo illum cogi putarem oportere ut ad ea mihi responderet invitus, sed ut omnibus istius furta, illius flagitium, utriusque audacia perspicua esse posset
101. Qui iure aequo omnis putat esse oportere, is tibi non infestissimus sit, cum cogitet varietatem libidinemque decretorum tuorum?
102. Quantum decumanus edidisset aratorem sibi decumae dare oportere, ut tantum arator decumano dare cogeretur
103. Edixit ut, quod decumanus edidisset sibi dari oportere, id ab aratore magistratus Siculus exigeret
104. si praeco decumas pronuntiavit, re vera, hoc est lege, edicto, condicione, plus etiam quam dimidiae venierunt, tamen hoc tibi praeclarum putabis, te pluris quod non licebat quam ceteros quod oportebat vendidisse?
105. Si magno emerat, quoniam tu es qui diligentissime pretia exquisisti, qui, ut ais, magno vendidisti, quare putabas emptori lucrum addi oportere?
106. Quodsi fieri non poterat ut plus quam x medimna ex iugero exararent, medimnum autem ex iugero decumano dari oportebat, cum ager, id quod perraro evenit, cum decumo extulisset, quae erat ratio decumanis, siquidem decumae ac non bona venibant aratorum, ut pluribus aliquanto medimnis decumas emerent quam iugera erant sata
107. Quibus si qua calamitas propter istum salvis vectigalibus nostris accidisset, animum advertere tamen in eum vos oporteret, praesertim cum ea lege iudicaretis quae sociorum causa esset constituta:
108. Si tibi aliquis ad aurem accessisset et dixisset Apronium dictitare te sibi esse socium, commoveri te oportuit, evocare Apronium, nec illum ante tibi satis facere quam tu omnium existimationi satis fecisses:
109. praeterea conventus honestus Syracusis, multi equites Romani, viri primarii, ex qua copia recuperatores reici oporteret, qui aliter iudicare nullo modo possent
110. Cui ego illum non putem placere oportere qui tanto opere Timarchidi probatus sit?
111. dare, profundere oportere, si velis vincere
112. amicus et necessarius est ut, etiamsi vir bonus non esset, tamen quod contra istum diceret grave videretur, ita vir bonus est ut, etiamsi inimicissimus isti esset, tamen eius testimonio credi oporteret
113. Cum senatus decernit ut ematur in Sicilia frumentum, aut cum populus iubet, hoc, ut opinor, intellegit, ex Sicilia Siculum frumentum apportari oportere:
114. Iam vero ab isto omnem illam ex aerario pecuniam, quam his oportuit civitatibus pro frumento dari, lucri factam videtis
115. cum, si solveres Siculis tantum quantum te populus Romanus iusserat, aratoribus fieri gratissimum posset, tu non modo eos accipere quod oportebat noluisti, sed etiam dare quod non debebant coegisti?
116. unum, inquam, da mihi ex illis aratoribus qui tibi ad statuam pecuniam contulerunt, qui sibi dicat omne esse pro frumento quod oportuerit solutum
117. Nam illud genus tertium deductionis erat eius modi, quasi non modo liceret sed etiam oporteret, nec solum oporteret sed plane necesse esset
118. Non est in hoc crimen, Hortensi, ne forte ad hoc meditere, multos saepe viros bonos et fortis et innocentis cum aratoribus et cum civitatibus frumentum, in cellam quod sumi oporteret, aestimasse et pecuniam pro frumento abstulisse
119. Quam ob rem, si vis, Hortensi, docere aliquid ab isto simile in aestimatione atque a ceteris esse factum, doceas oportebit aliquo in loco Siciliae praetore Verre ternis denariis tritici modium fuisse
120. Si ullo in loco eius provinciae frumentum tanti fuit quanti iste aestimavit, hoc crimen in istum reum valere oportere non arbitror
121. frumentum, inquit, me abs te emere oportet
122. a me, cui singulos denarios a te dari oportuit, binos auferes et huic praedae ac direptioni cellae nomen impones?
123. hac re publica atque in hac hominum libidine et, ut adhuc habuit se status iudiciorum, etiam licentia, non ex iure, non ex aequitate, non ex lege, non ex eo quod oportuerit, non ex eo quod licuerit, sed ex eo quod aliqui fecerit, id quod reprehenditur recte factum esse defendes?
124. et optimi mores erant et hominum existimatio gravis habebatur et iudicia severa fiebant, ad hanc hominum libidinem ac licentiam me abducis, et, in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere, ab iis tu defensionis exempla quaeris?
125. verum tamen a vobis ita arbitror spectari oportere, quanti haec eorum iudicio qui studiosi sunt harum rerum aestimentur, quanti venire soleant, quanti haec ipsa, si palam libereque venirent, venire possent, denique ipse Verres quanti aestimet
126. me enim tabulas tuas habere et proferre oportebat
127. A Lysone vero Lilybitano, primo homine, apud quem deversatus es, Apollinis signum ablatum certe non oportuit
128. Tamen id factum non oportuit
129. Si iudex non esses et haec ad te delata res esset, te potissimum hoc persequi, te petere, te agere oporteret
130. cuius fulgore conlucere atque inlustrari Iovis Optimi Maximi templum oportebat, id apud istum in eius modi conviviis constituetur, quae domesticis stupris flagitiisque flagrabunt?
131. Quam ob rem si suscipis domesticae laudis patrocinium, me non solum silere de vestris monumentis oportebit, sed etiam laetari P.~Africani eius modi fortunam esse mortui ut eius honos ab iis qui ex eadem familia sint defendatur, neque ullum adventicium auxilium requiratur
132. Qui ut primum in illud oppidum venit, statim, tamquam ita fieri non solum oporteret sed etiam necesse esset, tamquam hoc senatus mandasset populusque Romanus iussisset, ita continuo signum ut demolirentur et Messanam deportarent imperavit
133. hominem interea perire innocentem non oportere
134. Numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant, velut in hac re aiebant in labores Herculis non minus hunc immanissimum verrem quam illum aprum Erymanthium referri oportere
135. ex quibus inventum est Cererem antiquissimam placari oportere
136. quodsi esset, si suscipere eam nolletis, tamen in eo qui violasset sancire vos velle oporteret
137. eo minus mirari me oportere si illi communi legatorum voluntati et saluti Siciliae defuissent
138. deinde, cum quidam ex illius amicis commonerent oportere decerni, maximo clamore esse et convicio repudiatos;
139. Conclamant omnes et adprobant ita fieri oportere
140. ille contra dicere, negare esse illud senatus consultum in quo praetor appellatus esset, negare id mihi tradi oportere
141. dicam id quod debeam forsitan obtinere, cum iudicium certa lege sit, non quid in re militari fortiter feceris, sed quem ad modum manus ab alienis pecuniis abstinueris abs te doceri oportere;
142. Quid hoc loco potes dicere, homo amentissime, nisi id quod ego non quaero, quod denique in re tam nefaria, tametsi dubitari non potest, tamen ne si dubitetur quidem quaeri oporteat, quid aut quantum aut quo modo acceperis?
143. si aliquid ab Apollonio commissum est quam ob rem in eum iure animadverteretur, tamenne hanc rem sic agemus ut crimini aut invidiae reo putemus esse oportere si quo de homine severius iudicaverit?
144. meo iure enim contendam eum qui suo iudicio damnatus sit iuratorum iudicum sententiis damnari oportere
145. non dicam ne illud quidem, si maxime in culpa fuerit Apollonius, tamen in hominem honestissimae civitatis honestissimum tam graviter animadverti causa indicta non oportuisse
146. Iste autem Hannibal, qui in suis castris virtute putaret oportere non genere certari, sic hanc Tertiam dilexit ut eam secum ex provincia deportaret
147. etiamsi mihi iucundissimus est honos populi, tamen nequaquam capio tantum voluptatis quantum et sollicitudinis et laboris, ut haec ipsa aedilitas, non quia necesse fuerit, alicui candidato data, sed, quia sic oportuerit, recte conlocata et iudicio populi in loco esse posita videatur
148. Denique cum ex senatus consulto itemque ex lege Terentia et Cassia frumentum aequabiliter emi ab omnibus Siciliae civitatibus oporteret, id quoque munus leve atque commune Mamertinis remisisti
149. Ita in una civitate bis improbus fuisti, cum et remisisti quod non oportebat, et accepisti quod non licebat
150. Exigere te oportuit navem quae contra praedones, non quae cum praeda navigaret, quae defenderet ne provincia spoliaretur, non quae provinciae spolia portaret
151. Archipiratam ipsum videt nemo, de quo supplicium sumi oportuit
152. quamquam Syracusis, quoniam in Syracusano captus erat, maxime, si minus supplicio adfici, at custodiri oportebat
153. quam multos esse oporteret, ex ipso navigio quod erat captum et ex remorum numero coniciebant
154. rogat ut in sua quisque dicat navi se tantum habuisse nautarum quantum oportuerit, neque quemquam esse dimissum
155. Agit gratias Cleomenes, adprobat consilium, dicit ita fieri oportere, admonet tamen illud, quod istum fugerat, in Phalacrum, Centuripinum nauarchum, non posse animadverti, propterea quod secum una fuisset in Centuripina quadriremi
156. Quodsi fortunam tibi obici non oportet, cur tu fortunae illorum innocentium veniam ac locum non dedisti?
157. non ego nego securi quemquam feriri debere, non ego metum ex re militari, non severitatem imperi, non poenam flagiti tolli dico oportere;
158. omnis extra culpam fuisse, aut, si uni attribuenda culpa sit, in eo maximam fuisse qui optimam navem, plurimos nautas haberet, summum imperium obtineret, aut, si omnes in culpa fuerint, non oportuisse Cleomenen constitui spectatorem illorum mortis atque cruciatus;
159. Retineri enim putatis oportere iura libertatis non modo hic ubi tribuni plebis sunt, ubi ceteri magistratus, ubi forum plenum iudiciorum, ubi senatus auctoritas, ubi existimatio populi Romani et frequentia, sed ubicumque terrarum et gentium
160. ore putavit ad officium suum pertinere adversario nulla in re parcere, quid me oportet Tullium pro Tullio facere, homine coniuncto mecum non minus animo quam nomine?
161. Verum et tum id feci quod oportuit, et nunc faciam quod necesse est
162. Neque hoc idcirco postulo quod te aliquid censeam praeterire oportere aut non quam ornatissime et copiosissime dicere, verum ut semel una quaque de re dicas;
163. Dicis oportere quaeri, homines M.~Tulli iniuria occisi sint necne
164. Haec cum praetorem postulabas, cum tribunos appellabas, nempe ita dicebas, potestatem tibi fieri oportere ut, si posses, recuperatoribus persuaderes non esse iniuria M.~Tullio damnum datum
165. Non ergo praetores a lege Aquilia recesserunt, quae de damno est, sed de vi et armis severum iudicium constituerunt, nec ius et iniuriam quaeri nusquam putarunt oportere, sed eos qui armis quam iure agere maluissent de iure et iniuria disputare noluerunt
166. Hoc sequitur, ut familiam M.~Tulli concidi oportuerit?
167. oportuisse an ita dissolvit ut omnes alii dissolverunt?
168. Si inimico testi credi non oportuit, inimicior Marcello Crassus aut Fimbriae Scaurus ex civilibus studiis atque obtrectatione domestica quam huic Galli?
169. Denique ut oportet bello Gallico, ut maiorum iura moresque praescribunt, nemo est civis Romanus qui sibi ulla excusatione utendum putet;
170. Verum et illud considerati hominis esse putavit, qua de re iure disceptari oporteret, armis non contendere, et hoc constantis, quicum vi et armis certare noluisset, eum iure iudicioque superare
171. Nunc vero quis est qui aut vim hominibus armatis factam relinqui putet oportere aut eius rei leviorem actionem nobis aliquam demonstrare possit?
172. Quasi id aliter fieri oportuerit
173. Quo loco depulsus Caecina tamen qua potuit ad eum fundum profectus est in quo ex conventu vim fieri oportebat;
174. Convocari homines propter possessionis controversiam non oportet, armari multitudinem iuris retinendi causa non convenit;
175. Quoniam ita dicis et ita constituis, si Caecina, cum in fundo esset, inde deiectus esset, tum per hoc interdictum eum restitui oportuisse;
176. Quid ad causam possessionis, quid ad restituendum eum quem oportet restitui, quid denique ad ius civile, aut ad praetoris notionem atque animadversionem?
177. Non enim vereor ne hoc dicas, in eadem causa eodem interdicto te oportere restitui, Caecinam non oportere
178. Sin autem vim sine caede, sine volneratione, sine sanguine nullam intellegetis, statuetis homines possessionis cupidiores quam vitae esse oportere
179. mortvo postumo filio, cum filius non modo non mortuus sed ne natus quidem esset, heredem esse oportere
180. Atque illud in tota defensione tua mihi maxime mirum videbatur, te dicere iuris consultorum auctoritati obtemperari non oportere
181. Tum illud quod dicitur, sive nive, inrident, tum aucupia verborum et litterarum tendiculas in invidiam vocant, tum vociferantur ex aequo et bono, non ex callido versutoque iure rem iudicari oportere;
182. non deieci te ex eo loco quem in locum prohibui ne venires in ista defensione accusas eos qui consuluntur, quod aequitatis censeant rationem, non verbi haberi oportere?
183. causa postulasset defendisse, tum illud volgo in iudiciis et non numquam ab ingeniosis hominibus defendi mihi mirum videri solet, nec iuris consultis concedi nec ius civile in causis semper valere oportere
184. Nam hoc qui disputant, si id dicunt non recte aliquid statuere eos qui consulantur, non hoc debent dicere iuris consultis, sed hominibus stultis obtemperari non oportere;
185. sin illos recte respondere concedunt et aliter iudicari dicunt oportere, male iudicari oportere dicunt;
186. neque enim fieri potest ut aliud iudicari de iure, aliud responderi oporteat, nec ut quisquam iuris numeretur peritus qui id statuat esse ius quod non oporteat iudicari
187. quicum tu posthac de possessione contendes, eum si ingressum modo in praedium deieceris, restituas oportebit;
188. iuris, rem et sententiam et aequitatem plurimum valere oportere, libidinis, verbo ac littera ius omne intorqueri:
189. cuius auctoritati dictum est ab illa causa concedi nimium non oportere
190. Nego oportere, nego obtineri posse, nego ullam rem esse quae aut comprehendi satis aut caveri aut excipi possit, si aut praeterito aliquo verbo aut ambigue posito re et sententia cognita non id
191. Si ad interdicti sententiam confugis et, de quo fundo actum sit tum cum Aebutius restituere iubebatur, id quaerendum esse dicis neque aequitatem rei verbi laqueo capi putas oportere, in meis castris praesidiisque versaris;
192. me posse pro meo iure dicere neque in hac re quam ego protuli quaeri oportere quibus verbis praetor interdixerit, sed de quo loco sit actum cum interdixit, neque in vi armatorum spectari oportere in quo loco sit facta vis, verum sitne facta;
193. te vero nullo modo posse defendere in qua re tu velis verba spectari oportere, in qua re nolis non oportere
194. si Galli a maioribus nostris postularent ut eo restituerentur unde deiecti essent, et aliqua vi hoc adsequi possent, non, opinor, eos in cuniculum qua adgressi erant sed in Capitolium restitui oporteret
195. tu hoc idem quod ego dico et quod perspicuum est interpretabere, cum illud verbum unde in utramque rem valeat, eoque tu restitui sis iussus, tam te in aedis tuas restitui oportere, si e vestibulo, quam si ex interiore aedium parte deiectus sis
196. itaque, si ego sim a tuis aedibus deiectus, restitui non oportere, si ipse sis, oportere
197. in illud cotidianum interdictum unde ille me vi deiecit additur cum ego possiderem, si deici nemo potest qui non possidet, aut in hoc interdictum de hominibus armatis non additur, si oportet quaeri possederit necne?
198. Si esset additum, de eo quaeri oporteret;
199. additum non est, tamen oportebit?
200. qua in re primum illud concedis, non quicquid populus iusserit, ratum esse oportere;
201. Nam cum antea nondum huius auctoritatem loci attingere auderem statueremque nihil huc nisi perfectum ingenio, elaboratum industria adferri oportere, omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi
202. Ego enim sic existimo, in summo imperatore quattuor has res inesse oportere, scientiam rei militaris, virtutem, auctoritatem, felicitatem
203. Quorum ego auctoritatem apud vos multis locis plurimum valuisse et valere oportere confiteor;
204. Si uni omnia tribuenda sint, dignissimum esse Pompeium, sed ad unum tamen omnia deferri non oportere
205. Quo quidem tempore cum esset non nemo in senatu qui diceret non oportere mitti hominem privatum pro consule, L.~Philippus dixisse dicitur non se illum sua sententia pro consule sed pro consulibus mittere
206. quo Cn.~Pompei gratiam mihi per hanc causam conciliari putem, neque quo mihi ex cuiusquam amplitudine aut praesidia periculis aut adiumenta honoribus quaeram, propterea quod pericula facile, ut hominem praestare oportet, innocentia tecti repellemus, honorem autem neque ab uno neque ex hoc loco sed eadem illa nostra laboriosissima ratione vitae, si vestra voluntas feret, consequemur
207. Sed ego me hoc honore praeditum, tantis vestris beneficiis adfectum statui, Quirites, vestram voluntatem et rei publicae dignitatem et salutem provinciarum atque sociorum meis omnibus commodis et rationibus praeferre oportere
208. difficultate illa me res tamen, iudices, consolatur quod vos de criminibus sic audire consuestis ut eorum omnium dissolutionem ab oratore quaeratis, ut non existimetis plus vos ad salutem reo largiri oportere quam quantum defensor purgandis criminibus consequi et dicendo probare potuerit
209. De invidia autem sic inter nos disceptare debetis ut non quid dicatur a nobis sed quid oporteat dici consideretis
210. Nam illud me non praeterit, cuiuscumque modi sit mater, tamen in iudicio fili de turpitudine parentis dici vix oportere
211. facile intellego non modo reticere homines parentum iniurias sed etiam animo aequo ferre oportere
212. Cum in consilium iri oporteret, quaesivit ab reo C.~Iunius quaesitor ex lege illa Cornelia quae tum erat clam an palam de se sententiam ferri vellet
213. Non nulli autem severi homines qui hoc statuerunt, quo quisque animo quid faceret spectari oportere, etsi alii pecunia accepta verum iudicabant, tamen nihilo minus se superioribus suis iudiciis constare putabant oportere;
214. At, si ita esset, hac lege accusatum fuisse oportuit qua accusatur Habitus
215. His de causis C.~Iunius condemnatus est, iudices, levissimis et infirmissimis, quas omnino in iudicium adferri non oportuit
216. Hoc vos Cluentio iudicium putatis obesse oportere?
217. integrum restitutos quod planum fecerint illos ob rem iudicandam pecuniam accepisse sed quod iudicibus probarint, cum in eodem genere in quo ipsi offendissent alios reprendissent, se ad praemia legis venire oportere
218. Non dico hoc tempore, iudices, id quod nescio an dici oporteat, illum maiestatis esse condemnatum;
219. Quod eo loco fuit, ita tulerunt ut, si quid haberet a natura boni, prodesse ei putarent oportere, superbiam autem atque adrogantiam eius deridendam magis arbitrarentur propter humilitatem hominis quam pertimescendam
220. Hic profertur id quod iudicium appellari non oportet, P.~Septimio Scaevolae litem eo nomine esse aestimatam
221. Deinde praetores urbani qui iurati debent optimum quemque in lectos iudices referre numquam sibi ad eam rem censoriam ignominiam impedimento esse oportere duxerunt
222. Quod si hoc exemplum ex re militari ad animadversionem censoriam transferendum fuit, sortito id ipsum factum esse oportuit
223. Sin autem sortiri ad poenam et hominum delictum fortunae iudicio committere minime censorium est, certe in multorum peccato carpi paucos ad ignominiam et turpitudinem non oportet
224. existimatione contentus fuit Gellius, et si uterque censor censoris opinione standum non putavit, quid est quam ob rem quisquam nostrum censorias subscriptiones omnis fixas et in perpetuum ratas putet esse oportere?
225. Certe, ut hominem confirmare oportet, nullus est locus a me purgandi istius invidiosi criminis praetermissus
226. Deinde quis umquam hoc senator recusavit ne, cum altiorem gradum dignitatis beneficio populi Romani esset consecutus, eo se putaret durioribus legum condicionibus uti oportere?
227. Putant enim minus multos sibi laqueos legum et condicionum ac iudiciorum propositos esse oportere qui summum locum civitatis aut non potuerunt ascendere aut non petiverunt
228. Aut sibi ad honores petendos aetatem integram restitui oportere aut, quoniam id non posset, eam condicionem vitae quam secuti petitionem reliquissent manere
229. Haec si T.~Attius aut cognovisset aut cogitasset, profecto ne conatus quidem esset dicere, id quod multis verbis egit, iudicem quod ei videatur statuere et non devinctum legibus esse oportere
230. etenim arbitrabar, quoniam eodem anno gerendi nobis essent magistratus, esse aliquam oportere inter nos rei publicae bene administrandae societatem
231. Et cum tu a Ti.~Gracchi aequitate ac pudore longissime remotus sis, id quod dissimillima ratione factum sit eodem iure putas esse oportere?
232. Dicitur contra nullum esse testamentum, non oportere populum Romanum omnium regnorum appententem videri, demigraturos in illa loca nostros homines propter agrorum bonitatem et omnium rerum copiam
233. se moveri possessionibus, antiquissimis sedibus, ac dis penatibus negant oportere
234. Ita remissis manubiis vectigalibus eius virtute partis se frui putat oportere
235. Deinde in hac adsignatione agrorum ne illud quidem dici potest quod in ceteris, agros desertos a plebe atque a cultura hominum liberorum esse non oportere
236. Hoc enim vos in errore versari diutius non oportet
237. Quam ob rem uter nostrum tandem, Labiene, popularis est, tune qui civibus Romanis in contione ipsa carnificem, qui vincla adhiberi putas oportere, qui in campo Martio comitiis centuriatis auspicato in loco crucem ad civium supplicium defigi et constitui iubes, an ego qui funestari contionem contagione carnificis veto, qui expiandum forum populi Romani ab illis nefarii sceleris vestigiis esse dico, qui castam contionem, sanctum campum, inviolatum corpus omnium civium Romanorum, integrum ius libertatis defendo servari oportere?
238. idcircone oportuit C.~Rabirium desciscere a re publica, non comparere in illa armata multitudine bonorum, consulum voci atque imperio non oboedire?
239. Sed si illos, Labiene, quos iam videre non possumus neglegis, ne his quidem quos vides consuli putas oportere?
240. Ad mortem te, Catilina, duci iussu consulis iam pridem oportebat, in te conferri pestem quam tu in nos omnis iam diu machinaris
241. Verum ego hoc quod iam pridem factum esse oportuit certa de causa nondum adducor ut faciam
242. Hos ego video consul et de re publica sententiam rogo, et quos ferro trucidari oportebat, eos nondum voce volnero!
243. Ac si quis est talis qualis esse omnis oportebat, qui in hoc ipso in quo exsultat et triumphat oratio mea me vehementer accuset, quod tam capitalem hostem non comprehenderim potius quam emiserim, non est ista mea culpa, Quirites, sed temporum
244. Interfectum esse L.~Catilinam et gravissimo supplicio adfectum iam pridem oportebat, idque a me et mos maiorum et huius imperi severitas et res publica postulabat
245. Alter eos qui nos omnis, qui populum Romanum vita privare conati sunt, qui delere imperium, qui populi Romani nomen exstinguere, punctum temporis frui vita et hoc communi spiritu non putat oportere atque hoc genus poenae saepe in improbos civis in hac re publica esse usurpatum recordatur
246. praecipere summo studio solent et tempestatum rationem et praedonum et locorum, quod natura adfert ut eis faveamus qui eadem pericula quibus nos perfuncti sumus ingrediantur, quo tandem me esse animo oportet prope iam ex magna iactatione terram videntem in hunc cui video maximas rei publicae tempestates esse subeundas?
247. si turpe existimas te advocato illum ipsum quem contra veneris causa cadere, noli tam esse iniustus ut, cum tui fontes vel inimicis tuis pateant, nostros etiam amicis putes clausos esse oportere
248. illud mihi quidem mirum videri solet, tot homines, tam ingeniosos, post tot annos etiam nunc statuere non potuisse utrum diem tertium an perendinum, iudicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret
249. Si id quod oportet responderis, idem videare respondisse quod Servius;
250. integrorum et fortunatorum promissis saucios et miseros credere non oportere;
251. minime timidum et valde calamitosum esse oportere eum qui esset futurus dux et signifer calamitosorum
252. Erupit e senatu triumphans gaudio quem omnino vivum illinc exire non oportuerat, praesertim cum idem ille in eodem ordine paucis diebus ante Catoni, fortissimo viro, iudicium minitanti ac denuntianti respondisset, si quod esset in suas fortunas incendium excitatum, id se non aqua
253. Catonem descensurum ad accusandum non fuisse, nisi prius de causa iudicasset, iniquam legem, iudices, et miseram condicionem instituet periculis hominum, si existimabit iudicium accusatoris in reum pro aliquo praeiudicio valere oportere
254. Etenim isti ipsi mihi videntur vestri praeceptores et virtutis magistri finis officiorum paulo longius quam natura vellet protulisse ut, cum ad ultimum animo contendissemus, ibi tamen ubi oporteret consisteremus
255. At enim agit mecum austere et Stoice Cato, negat verum esse adlici benivolentiam cibo, negat iudicium hominum in magistratibus mandandis corrumpi voluptatibus oportere
256. Nam quod ais nulla re adlici hominum mentis oportere ad magistratum mandandum nisi dignitate, hoc tu ipse in quo summa est dignitas non servas
257. istuc me rogari oportet abs te, an te potius a me ut pro mea salute laborem periculumque suscipias?
258. Ac si, iudices, ceteris patriciis me et vos peregrinos videri oporteret, a Torquato tamen hoc vitium sileretur;
259. Tanto scelere astrictis hominibus statuerunt nihil a se adiumenti, nihil opis, nihil auxili ferri oportere
260. Te ipsum iam, Torquate, expletum huius miseriis esse par erat et, si nihil aliud Sullae nisi consulatum abstulissetis, tamen eo vos contentos esse oportebat;
261. Exportari aurum non oportere cum saepe antea senatus tum me consule gravissime iudicavit
262. Num aliud atque oportuit?
263. negavit a privato pecuniam in provincia praetorem petere oportere
264. Cur tandem, M.~Lurco, non oportet?
265. Extorquere, accipere contra leges non oportet, petere non oportere numquam ostendes, nisi docueris non licere
266. Nemo illorum iudicum clarissimis viris accusantibus audiendum sibi de ambitu putavit, cum bellum iam gerente Catilina omnes me auctore duos consules Kalendis Ianuariis scirent esse oportere
267. ac de virtute disserunt, qui ad laborem, ad industriam, ad pericula pro patria subeunda adhortantur, sed eos qui disputent horam nullam vacuam voluptate esse debere, in omni parte corporis semper oportere aliquod gaudium delectationemque versari
268. Etenim si eam tum defendebam cum mihi aliquid illa debebat, quid nunc me facere oportet cum ego illi plurimum debeo?
269. puto suo quemque arbitratu timere oportere
270. Quorum etiam delicta propter eorum egregiam in me conservando voluntatem non modo me sed omnis bonos ferre oporteret, eorum optimum consilium ego potissimum per eos in meam pristinam dignitatem restitutus meo consilio repudiarem?
271. quem annonam praestare oportere dicebant?
272. Negat oportuisse quicquam uni extra ordinem decerni
273. tua vero quae tanta impudentia est ut audeas dicere extra ordinem dari nihil cuiquam oportere?
274. Tua denique omnis actio posterioribus mensibus fuit, omnia quae C.~Caesar egisset, quod contra auspicia essent acta, per senatum rescindi oportere;
275. Si quod in ceteris legibus trinum nundinum esse oportet, id in adoptione satis est trium esse horarum, nihil reprehendo;
276. quorum utrumque cum fieret, non oportere ut de me lex ferretur decerni, ne illa quae nulla esset esse lex iudicaretur
277. Hoc tu igitur, homo popularis, iure munitam civitatem et libertatem nostram putas esse oportere, ut, si tribuno plebis rogante Velitis ivbeatisne Fidulii centum se velle et iubere dixerint, possit unus quisque nostrum amittere civitatem?
278. qui profectus sum integer, afui simul cum re publica, redii cum maxima dignitate te vivo, fratre tuo alieno, altero consule reducente, altero praetore patiente, tuum scelus meum probrum putas esse oportere?
279. Ac si me populus Romanus, incitatus iracundia aut invidia, e civitate eiecisset idemque postea mea in rem publicam beneficia recordatus se conlegisset, temeritatem atque iniuriam suam restitutione mea reprehendisset, tamen profecto nemo tam esset amens qui mihi tale populi iudicium non dignitati potius quam dedecori putaret esse oportere
280. nimium esse superstitiosum non oportere
281. Bonam esse oportet, quoniam quidem est abs te dedicata
282. Acutus adulescens ex ipsius sermone intellexit quid fieri oporteret;
283. enim iam deerunt qui imitari velint aliquem mei dissimilem, cui res publica non tantum debeat, per vim adflixerit, domum eius per pontificem dedicaverit, id vos ista auctoritate constituetis ratum esse oportere?
284. Postem teneri in dedicatione oportere videor audisse templi;
285. Quod si, quia ad te pertinet, ratum esse negas oportere, ea iura constituisti in praeclaro tribunatu tuo quibus in te conversis recusares, alios everteres;
286. armatum civem, qui lapidibus, qui ferro alios fugaret, alios domi contineret, qui urbem totam, qui curiam, qui forum, qui templa omnia caede incendiisque terreret, non modo vinci verum etiam vinciri oporteret
287. Quae sunt occultiora quam eius qui in contione ausus est dicere iustitium edici oportere, iuris dictionem intermitti, claudi aerarium, iudicia tolli?
288. pietas exstitit et omnibus grata, quod et Massiliam statim profectus est, ut socerum videre consolarique posset fluctibus rei publicae expulsum, in alienis terris iacentem, quem in maiorum suorum vestigiis stare oportebat, et ad eum filiam eius adduxit, ut ille insperato aspectu complexuque si non omnem at aliquam partem maeroris sui deponeret, et maximis pro illa necessitudine studiis et officiis et illius
289. eosdemque praeclare dicere aiebat sapientis omnia sua causa facere, rem publicam capessere hominem bene sanum non oportere, nihil esse praestabilius otiosa vita, plena et conferta voluptatibus;
290. qua re me, qui nulla lege abessem, non restitui lege, sed revocari senatus auctoritate oportere
291. Cuius igitur mortem ulcisceremini, si quidem liberi esse et habere rem publicam cogitaretis, de eius virtute vivi quid vos loqui, quid sentire, quid cogitare, quid iudicare oporteat, dubitandum putatis?
292. hoc, quod iam contritum et contemptum putatur, iudicium bonorum, omnia pericula, summos labores, gravissimas contentiones inimicitiasque suscepit, qui mihi unus ex omnibus civibus videtur re docuisse, non verbis, et quid oporteret a praestantibus viris in re publica fieri et quid necesse esset:
293. oportere hominum audacium, eversorum rei publicae, sceleri legibus et iudiciis resistere;
294. utrum igitur haec Aesopum potius pro me aut Accium dicere oportuit, si populus Romanus liber esset, an principes civitatis?
295. Extremum illud est quod mihi abs te responderi velim, cum multa in Albinovanum de praevaricatione diceres, dixerisne nec tibi placuisse nec oportuisse Sestium de vi reum fieri?
296. sed hoc quaero, num P.~Sestium, qua lege accusandum omnino fuisse negas, ea lege condemnari putes oportere?
297. Equitis autem Romani esse filium criminis loco poni ab accusatoribus neque his iudicantibus oportuit neque defendentibus nobis
298. Itaque ego severitati tuae ita ut oportet respondere non audeo
299. Quae tu quoniam mente nescio qua effrenata atque praecipiti in forum deferri iudiciumque voluisti, aut diluas oportet ac falsa esse doceas aut nihil neque crimini tuo neque testimonio credendum esse fateare
300. causas tum maxime propter illud insigne scelus eorum et importunam in me crudelitatem, non solum sententia sua sed etiam verborum gravitate esse notandos putavit, quonam me animo in eos esse oportet, cuius illi salutem pro pignore tradiderunt ad explendas suas cupiditates?
301. quem is frui non sinit qui est, etiam si non appellatur, hostis, huic ferri auxilium non oportet?
302. ille hac tam eximia fortuna propter utilitatem rei publicae frui non properat, ut omnia illa conficiat, quid ego senator facere debeo, quem, etiam si ille aliud vellet, rei publicae consulere oporteret?
303. Ego vero sic intellego, patres conscripti, nos hoc tempore in provinciis decernendis perpetuae pacis habere oportere rationem
304. clarissimum generum redire properaret, si in Capitolium invehi victor cum illa insigni laurea gestiret, si denique timeret casum aliquem, qui illi tantum addere iam non potest quantum auferre, nos tamen oporteret ab eodem illa omnia a quo profligata sunt confici velle:
305. aut mihi concedant homines oportet in rebus bonis non exquirere ea iura quae ipsi in perditis non exquirant, praesertim cum ab illis aliquotiens condicio C.~Caesari lata sit ut easdem res alio modo ferret, qua
306. qui si adductus gratia minus idoneum hominem praemio adfecisset, quin etiam si virum bonum sed non ita meritum, si denique aliquid non contra ac liceret factum diceretur, sed contra atque oporteret, tamen esset omnis eius modi reprehensio a vobis, iudices, repudianda
307. quod gravius est quam si id factum ab eo diceret quod non oportuisset
308. Est enim aliquid quod non oporteat, etiam si licet;
309. quicquid vero non licet, certe non oportet
310. auctorem antiquitatis, correctorem atque emendatorem nostrae civitatis, qui hanc poenam foederibus adscribat, ut omnium praemiorum beneficiorumque nostrorum expertis faciat foederatos! Quid enim potuit dici imperitius quam foederatos populos fieri fundos oportere?
311. Illud vero sine ulla dubitatione maxime nostrum fundavit imperium et populi Romani nomen auxit, quod princeps ille creator huius urbis, Romulus, foedere Sabino docuit etiam hostibus recipiendis augeri hanc civitatem oportere;
312. Ego agrum Campanum, si dividi non oportuit, conservavi, si oportuit, melioribus auctoribus reservavi
313. sibi quemque consulere oportere
314. Animo consulem esse oportet, consilio, fide, gravitate, vigilantia, cura, toto denique munere consulatus omni officio tuendo, maximeque, id quod vis nominis ipsa praescribit, rei publicae consulendo
315. tuis nefariis in hunc ordinem contumeliis in perpetuum tibi curiam praeclusisses, quid tandem erat actum aut gestum in tua provincia de quo ad senatum cum gratulatione aliqua scribi abs te oporteret?
316. nec, si a populo praeteritus est quem non oportuit, a iudicibus condemnandus est qui praeteritus non est
317. Qua re, cum te aedilem fieri oportuisse dicis, populi culpam, non competitoris accusas
318. Nam si, quotienscumque praeteritus erit is qui non debuerit praeteriri, totiens oportebit eum qui factus erit condemnari, nihil iam est quod populo supplicetur, nihil quod diribitio, nihil quod renuntiatio suffragiorum exspectetur
319. L.~vero Apuleius hunc tanti facit ut morem illum maiorum qui praescribit in parentum loco quaestoribus suis praetores esse oportere officiis benivolentiaque superarit
320. Etenim M.~Catonis illud quod in principio scripsit Originum suarum semper magnificum et praeclarum putavi, clarorum virorum atque magnorum non minus oti quam negoti rationem exstare oportere
321. utrum igitur me conturbare oportet, an ceteris, cum cuiusque dies venerit, hoc nomen quod urget nunc cum petitur dissolvere?
322. Quasi vero me tuo arbitratu et non meo gratum esse oporteat
323. Fingenda mihi fuit videlicet causa peracuta ut ei quem mihi debere oporteret ego me omnia debere dicerem
324. Neque enim illud ad neglegendam meam gratiam debet valere quod dixit idem, vos nec nocentis nec litigiosos esse, quo minus me apud vos valere oporteret
325. Res vero ipsa publica, si loqui posset, ageret mecum ut, quoniam sibi servissem semper, numquam mihi, fructus autem ex sese non, ut oportuisset, laetos et uberes, sed magna acerbitate permixtos tulissem, ut iam mihi servirem, consulerem meis;
326. huic autem, quae pro salute mea fecerit, si minus profutura sint, obesse certe non oportere! Nam simul ac me Dyrrachium attigisse audivit, statim ad me lictoribus dimissis, insignibus abiectis, veste mutata profectus est
327. Neque ego Sardorum querelis moveri nos numquam dico oportere
328. Ac tamen ita disputabant, eos teneri legibus eis oportere qui suo iudicio essent illam condicionem vitae secuti
329. ubi semel quis peieraverit, ei credi postea, etiam si per pluris deos iuret, non oportet, praesertim, iudices, cum in his iudiciis ne locus quidem novo testi soleat esse ob eamque causam idem iudices retineantur qui fuerint de reo, ut eis nota sint omnia neve quid
330. Mihi vero Cn Pompeius non modo nihil gravius contra Milonem iudicasse sed etiam statuisse videtur quid vos in iudicando spectare oporteret
331. Satis iudicatum est a Pompeio, satis, falso ista conferri in Milonem, qui legem tulit qua, ut ego sentio, Milonem absolvi a vobis oporteret, ut omnes confitentur, liceret
332. Huic tu inservias, huic te ostentes oportet, quae quidem quae miretur iam pridem multa habet;
333. sed cum de illo laboro, tum de multis amplissimis viris quibus semel ignotum a te esse oportet, nec tuum beneficium in dubium vocari, nec haerere in animis hominum sollicitudinem sempiternam, nec accidere ut quisquam te timere incipiat eorum qui sint semel a te liberati timore
334. Solusne aberam, an non saepe minus frequentes fuistis, an ea res agebatur ut etiam aegrotos deferri oporteret?
335. arma removete! Irasci quidem vos mihi, Dolabella, pro re publica dicenti non oportebit
336. in tanta laetitia cunctae civitatis me unum tristem esse oportebat?
337. Quam attulisti rationem populo Romano cur eum restitui oporteret?
338. Quamquam nemo erat eorum qui tum tecum fuerunt qui mihi non censeret parci oportere
339. caritate te et benevolentia civium saeptum oportet esse, non armis
340. nos autem, tum cum maxime consilio nostro subvenire communi saluti oporteret, in senatum non vocabamur
341. tumultum decerni, iustitium edici, saga sumi dico oportere, dilectum haberi sublatis vacationibus in urbe et in Italia praeter Galliam tota
342. C.~Caesar ineunte aetate docuit ab excellenti eximiaque virtute progressum aetatis exspectari non oportere
343. Ad hunc utrum legatos an legiones ire oportebat?
344. aliquando negat ei locum esse oportere in curia qui incenderit curiam
345. Aut vincatis oportet, Quirites, quod profecto et pietate vestra et tanta concordia consequemini, aut quidvis potius quam serviatis
346. Inritatum Antonium non oportuit:
347. Omnia fecerit oportet quae interdicta et denuntiata sunt, prius quam aliquid postulet:
348. Consulem, fortissimum virum, cum exercitu misimus, qui, cum esset infirmus ex gravi diuturnoque morbo, nullam sibi putavit excusationem esse oportere, cum ad rei publicae praesidium vocaretur
349. Huius industriam maxime equidem vellem ut imitarentur ei quos oportebat;
350. Hunc enim reditu ad Antonium prohiberi negabant oportere et in eodem excipiendo sententiam meam corrigebant
351. Praecepit oratione sua quid decernere nos de M.~Bruto, quid sentire oporteret, tantumque afuit ut periculosum rei publicae M.~Bruti putaret exercitum ut in eo firmissimum rei publicae praesidium et gravissimum poneret
352. Etenim qui multorum custodem se profiteatur, eum sapientes sui primum capitis aiunt custodem esse oportere
353. honestissimosque homines, maxime cum auctoritate huius ordinis populique Romani dignitate coniunctos, crudelissimis exemplis interemit propudium illud et portentum, L.~Antonius, insigne odium omnium hominum vel, si etiam di oderunt quos oportet, deorum
354. quam quoniam difficillimo rei publicae tempore secuti sunt, eos numquam oportebit consili sui paenitere
355. eisque tribuantur quae militibus ipsis tribui oporteret, si vivi vicissent qui morte vicerunt
356. eum autem, qui artem rhetoricam scribat, de duabus reliquis rebus, materia artis ac partibus, scribere oportere existimamus
357. at cum causa ex eo pendet, quia non aut is agere videtur, quem oportet, aut non cum eo, quicum oportet, aut non apud quos, quo tempore, qua lege, quo crimine, qua poena oportet, translativa dicitur constitutio, quia actio translationis et commutationis indigere videtur
358. nam id cum quaeritur, necesse erit definire utrumque, quid sit fur, quid sacrilegus, et sua descriptione ostendere alio nomine illam rem, de qua agitur, appellare oportere atque adversarii dicunt
359. Generis est controversia, cum et, quid factum sit, convenit et, quo id factum nomine appellari oporteat, constat et tamen, quantum et cuiusmodi et omnino quale sit, quaeritur, hoc modo:
360. placeat igitur oportet demonstrationem et deliberationem non esse constitutionem nec partem constitutionis
361. In quarta constitutione, quam translativam nominamus, eius constitutionis est controversia, cum aut quem aut quicum aut quomodo aut apud quos aut quo iure aut quo tempore agere oporteat, quaeritur aut omnino aliquid de commutatione aut infirmatione actionis agitur
362. quae omnia a constitutione proficiscantur oportet
363. at non, inquiet adversarius, abs te filio matrem necari oportuit;
364. ideo quod illa, quae prima dicuntur, si vehementer velis congruere et cohaerere cum causa, ex iis ducas oportet, quae post dicenda sunt
365. quare cum iudicatio et ea, quae ad iudicationem oportet argumenta inveniri, diligenter erunt artificio reperta, cura et cogitatione pertractata, tum denique ordinandae sunt ceterae partes orationis
366. sin autem partem turpitudinis, partem honestatis habebit, benivolentiam captare oportebit, ut in genus honestum causa translata videatur
367. in obscuro causae genere per principium dociles auditores efficere oportebit
368. Nunc quoniam quas res exordio conficere oporteat dictum est, reliquum est, ut ostendatur, quibus quaeque rationibus res confici possit
369. nam et, cum docilem velis facere, simul attentum facias oportet
370. si aut inest in ipsa causa quaedam turpitudo aut ab iis, qui ante dixerunt, iam quiddam auditori persuasum videtur aut eo tempore locus dicendi datur, cum iam illi, quos audire oportet, defessi sunt audiendo
371. Si causae turpitudo contrahit offensionem, aut pro eo homine, in quo offenditur, alium hominem, qui diligitur, interponi oportet;
372. Sin oratio adversariorum fidem videbitur auditoribus fecisse id quod ei, qui intellegit, quibus rebus fides fiat, facile erit cognitu oportet aut de eo, quod adversarii firmissimum sibi putarint et maxime ii, qui audient, probarint, primum te dicturum polliceri, aut ab adversarii dicto exordiri et ab eo potissimum, quod ille nuperrime
373. Vitia vero haec sunt certissima exordiorum, quae summo opere vitare oportebit:
374. oportet igitur eam tres habere res:
375. illud autem praeterea considerare oportebit, ne, aut cum obsit narratio aut cum nihil prosit, tamen interponatur;
376. obest tum, cum ipsius rei gestae expositio magnam excipit offensionem, quam argumentando et causam agendo leniri oportebit
377. quod cum accidet, membratim oportebit partes rei gestae dispergere in causam et ad unam quamque confestim rationem accommodare, ut vulneri praesto medicamentum sit et odium statim defensio mitiget
378. Atque his de partitione praeceptis in omni dictione meminisse oportebit, ut et prima quaeque pars, ut exposita est in partitione, sic ordine transigatur et omnibus explicatis peroratum sit hoc modo, ut ne quid posterius praeter conclusionem inferatur
379. verumtamen non incommodum videtur quandam silvam atque materiam universam ante permixtim et confuse exponere omnium argumentationum, post autem tradere, quemadmodum unum quodque causae genus hinc omnibus argumentandi rationibus tractis confirmari oporteat
380. in victu considerare oportet, apud quem et quo more et cuius arbitratu sit educatus, quos habuerit artium liberalium magistros, quos vivendi praeceptores, quibus amicis utatur, quo in negotio, quaestu, artificio sit occupatus, quo modo
381. nam saepe oportet commetiri cum tempore negotium et videre, potueritne aut magnitudo negotii aut multitudo rerum in eo transigi tempore
382. atque hoc diligenter oportebit videre, ne quo pacto genus hoc refelli possit, ut ne confirmatio modum in se argumentationis habeat et quandam similitudinem necessariae conclusionis, verum ipsa argumentatio ex necessaria ratione consistat
383. nam si iis, qui inprudentes laeserunt, ignosci convenit, iis, qui necessario profuerunt, haberi gratiam non oportet
384. si multus erat in calceis pulvis, ex itinere eum venire oportebat
385. adprobatum est, quod homines, cum dubium esset, quale haberi oporteret, sua constituerunt auctoritate:
386. nam ex quo postulabimus nobis illud, quod dubium sit, concedi, dubium esse id ipsum non oportebit
387. extremum autem aut taceatur oportet aut concedatur aut negetur
388. si tacebitur, elicienda responsio est aut, quoniam taciturnitas imitatur confessionem, pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem
389. Qui putant in quinque tribui partes oportere, aiunt primum convenire exponere summam argumentationis, ad hunc modum:
390. eam deinceps rationibus variis et quam copiosissimis verbis adprobari putant oportere, hoc modo:
391. cum propositio sit hoc pacto adprobata et duae partes transierint ratiocinationis, tertia in parte aiunt, quod ostendere velis, id ex vi propositionis oportere assumere, hoc pacto:
392. Qui autem tripertitam putant esse, ii non aliter tractari putant oportere argumentationem, sed partitionem horum reprehendunt
393. negant enim neque a propositione neque ab adsumptione adprobationes earum separari oportere, neque propositionem absolutam neque adsumptionem sibi perfectam videri, quae approbatione confirmata non sit
394. Si quadam in argumentatione satis est uti propositione et non oportet adiungere adprobationem propositionis, quadam autem in argumentatione infirma est propositio, nisi adiuncta sit adprobatio, separatum est quiddam a propositione adprobatio
395. quare assumi statim oportet, hoc modo:
396. si quadam in argumentatione satis est uti assumptione et non oportet adiungere approbationem assumptioni, quadam autem in argumentatione infirma est assumptio, nisi adiuncta sit approbatio, separatum quiddam est extra assumptionem approbatio
397. si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit
398. oportet autem velle sapere
399. propositio, per quam locus is breviter exponitur, ex quo vis omnis oportet emanet ratiocinationis;
400. omnes leges, iudices, ad commodum rei publicae referre oportet et eas ex utilitate communi, non ex scriptione, quae in litteris est, interpretari
401. quam ob rem igitur leges servari oportet, ad eam causam scripta omnia interpretari convenit:
402. nam ut ex medicina nihil oportet putare proficisci, nisi quod ad corporis utilitatem spectet, quoniam eius causa est instituta, sic a legibus nihil convenit arbitrari, nisi quod rei publicae conducat, proficisci, quoniam eius causa sunt comparatae
403. id facere oportet, cum aut propositio ex se intellegitur aut assumptio perspicua est et nullius approbationis indiget
404. aut metuamus Carthaginienses oportet, si incolumes eos reliquerimus, aut eorum urbem diruamus
405. at metuere quidem non oportet
406. quare in longis argumentationibus ex conductionibus aut ex contrario complecti oportet, in brevibus id solum, quod conficitur, exponere, in iis, in quibus exitus perspicuus est, consecutione uti
407. variare autem orationem magnopere oportebit;
408. quare inventionem et argumentationum expolitionem ex illis, quae ante praecepta sunt, hanc quoque in partem orationis transferri oportebit
409. qui locus desertus est, in eo caedem factam esse oportet;
410. nam in signo primum verum esse ostendi oportet;
411. deinde factum esse, quod non oportuerit, aut non factum, quod oportuerit;
412. ex quo docebimus aliud de eo, quod comparabitur, et de eo, quicum comparabitur, existimare oportere
413. ex contrariis locis, si res aut vera aut veri similis permittet, infirmari oportebit
414. oportet autem animadvertere, ne, cum aliter sint multa iudicata, solitarium aliquid aut rarum iudicatum afferatur
415. atque ea quidem, quae quasi probabilia sumentur, ad hunc modum temptari oportebit
416. quoniam habes istum equum, aut emeris oportet aut hereditate possideas aut munere acceperis aut domi tibi natus sit aut, si eorum nihil est, subripueris necesse est:
417. nunc his praeceptionibus rhetorum ad usum oratorium contentos nos esse oportebit
418. ambiguum si concesseris ex ea parte, quam ipse intellexeris, eam partem adversarius ad aliam partem per conplexionem velit accommodare, demonstrare oportebit non ex eo, quod ipse concesseris, sed ex eo, quod ille sumpserit, confici conplexionem, ad hunc modum:
419. quare observare diligenter oportet, et quid sumatur et quid ex his conficiatur
420. in hac autem digressione ille putat oportere quandam inferri orationem a causa atque a iudicatione ipsa remotam, quae aut sui laudem aut adversarii vituperationem contineat aut in aliam causam deducat, ex qua conficiat aliquid confirmationis aut reprehensionis
421. quare tum oportebit ita facere, ut plerique faciunt propter facilitatem, singillatim unam quamque rem adtingere et ita omnes transire breviter argumentationes;
422. atque haec aliis actionis quoque modis variare oportebit
423. sextus locus est, per quem consulto et de industria factum demonstratur et illud adiungitur, voluntario maleficio veniam dari non oportere, inprudentiae concedi nonnumquam convenire
424. undecimus locus est, per quem ostendimus ab eo factum, a quo minime oportuerit, et a quo, si alius faceret, prohiberi convenerit
425. conquestionis autem huiusmodi de rebus partes petere oportebit Conquestio est oratio auditorum misericordiam captans
426. in hac primum animum auditoris mitem et misericordem conficere oportet, quo facilius conquestione commoveri possit
427. id locis communibus efficere oportebit, per quos fortunae vis in omnes et hominum infirmitas ostenditur;
428. octavus, per quem aliquid dicitur esse factum, quod non oportuerit, aut non factum, quod oportuerit, hoc modo:
429. commotis autem animis diutius in conquestione morari non oportebit
430. quare haec, quae nunc praecipientur, ad confirmationis et reprehensionis partes referre oportebit
431. nam ceteri utilitatis modo finem in suadendo et in dissuadendo exponi oportere arbitrati sunt
432. hoc autem et in horum locorum expositione et in ceterorum oportebit attendere, non omnes in omnem causam convenire
433. et hoc eum magno opere considerare oportebit, non quid in veritate modo, verum etiam vehementius, quid in opinione eius, quem arguet, fuerit
434. quod sumi oportet ex iis, quae ad personam pertinent, de quo post dicendum est
435. non enim ex eventu cogitationem spectari oportere, sed qua cogitatione animus et spe ad maleficium profectus sit, considerare;
436. nam et de nomine nonnumquam aliquid suspicionis nascitur nomen autem cum dicimus, cognomen quoque intellegatur oportet;
437. aliquid eorum, quae personis adtributa sunt, ad eam causam, qua commotum peccasse dicet, adiungere atque ex dispari quoque genere culparum, si ex pari sumendi facultas non erit, inprobare animum adversarii oportebit:
438. quare non oportere hanc rem ex superiore vita spectari, sed superiorem vitam ex hac re inprobari, et aut potestatem ante peccandi non fuisse aut causam;
439. sin vita ante acta ignorabitur, hoc loco praeterito et, cur praetereatur, demonstrato argumentis accusationem statim confirmare oportebit
440. at si nullo modo vitae turpitudo aut infamia leniri poterit oratione, negare oportebit de vita eius et de moribus quaeri, sed de eo crimine, quo de arguatur;
441. quare ante factis omissis illud, quod instet, id agi oportere
442. Videre igitur primum oportebit, quae sint continentia cum ipso negotio, hoc est, quae ab re separari non possint
443. quare, ne aut hic non admonuisse aut ne eadem iterum dixisse videamur, breviter iniciemus, quid quaque in parte considerari oporteat
444. maxime enim quaerere oportet in hac constitutione, primum potueritne aliquid fieri;
445. Hic non facile est neque necessarium est distinguere, ut in superioribus partibus, quo pacto quicque accusatorem et quomodo defensorem tractare oporteat
446. quare considerare haec, quae exposuimus, oportebit
447. quid factum sit, quod non oportuerit, aut non factum, quod oportuerit
448. nam et ex quaestione suspiciones et ex testimonio et ex rumore aliquo pari ratione ut ex causa et ex persona et ex facto duci oportebit
449. aut dubiae, quae ex contrario quoque habeat probabiles rationes argumentandi, ut suspicionibus credi oportere, et contra, suspicionibus credi non oportere
450. suspicionibus credi oportere et non oportere;
451. rumoribus credi oportere et non oportere;
452. testibus credi oportere et non oportere;
453. quaestionibus credi oportere et non oportere;
454. vitam ante actam spectari oportere et non oportere;
455. causam maxime spectari causam oportere et non oportere
456. certus autem locus est accusatoris, per quem auget facti atrocitatem, et alter, per quem negat malorum misereri oportere:
457. in illis enim finis est, ut id, quod dicitur, verum esse videatur, in his, tametsi hoc quoque videri oportet, tamen finis est amplitudo
458. ad hanc iudicationem argumentationes omnes afferre oportebit
459. postea ad id, quod definieris, factum eius, qui accusabitur, adiungere oportebit et ex eo, quod ostenderis esse, verbi causa maiestatem minuere, docere adversarium maiestatem minuisse et hunc totum locum communi loco confirmare, per quem ipsius facti atrocitas aut indignitas aut omnino
460. Cum autem actio translationis aut commutationis indigere videtur, quod non aut is agit, quem oportet, aut cum eo, quicum oportet, aut apud quos, qua lege, qua poena, quo crimine, quo tempore oportet, constitutio translativa appellatur
461. nam et praetoris exceptionibus multae excluduntur actiones et ita ius civile habemus constitutum, ut causa cadat is, qui non quemadmodum oportet egerit
462. quia parricidii causa subscripta esset, extra ordinem esset acceptum, in accusatione autem alia quaedam crimina testibus et argumentis confirmarentur, parricidii autem mentio solum facta esset, defensor in hoc ipso multum oportet et diu consistat:
463. ea igitur poena si affici reum non oporteat, damnari quoque non oportere, quoniam ea poena damnationem necessario consequatur
464. ille, quicum agitur, exceptionem addi ait oportere
465. non enim oportet in recuperatorio iudicio eius maleficii, de quo inter sicarios quaeritur, praeiudicium fieri
466. in omni autem causa ab utroque quaeri oportebit, a quo et per quos et quo modo et quo tempore aut agi aut iudicari aut quid statui de ea re conveniat
467. id ex partibus iuris, de quibus post dicendum est, sumi oportebit et ratiocinari, quid in similibus rebus fieri soleat, et videre, utrum malitia quid aliud agatur, aliud simuletur, an stultitia, an necessitudine, quod alio modo agere non possit, an occasione agendi
468. omnium fore perturbationem, si non ita res agantur et in iudicium veniant, quo pacto oporteat;
469. hoc est, si aut cum eo agatur, quocum non oporteat, aut alia poena, alio crimine, alio tempore;
470. iam iura legitima ex legibus cognosci oportebit
471. his ergo ex partibus iuris, quod cuique aut ex ipsa re aut ex simili aut maiore minoreve nasci videbitur, attendere atque elicere pertemptando unam quamque iuris partem oportebit
472. Locorum autem communium quoniam, ut ante dictum est, duo genera sunt, quorum alterum dubiae rei, alterum certae continet amplificationem, quid ipsa causa det et quid augeri per communem locum possit et oporteat, considerabitur
473. in plerisque fortasse ab auctoritate iuris consultorum et contra auctoritatem dici oportebit
474. non oportuit
475. oportuit
476. oportueritne?
477. at tamen aeternum inimicitiarum monumentum Graios de Graiis statuere non oportet
478. Locos autem communes et ex causa ipsa, si quid inerit indignationis aut conquestionis, et ex iuris utilitate et natura multos et graves sumere licebit et oportebit, si causae dignitas videbitur postulare
479. non oportuit arma et inpedimenta relinquere
480. oportuit
481. oportueritne?
482. Hoc causae genus ex suis locis tractari oportebit et adhibere ceterarum quoque constitutionum rationem atque praecepta;
483. sin autem certo nomine maleficii vocabitur in iudicium, sicut in hac causa nam maiestatis arcessitur , definitione et praeceptis definitionis uti oportebit
484. Nam accusatori maxime est in hoc elaborandum, ut id ipsum factum, propter quod sibi reus concedi putet oportere, quam plurimis infirmet rationibus
485. deinde oportet accusatorem illud, quod ipse arguat, ab eo, quod defensor conparat, separare
486. id autem faciet, si demonstrabit non ita fieri solere neque oportere neque esse rationem, quare hoc propter hoc fiat, ut propter salutem militum ea, quae salutis causa comparata sunt, hostibus tradantur
487. postea comparare oportet cum beneficio maleficium et omnino id, quod arguitur, cum eo, quod factum ab defensore laudatur aut faciendum fuisse demonstratur, contendere et hoc extenuando maleficii magnitudinem simul adaugere
488. deinde oportebit ipsam illam comparativam iudicationem exponere tamquam causam deliberativam et de ea ex deliberationis praeceptis dicere
489. hoc ex locis deliberationis, quasi aliquam in consultationem res veniat, tractari oportebit
490. defensoris est, nullum factum inutile neque turpe neque item utile neque honestum putari oportere, nisi, quo animo, quo tempore, qua de causa factum sit, intellegatur;
491. tamen a fratre indamnatam necari non oportuit
492. cum Horatia fratrum mortem neglegeret, hostium lugeret, fratris et populi Romani victoria non gauderet, oportueritne eam a fratre indamnatam necari?
493. Hoc in genere causae primum, si quid ex ceteris dabitur constitutionibus, sumi oportebit, sicuti in comparatione praeceptum est;
494. ac simul ostendere non oportuisse ante supplicium quam iudicium interponere
495. deinde negare audire oportere id, quod in eum criminis conferatur, de quo is ipse, qui conferat, iudicium fieri noluerit, et id, quod iudicatum non sit, pro infecto habere oportere;
496. deinde quemadmodum in comparatione praecipiebamus, ut illud, quod compararetur, extenuaretur ab accusatore quam maxime, sic in hoc genere oportebit illius culpam, in quem crimen transferatur, cum huius maleficio, qui se iure fecisse dicat, comparare
497. deinde oportebit eos locos, qui ita erunt ab accusatore tractati, ut refelli et contrariam in partem converti possint, quo in genere sunt tres extremi, contrariis rationibus infirmare
498. rem non ex nomine ipsius negotii, sed ex consilio eius, qui fecerit, et causa et tempore considerari oportere;
499. quid mali futurum sit aut ex iniuria aut scelere alicuius, nisi tanta et tam perspicua audacia ab eo, ad cuius famam aut ad parentes aut ad liberos pertineret aut ad aliquam rem, quam caram esse omnibus aut necesse est aut oportet esse, vindicata
500. legatis quaestores sumptum, quem oportebat dari, non dederunt
501. proficisci oportuit
502. non oportuit
503. oportueritne?
504. vos tamen id, quod publice vobis erat negotii datum, conficere oportebat
505. cum iis, qui legati erant, sumptus, qui debebatur de publico, non daretur, oportueritne eos conficere nihilo minus legationem?
506. hoc in genere primum sicut in ceteris, si quid aut ex coniecturali aut ex alia constitutione sumi possit, videri oportebit
507. postea dicet suo quemque officio consulere oportere;
508. nec, si ille peccasset, hunc oportuisse peccare;
509. deinde, si ille deliquerit, separatim illum sicut hunc accusari oportere et non cum huius defensione coniungi illius accusationem
510. deinde, cum id aliena culpa accidisset, ostendet se aut non potuisse aut non debuisse id facere, quod accusator dicat oportuisse;
511. rem aliquam causa demovebitur, ut in hac eadem re, si quaestor mortuus esset et idcirco legatis pecunia data non esset, accusatione alterius et culpae depulsione dempta ceteris similiter uti locis oportebit et ex concessionis partibus, quae convenient, assumere;
512. defensoris, cum in alio culpa sit, aut in ipso non sit, supplicio se affici non oportere
513. nec, si quid in eo sit delictum, sibi adtribui oportere
514. foedere autem ab senatu inprobato et imperatore Samnitibus dedito quidam in senatu eum quoque dicit, qui porcum tenuerit, dedi oportere
515. dedi oportet
516. non oportet
517. oporteatne?
518. hoc genus causae cum superiore hoc differt, quod in illo concedit se reus oportuisse facere id, quod fieri dicat accusator oportuisse, sed alicui rei aut homini causam attribuit, quae voluntati suae fuerit inpedimento, sine concessionis partibus;
519. in hac ab utroque ex omnibus partibus honestatis et ex omnibus utilitatis partibus, exemplis, signis, ratiocinando, quid cuiusque officii, iuris, potestatis sit, quaeri oportebit et fueritne ei, quo de agetur, id iuris, officii, potestatis attributum necne
520. Locos autem communes ex ipsa re, si quid indignationis aut conquestionis habebit, sumi oportebit
521. cum id fecerit, quod non oportuerit, et id non oportere nescierit, sitne supplicio dignus?
522. quaestor navem populi vocat, navis dominus negat oportere publicari
523. navem ex lege tamen populi esse oportet
524. cum rostratam navem in portu deprehensam lex publicarit cumque haec navis invitis nautis vi tempestatis in portum coniecta sit, oporteatne eam publicari?
525. nam in his omnibus primum, si quid res ipsa dabit facultatis, coniecturam induci ab accusatore oportebit, ut id, quod voluntate factum negabitur, consulto factum suspicione aliqua demonstretur;
526. et definitionibus ostendere non hanc inprudentiam aut casum aut necessitudinem, sed inertiam, neglegentiam, fatuitatem nominari oportere
527. ac si qua necessitudo turpitudinem videbitur habere, oportebit per locorum communium inplicationem redarguentem demonstrare quidvis perpeti, mori denique satius fuisse quam eiusmodi necessitudini optemperare
528. atque tum ex iis locis, de quibus in negotiali parte dictum est, iuris et aequitatis naturam oportebit quaerere et quasi in absoluta iuridiciali per se hoc ipsum ab rebus omnibus separatim considerare
529. atque hoc in loco, si facultas erit, exemplis uti oportebit, quibus in simili excusatione non sit ignotum, et contentione, magis illis ignoscendum fuisse, et deliberationis partibus, turpe aut inutile esse concedi eam rem, quae ab adversario commissa sit:
530. et in omnibus rebus voluntatem spectari oportere;
531. in quibus omnibus conquestionem suarum aerumnarum et crudelitatis adversariorum indignationem inesse oportebit
532. deinde locis communibus misericordiam captare oportebit ex iis praeceptis, quae in primo libro sunt exposita
533. propter benivolentiam demonstrabit, aut postea odium esse acre susceptum, aut illa omnia maleficiis esse deleta, aut leviora beneficia quam maleficia, aut, cum beneficiis honos habitus sit, pro maleficio poenam sumi oportere
534. cogitare oportere, quem animum in eum et quod odium habuerint
535. Locus autem communis erit indignatio maleficii et alter eorum misereri oportere, qui propter fortunam, non propter malitiam in miseriis sint
536. oporteatne poena affici?
537. oporteatne dari praemium?
538. num aliquando ipse talem ob causam aliquem praemio affici negarit oportere;
539. praemia virtutis et officii sancta et casta esse oportere neque ea aut cum inprobis communicari aut in mediocribus hominibus pervulgari;
540. facultates augere, non minuere oportere;
541. quae autem ex omni considerata scriptura perspicua fiant, haec ambigua non oportere existimare
542. deinde, qua in sententia scriptor fuerit, ex ceteris eius scriptis et ex factis, dictis, animo atque vita eius sumi oportebit et eam ipsam scripturam, in qua inerit illud ambiguum, de quo quaeretur, totam omnibus ex partibus pertemptare, si quid aut ad id appositum sit, quod nos interpretemur, aut ei, quod
543. si habuerit, publica esto, contra eum, qui meretricem publicari dicat ex lege oportere, possit dici neque administrationem esse ullam publicae meretricis neque exitum legis in meretrice publicanda, at in auro publicando et administrationem et exitum facilem esse et incommodi nihil inesse
544. ac diligenter illud quoque adtendere oportebit, num illo probato, quod adversarius intellegat, res utilior aut honestior aut magis necessaria ab scriptore neglecta videatur
545. deinde si in lege erit ex ambiguo controversia, dare operam oportebit, ut de eo, quod adversarius intellegat, alia in re lege cautum esse doceatur
546. quare hoc genere magnopere talibus in causis uti oportebit:
547. et ex his, si quid amplificationis dabitur, communibus utrimque locis uti oportebit
548. in hoc genere non potest hoc dici, ad tempus et ad eventum aliquem sententiam scriptoris oportere accommodari, propterea quod ea sola esse demonstratur, qua fretus ille, qui contra scriptum dicit, suam esse hereditatem defendit
549. primum scriptoris conlaudatione et loco communi, nihil eos, qui iudicent, nisi id, quod scriptum, spectare oportere;
550. quem locum multis modis variare oportebit, tum ipsum secum admirantem, quidnam contra dici possit, tum ad iudicis officium revertentem et ab eo quaerentem, quid praeterea audire aut exspectare debeat;
551. duabus de causis iudicem dubitare oportere, si aut scriptum sit obscure aut neget aliquid adversarius;
552. cum et scriptum aperte sit et adversarius omnia confiteatur, tum iudicem legi parere, non interpretari legem oportere
553. Hoc loco confirmato tum diluere ea, quae contra dici poterunt, oportebit
554. contra autem dicetur, si aut prorsus aliud sensisse scriptor et scripsisse aliud demonstrabitur, ut in illa de testamento, quam posuimus, controversia, aut causa assumptiva inferetur, quamobrem scripto non potuerit aut non oportuerit optemperari
555. non oportere de eius voluntate nos argumentari, qui, ne id facere possemus, indicium nobis reliquerit suae voluntatis;
556. deinde, si in ceteris legibus conveniat, hanc esse eiusmodi legem, ut in ea non oporteat;
557. postremo, si in hac quoque lege oporteat, hanc quidem causam accipi minime oportere
558. deinde oportet recitare leges cum exceptionibus scriptas et maxime videre, ecquae in ea ipsa lege, qua de agatur, sit exceptio aliquo in capite aut apud eundem legis scriptorem, quo magis probetur eum
559. his et huiusmodi rationibus ostenditur causam extra scriptum accipi non oportere
560. Secunda pars est, in qua est ostendendum, si in ceteris legibus oporteat, in hac non oportere
561. aut ita lex diligenter perscripta demonstrabitur, ita cautum una quaque de re, ita, quod oportuerit, exceptum, ut minime conveniat quicquam in tam diligenti scriptura praeteritum arbitrari
562. Tertius est locus ei, qui pro scripto dicet, maxime necessarius, per quem oportet ostendat, si conveniat causam contra scriptum accipi, eam tamen minime oportere, quae ab adversariis afferatur
563. qui locus idcirco est huic necessarius, quod semper is, qui contra scriptum dicet, aequitatis aliquid afferat oportet
564. atque in hoc loco cum diutius commoratus sui facti rationem et aequitatem causae exornaverit, tum ex his locis fere contra adversarios dicet oportere causas accipi
565. deinde ex utilitatis et honestatis partibus ostendere, quam inutile aut quam turpe sit id, quod adversarii dicant fieri oportuisse aut oportere, et id, quod nos fecerimus aut postulemus, quam utile aut quam honestum sit;
566. atque his et huiusmodi rationibus et accipi causam et in hac lege accipi et eam causam, quam ipse afferat, oportere accipi demonstrabit
567. leges ex se, non ex eius, qui contra commiserit, utilitate spectari oportere et legibus antiquius haberi nihil oportere
568. sunt qui ex lege occidi puerum dicant oportere
569. primum igitur leges oportet contendere considerando, utra lex ad maiores, hoc est ad utiliores, ad honestiores ac magis necessarias res pertineat;
570. nam id, quod statim faciendum sit, perfici prius oportet;
571. Locos autem communes et, quos ipsa causa det, videre oportebit et ex utilitatis et ex honestatis amplissimis partibus sumere demonstrantem per amplificationem, ad utram potius legem accedere oporteat
572. deinde, quid res cum re differat, demonstrabitur, ut non idem videatur de utraque existimari oportere
573. si non poterit, negabit oportere quicquam, nisi quod scriptum sit, considerare;
574. a ratiocinatione, oportere coniectura ex eo, quod scriptum sit, ad id, quod non sit scriptum, pervenire;
575. quare in hoc quoque genere causae quaedam argumentationes communiter ac similiter tractabuntur, quaedam separatius ad finem, quo referri omnem orationem oportet, adiungentur
576. atque in iis omnibus, quae ante dicta sunt, quid fieri et quid facile fieri possit, oportet considerare
577. qua in re vel concedere alteri vel ad condicionem alterius descendere vel in praesentia quiescere atque aliud tempus exspectare oportebit, modo illud adtendatur, dignane causa videatur ea, quae ad utilitatem pertinebit, quare de magnificentia aut de honestate quiddam derogetur
578. his ex partibus ad sententiam dicendam locos sumi oportere arbitramur
579. atque in his id, quod in omnia, valere oportebit;
580. videre autem in laudando et in vituperando oportebit non tam, quae in corpore aut in extraneis rebus habuerit is, de quo agetur, quam quo pacto his rebus usus sit
581. accedat eodem oportet lepos quidam facetiaeque et eruditio libero digna celeritasque et brevitas et respondendi et lacessendi subtili venustate atque urbanitate coniuncta;
582. etenim ex rerum cognitione efflorescat et redundet oportet oratio
583. Peripatetici autem etiam haec ipsa, quae propria oratorum putas esse adiumenta atque ornamenta dicendi, a se peti vincerent oportere, ac non solum meliora, sed etiam multo plura Aristotelem Theophrastumque de istis rebus, quam omnis dicendi magistros scripsisse ostenderent
584. Ego vero, inquit, pergam et id faciam, quod in principio fieri in omnibus disputationibus oportere censeo, ut, quid illud sit, de quo disputetur, explanetur, ne vagari et errare cogatur oratio, si ei, qui inter se dissenserint, non idem esse illud, de quo agitur, intellegant
585. teneat oportet venas cuiusque generis, aetatis, ordinis, et eorum, apud quos aliquid aget aut erit acturus, mentis sensusque degustet;
586. pertinet, tamen propter eius ingeni magnitudinem vellem, quonam modo istos philosophos ferre possemus, qui nunc, cum ille damnatus est nullam aliam ob culpam nisi propter dicendi inscientiam, tamen a se oportere dicunt peti praecepta dicendi?
587. nec, si parvi navigi et magni eadem est in gubernando scientia, idcirco qui, quibus verbis herctum cieri oporteat, nesciat, idem herciscundae familiae causam agere non possit
588. te audivi atque adfui multo maiorem partem sententiarum sale tuo et lepore et politissimis facetiis pellexisti, cum et illud nimium acumen inluderes et admirarere ingenium Scaevolae qui excogitasset nasci prius oportere quam emori;
589. Nempe eius omnis oratio versata est in eo, ut scriptum plurimum valere oportere defenderet;
590. Verum ego non solum arbitrabar, his praesertim audientibus, a me informari oportere, qualis esse posset is, qui habitaret in subselliis neque quicquam amplius adferret, quam quod causarum necessitas postularet, sed maius quiddam videbam, cum censebam oratorem, praesertim in nostra re publica, nullius ornamenti expertem esse oportere
591. quod quidem eloquentem vel optime facere oportet, ut eloquentiam laudet;
592. Tum Catulus praeclare mihi videris, Antoni, posuisse inquit ante oculos, quid discere oporteret eum, qui orator esset futurus, quid, etiam si non didicisset, ex eo, quod didicisset, adsumeret;
593. accedat oportet actio varia, vehemens, plena animi, plena spiritus, plena doloris, plena veritatis
594. qui autem ita faciet, ut oportet, primum vigilet necesse est in deligendo;
595. iure autem omnia defenduntur, quae sunt eius generis, ut aut oportuerit aut licuerit aut necesse fuerit aut imprudentia aut casu facta esse videantur
596. Longum est enim nunc me explicare, qua ratione aut confirmare aut infirmare testis, tabulas, quaestiones oporteat
597. nec quotiens causa dicenda est, totiens ad eius causae seposita argumenta revolvi nos oportet, sed habere certos locos, qui, ut litterae ad verbum scribendum, sic illi ad causam explicandam statim occurrant
598. Quin etiam in eis ipsis, ubi de facto ambigitur, ceperitne pecunias contra leges P.~Decius, argumenta et criminum et defensionis revocentur oportet ad genus et ad naturam universam:
599. nisi forte existimatis a M.~Curio causam didicisse L.~Crassum et ea re multa attulisse, quam ob rem postumo non nato Curium tamen heredem Coponi esse oporteret:
600. proponi oportet quid adferas et qua re ita sit ostendere;
601. nam et ex illa lenitate, qua conciliamur eis, qui audiunt, ad hanc vim acerrimam, qua eosdem excitamus, influat oportet aliquid, et ex hac vi non numquam animi aliquid inflandum est illi lenitati;
602. haberi enim dixisti rationem oportere hominum, rei, temporis, ne quid iocus de gravitate decerperet;
603. Sic ego nunc, Crasso audiente, primum loquar de facetiis et docebo sus, ut aiunt, oratorem eum, quem cum Catulus nuper audisset, faenum alios aiebat esse oportere
604. Orator surripiat oportet imitationem, ut is, qui audiet, cogitet plura quam videat;
605. Sed cum plura sint ambigui genera, de quibus est doctrina quaedam subtilior, attendere et aucupari verba oportebit;
606. quae autem utilia sunt atque firma, si ea tamen, ut saepe fit, valde multa sunt, ea, quae ex eis aut levissima sunt aut aliis gravioribus consimilia, secerni arbitror oportere atque ex oratione removeri:
607. si quae erunt mediocria, nam vitiosis nusquam esse oportet locum, in mediam turbam atque in gregem coniciantur
608. sumentur enim ex eis rebus, quae erunt uberrimae vel in argumentis vel in eis partibus, ad quas dixi digredi saepe oportere;
609. sed oportet, ut aedibus ac templis vestibula et aditus, sic causis principia pro portione rerum praeponere;
610. Maximam autem copiam principiorum ad iudicem aut adliciendum aut incitandum ex eis locis trahemus, qui ad motus animorum conficiendos inerunt in causa, quos tamen totos explicare in principio non oportebit, sed tantum impelli iudicem primo leviter, ut iam inclinato reliqua incumbat oratio
611. Apertam enim narrationem tam esse oportet quam cetera;
612. neque enim si nota res est nec dubium quid gestum sit, narrare oportet, nec si adversarius narravit, nisi si refellemus;
613. quamquam in partienda disputatione nostra, cum sibi de eis, quae dici ab oratore oporteret, sumeret, mihi autem relinqueret, ut explicarem, quem ad modum illa ornari oporteret, ea divisit, quae seiuncta esse non possunt
614. Qua re, si hac eloquentia atque hoc oratore contenti sumus, qui sciat aut negare oportere, quod arguare, aut, si id non possis, tum ostendere, quod is fecerit, qui insimuletur, aut recte factum aut alterius culpa aut iniuria aut ex lege aut non contra legem aut
615. Aut taceat oportebit aut ne sanus quidem iudicetur
616. quibus uti confirmatis criminibus oportet, aliter enim ieiuni sunt atque inanes;
617. sed ea transferri oportet, quae aut clariorem faciunt rem, ut illa omnia:
618. Namque ego illud adsentior Theophrasto, qui putat orationem, quae quidem sit polita atque facta quodam modo, non astricte, sed remissius numerosam esse oportere
619. quos aut chorios aut heroos aut alternos esse oportebit aut in paeane illo posteriore, quem Aristoteles probat, aut ei pari cretico
620. Accidere autem oportet singula:
621. Et quoniam semper is qui defendit non solum resistat oportet aliquo statu aut infitiando aut definiendo aut aequitate opponenda sed etiam rationem subiiciat recusationis suae, primus ille status rationem habet iniqui criminis, ipsam negationem infitiationemque facti;
622. Quae si non erunt, tamen causis ipsis et efficiendi facultatibus niti oportebit, adiuncta illa disputatione communi, non fuisse illum tam amentem ut indicia facti aut effugere aut occultare non posset, ut ita apertus esset, ut locum crimini relinqueret
623. negat enim probari oportere eos qui leges scripserint ratum habere iudicium si totum corruptum sit, si unus accusator corruptus sit non rescindere:
624. Cum autem aliud scriptor sensisse videtur et aliud scripsisse, qui scripto nitetur, eum re exposita recitatione uti oportebit, deinde instare adversario, iterare, renovare, interrogare num aut scriptum neget aut contra factum infitietur;
625. et cum cetera melius quam superiores, tum primus intellexit etiam in soluta oratione, dum versum effugeres, modum tamen et numerum quendam oportere servari
626. quem ad modum scribi oportuisset, si etiam filio non nato heres institueretur?
627. si quidem magnum est scire quibus rebus efficiatur amittaturve dicendo illud quicquid est, quod aut effici dicendo oportet aut amitti non oportet
628. in viam ingressum, priusquam confectum iter sit, in hanc rei publicae noctem incidisse, tamen ea consolatione sustentor quam tu mihi, Brute, adhibuisti tuis suavissimis litteris, quibus me forti animo esse oportere censebas, quod ea gessissem, quae de me etiam me tacente ipsa loquerentur viverentque mortuo;
629. omnibus dictis et factis, minimis et maxumis cum hoc, inquam, decere dicamus, illud non decere, et id usquequaque quantum sit appareat, in alioque ponatur aliudque totum sit, utrum decere an oportere dicas oportere enim perfectionem declarat officii quo et semper utendum est et omnibus, decere quasi aptum esse consentaneumque tempori et personae;
630. etsi enim non plurimi sanguinis est, habeat tamen sucum aliquem oportet, ut, etiamsi illis maxumis viribus careat, sit, ut ita dicam, integra valetudine
631. cumque ambigue multa dicantur, quo modo quidque eorum dividi explanarique oporteat
632. hoc in genere nam quasi silvam vides omnis eluceat oportet eloquentiae magnitudo
633. noti erant et navi et nari, quibus cum in praeponi oporteret, dulcius visum est ignotos ignavos ignaros dicere, quam ut veritas postulabat
634. Quos autem numeros cum quibus tanquam purpuram misceri oporteat nunc dicendum est atque etiam quibus orationis generibus sint quique accommodatissimi
635. plerique enim censent cadere tantum numerose oportere terminarique sententiam
636. quare cum aures extremum semper exspectent in eoque adquiescant, id vacare numero non oportet, sed ad hunc exitum iam a principio ferri debet verborum illa comprehensio et tota a capite ita fluere, ut ad extremum veniens ipsa consistat
637. facere deceat deque eorum particulis et tanquam incisionibus disserendum est quaerendumque utrum una species et longitudo sit earum anne plures et, si plures, quo loco aut quando quoque genere uti oporteat
638. sed id crebrius fieri non oportet;
639. nam in his, quibus ut pugiunculis uti oportet, brevitas facit ipsa liberiores pedes;
640. eloquens vero, qui non approbationes solum sed admirationes clamores plausus, si liceat, movere debet, omnibus oportet ita rebus excellat, ut ei turpe sit quicquam aut spectari aut audiri lubentius
641. Non enim ea me adnumerare lectori putavi oportere, sed tamquam appendere
642. Si viri culpa factum est divortium, etsi mulier nuntium remisit, tamen pro liberis manere nihil oportet
643. quoniam qui nati sunt patrem non sequuntur, pro liberis manere nihil oportet
644. ut, si aquam pluviam eam modo intellegeremus quam imbri collectam videremus, veniret Mucius, qui, quia coniugata verba essent pluvia et pluendo, diceret omnem aquam oportere arceri quae pluendo crevisset
645. In omnibus igitur eis iudiciis, in quibus ex fide bona est additum, ubi vero etiam ut inter bonos bene agier oportet, in primisque in arbitrio rei uxoriae, in quo est quod eius aequius melius, parati eis esse debent
646. Illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum, illi quid socium socio, quid eum qui negotia aliena curasset ei cuius ea negotia fuissent, quid eum qui mandasset, eumve cui mandatum esset, alterum alteri praestare oporteret, quid virum uxori, quid uxorem viro tradiderunt
647. At vero animum quoque relaxes oportet;
648. Et vero negant oportere indomiti populi vitio genus hoc totum liberi populi repudiari, concordi populo et omnia referente ad incolumitatem et ad libertatem suam nihil esse inmutabilius, nihil firmius;
649. nostri illi etiam tum agrestes viderunt virtutem et sapientiam regalem, non progeniem quaeri oportere
650. Hic tu, Africane, ostendas oportebit patriae lumen animi, ingenii consiliique tui
651. nomen se tota convertet civitas, te senatus, te omnes boni, te socii, te Latini intuebuntur, tu eris unus, in quo nitatur civitatis salus, ac, ne multa, dictator rem publicam constituas oportet, si impias propinquorum manus effugeris
652. suis te oportet inlecebris ipsa virtus trahat ad verum decus, quid de te alii loquantur, ipsi videant, sed loquentur tamen
653. Quintus: Alte uero et, ut oportet, a capite, frater, repetis quod quaerimus, et qui aliter ius ciuile tradunt, non tam iustitiae quam litigandi tradunt uias
654. Marcus: Est huius uero disputationis, Quinte, proprium, id quod expectas, atque utinam esset etiam facultatis meae! Sed profecto ita se res habet, ut quoniam uitiorum emendatricem legem oportet commendatricemque uirtutum, ab eadem uiuendi doctrina ducatur
655. Sed uero intellegi sic oportet, et hoc et alia iussa ac uetita populorum non uim habere ad recte facta uocandi et a peccatis auocandi, quae uis non modo senior est quam aetas populorum et ciuitatium
656. Quid est enim uerius quam neminem esse oportere tam stulte adrogantem, ut in se rationem et mentem putet inesse, in caelo mundoque non putet?
657. nec tollit castimoniam corporis, sed hoc oportet intellegi, quom multum animus corpori praestet, obserueturque ut casta corpora adhibeantur, multo esse in animis id seruandum magis
658. dictum est a Pythagora doctissimo uiro, tum maxume et pietatem et religionem uersari in animis, cum rebus diuinis operam daremus et, quod Thales qui sapientissimus in septem fuit, homines existimare oportere omnia quae cernerent deorum esse plena, fieri enim omnis castiores, ueluti quom in fanis essent, et maxime religiosos
659. Itaque oportet et eum qui paret sperare se aliquo tempore imperaturum, et illum qui imperat cogitare breui tempore sibi esse parendum
660. quorum cum essent magnificae uillae, concedi sibi oportere quod iis qui inferioris ordinis essent liceret
661. quibus de causis nihil oportere neque profiteri neque affirmare quemquam neque assensione approbare, cohibereque semper et ab omni lapsu continere temeritatem, quae tum esset insignis cum aut falsa aut incognita res approbaretur, neque hoc quicquam
662. quasi vero clarorum virorum aut tacitos congressus esse oporteat aut ludicros sermones aut rerum conloquia leviorum
663. totam enim rem Catule Lucullo integram servatam oportuit
664. Alii autem negabant se pro hac evidentia quicquam priores fuisse dicturos, sed ad ea quae contra dicerentur dici oportere putabant, ne qui fallerentur
665. ille vir bonus, qui statuit omnem cruciatum perferre, intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem, cur has sibi tam graves leges inposuerit, cum quam ob rem ita oporteret nihil haberet conprehensi percepti cogniti constituti
666. illud autem quod movet prius oportet videri eique credi;
667. quam rationem quoniam susciperent docereque vellent quae visa accipi oporteret quae repudiari, certe hoc ipsum, ex quo omne veri falsique iudicium esset, percipere eos debuisse;
668. nam si habemus, interesse oportet ut inter rectum et pravum sic inter verum et falsum
669. oportet igitur et ea quae pro perspicuitate responderi possunt in promptu habere, de quibus iam diximus, et esse armatos ut occurrere possimus interrogationibus eorum captionesque discutere, quod deinceps facere constitui
670. Restat illud quod dicunt veri inveniundi causa contra omnia dici oportere et pro omnibus
671. quoque solebat uti argumento tum cum ei placebat nihil posse percipi, cum quaereret, Dionysius ille Heracleotes utrum conprehendisset certa illa nota qua adsentiri dicitis oportere, illudne quod multos annos tenuisset Zenonique magistro credidisset, honestum quod esset id bonum solum esse, an quod postea defensitavisset, honesti inane nomen esse, voluptatem esse summum bonum qui ex illius
672. sublato enim iudicio illo quo oportet agnosci, etiam si ipse erit quem videris qui tibi videbitur, tamen non ea nota iudicabis qua dicis oportere ut non possit esse eiusdem modi falsa
673. itaque quae contra sensus contraque perspicuitatem dicantur ea pertinere ad superiorem divisionem, contra posteriorem nihil dici oportere
674. sed tibi aut concedendum est ita esse, quod minime vis, aut memoriam mihi remittas oportet et fateare esse ei locum etiam si conprehensio perceptioque nulla sit
675. Primum enim videri oportet, in quo sit etiam adsensus (dicunt enim Stoici sensus ipsos adsensus esse, quos quoniam adpetitio consequatur actionem sequi) tolli autem omnia si visa tollantur
676. In hoc ipso quod in elementis dialectici docent, quo modo iudicare oporteat verum falsumne sit si quid ita conexum est ut hoc si dies est lucet, quanta contentio est:
677. Id si nec maius nec minus umquam fieri potest, quoniam in eo est peccatum, si non licuit, quod semper unum et idem est, quae ex eo peccata nascantur, aequalia sint oportet
678. quicquid non oportet, scelus esse, quicquid non licet, nefas putare debemus
679. Non igitur, ubi quisque erit, eius loci ius tenebit, si ibi eum legibus esse non oportebit
680. Animus oportet tuus se iudicet divitem, non hominum sermo neque possessiones tuae
681. quaerimus igitur, quid sit extremum et ultimum bonorum, quod omnium philosophorum sententia tale debet esse, ut ad id omnia referri oporteat, ipsum autem nusquam
682. quorum nihil oportere exquisitis rationibus confirmare, tantum satis esse admonere
683. Alii autem, quibus ego assentior, cum a philosophis compluribus permulta dicantur, cur nec voluptas in bonis sit numeranda nec in malis dolor, non existimant oportere nimium nos causae confidere, sed et argumentandum et accurate disserendum et rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant
684. nec enim satis est iudicare quid faciendum non faciendumve sit, sed stare etiam oportet in eo, quod sit iudicatum
685. hoc positum in Phaedro a Platone probavit Epicurus sensitque in omni disputatione id fieri oportere
686. Nunc autem dico ipsum Epicurum nescire et in eo nutare eumque, qui crebro dicat diligenter oportere exprimi quae vis subiecta sit vocibus, non intellegere interdum, quid sonet haec vox voluptatis, id est quae res huic voci subiciatur
687. Tenesne igitur, inquam, Hieronymus Rhodius quid dicat esse summum bonum, quo putet omnia referri oportere?
688. non oportet timidum aut inbecillo animo fingi non bonum illum virum, qui, quicquid fecerit, ipse se cruciet omniaque formidet, sed omnia callide referentem ad utilitatem, acutum, versutum, veteratorem, facile ut excogitet quo
689. me igitur ipsum ames oportet, non mea, si veri amici futuri sumus
690. atque hoc dabitis, ut opinor, si modo sit aliquid esse beatum, id oportere totum poni in potestate sapientis
691. Iam illud quale tandem est, bona praeterita non effluere sapienti, mala meminisse non oportere?
692. summum bonum, quod reperire volumus, quoniam et voluptas ab eo remota est, et eadem fere contra eos dici possunt, qui vacuitatem doloris finem bonorum esse voluerunt, nec vero ullum probetur oportet summum bonum, quod virtute careat, qua nihil potest esse praestantius
693. et quidem, Cato, hanc totam copiam iam Lucullo nostro notam esse oportebit;
694. hosne igitur laudas et hanc eorum, inquam, sententiam sequi nos censes oportere?
695. et tamen puto concedi nobis oportere ut Graeco verbo utamur, si quando minus occurret Latinum, ne hoc ephippiis et acratophoris potius quam proegmenis et apoproegmenis concedatur;
696. diceremus, confunderetur omnis vita, ut ab Aristone, neque ullum sapientiae munus aut opus inveniretur, cum inter res eas, quae ad vitam degendam pertinerent, nihil omnino interesset, neque ullum dilectum adhiberi oporteret
697. ex hoc nascitur ut etiam communis hominum inter homines naturalis sit commendatio, ut oporteat hominem ab homine ob id ipsum, quod homo sit, non alienum videri
698. qui et definierunt plurima et definiendi artes reliquerunt, quodque est definitioni adiunctum, ut res in partes dividatur, id et fit ab illis et quem ad modum fieri oporteat traditur;
699. nec misericordem iudicem esse oportere?
700. sequitur illud, ut animadvertamus qui simus ipsi, ut nos, quales oportet esse, servemus
701. ex animo constamus et corpore, quae sunt cuiusdam modi, nosque oportet, ut prima appetitio naturalis postulat, haec diligere constituereque ex his finem illum summi boni atque ultimi
702. ita fit illa conclusio non solum vera, sed ita perspicua, ut dialectici ne rationem quidem reddi putent oportere:
703. Si de re disceptari oportet, nulla mihi tecum, Cato, potest esse dissensio
704. constitit autem fere inter omnes id, in quo prudentia versaretur et quod assequi vellet, aptum et accommodatum naturae esse oportere et tale, ut ipsum per se invitaret et alliceret appetitum animi, quem $O(RMH\N Graeci vocant
705. aliter homines, aliter philosophos loqui putas oportere?
706. cum tantum igitur in virtute ponant ii, qui fatentur se virtutis causa, nisi ea voluptatem faceret, ne manum quidem versuros fuisse, quid facere nos oportet, qui quamvis minimam animi praestantiam omnibus bonis corporis anteire dicamus, ut ea ne in conspectu quidem relinquantur?
707. sint enim oportet, si miseri sunt;
708. illud modo videto, ut deum noris, etsi eius ignores et locum et faciem, sic animum tibi tuum notum esse oportere, etiamsi ignores et locum et formam
709. Laudo id quidem, etsi nihil nimis oportet confidere;
710. sed re succumbere non oportebat verbis gloriantem
711. Qui alteri exitium parat, Eum scire oportet sibi paratum, pestem ut participet parem
712. ergo hos quidem ut famulos vinclis prope ac custodia, qui autem erunt firmiores nec tamen robustissimi, hos admonitu oportebit ut bonos milites revocatos dignitatem tueri
713. magni mali inpendentis et aegritudo est opinio magni mali praesentis, et quidem recens opinio talis mali, ut in eo rectum videatur esse angi, id autem est, ut is qui doleat oportere opinetur se dolere
714. Quam ob rem omnis, cum secundae res sunt maxume, tum maxume Meditari secum oportet, quo pacto adversam aerumnam ferant
715. revocari igitur oportere a maerore ad cogitationem bonorum conveniret mihi cum Epicuro, si, quid esset bonum, conveniret
716. hoc enim fere tum habemus in promptu, nihil oportere inopinatum videri
717. Sed ad hanc opinionem magni mali cum illa etiam opinio accessit oportere, rectum esse, ad officium pertinere ferre illud aegre quod acciderit, tum denique efficitur illa gravis aegritudinis perturbatio
718. Sed haec omnia faciunt opinantes ita fieri oportere
719. quae nemo probaret, nisi insitum illud in animis haberemus, omnis bonos interitu suorum quam gravissime maerere oportere
720. Satis dictum esse arbitror aegritudinem esse opinionem mali praesentis, in qua opinione illud insit, ut aegritudinem suscipere oporteat
721. magnum opus est probare maerenti illum suo iudicio et, quod se ita putet oportere facere, maerere
722. aegritudinem omnem procul abesse a sapiente, quod inanis sit, quod frustra suscipiatur, quod non natura exoriatur, sed iudicio, sed opinione, sed quadam invitatione ad dolendum, cum id decreverimus ita fieri oportere
723. Quocirca mollis et enervata putanda est Peripateticorum ratio et oratio, qui perturbari animos necesse dicunt esse, sed adhibent modum quendam, quem ultra progredi non oporteat
724. nam quod aiunt nimia resecari oportere, naturalia relinqui, quid tandem potest esse naturale, quod idem nimium esse possit?
725. ex quo suscepta sit aegritudo, an omnium rerum tollenda omnino aegritudo, ut, si quis aegre ferat se pauperem esse, idne disputes, paupertatem malum non esse, an hominem aegre ferre nihil oportere
726. inter omnis enim convenire oportet commotiones animorum a recta ratione aversas esse vitiosas, ut, etiamsi vel mala sint illa, quae metum aegritudinemve, vel bona, quae cupiditatem laetitiamve moveant, tamen sit vitiosa ipsa commotio
727. est autem utilis ad persuadendum ea quae acciderint ferri et posse et oportere enumeratio eorum qui tulerunt
728. scire autem nos oportet cognitis, quoad possunt ab homine cognosci, bonorum et malorum finibus nihil a philosophia posse aut maius aut utilius optari quam haec, quae a nobis hoc quadriduo disputata sunt
729. Tu, si quid es facturus, nova aliqua conquiras oportet;
730. rem enim opinor spectari oportere, non verba
731. nam iure exulantem consolari non oportet
732. Iam de Platonis inconstantia longum est dicere, qui in Timaeo patrem huius mundi nominari neget posse, in Legum autem libris quid sit omnino deus anquiri oportere non censeat
733. facit enim in his quae a Socrate dicta rettulit Socratem disputantem formam dei quaeri non oportere, eundemque et solem et animum deum dicere, et modo unum tum autem plures deos;
734. ante enim iudicasti Epicureum te esse oportere quam ista cognovisti:
735. utatur enim suis bonis oportet et fruatur qui beatus futurus est
736. Confugis ad aequilibritatem (sic enim $I)SONOMIAN si placet appellemus) et ais, quoniam sit natura mortalis, inmortalem etiam esse oportere
737. nam ni ita esset, hominem qui esset mundi pars, quoniam rationis esset particeps, pluris esse quam mundum omnem oporteret
738. quare cum solis ignis similis eorum ignium sit qui sunt in corporibus animantium, solem quoque animantem esse oportet, et quidem reliqua astra quae oriantur in ardore caelesti qui aether vel caelum nominatur
739. aut si hoc fieri potuisse dicis, doceas oportet quo modo, nec fabellas aniles proferas
740. videre oportet Balbe quid tibi concedatur, non te ipsum quod velis sumere
741. Dicamus igitur Balbe oportet contra illos etiam, qui hos deos ex hominum genere in caelum translatos non re sed opinione esse dicunt, quos auguste omnes sancteque veneramur
742. ut igitur faber cum quid aedificaturus est non ipse facit materiam sed utitur ea quae sit parata, fictorque item cera, sic isti providentiae divinae materiam praesto esse oportuit non quam ipse faceret sed quam haberet paratam
743. non omnia deos persequi, idem voltis a diis inmortalibus hominibus dispertiri ac dividi somnia (idcirco haec tecum, quia vestra est de somniorum veritate sententia), atque idem etiam vota suscipi dicitis oportere?
744. ut intellegeretis, si voluptatem aspernari ratione et sapientia non possemus, magnam habendam esse senectuti gratiam, quae efficeret ut id non luberet quod non oporteret
745. Etenim eo loco, Fanni et Scaevola, locati sumus, ut nos longe prospicere oporteat futuros casus rei publicae
746. Negabat ullam vocem inimiciorem amicitiae potuisse reperiri quam eius, qui dixisset ita amare oportere, ut si aliquando esset osurus;
747. Nec vero neglegenda est fama, nec mediocre telum ad res gerendas existimare oportet benivolentiam civium;
748. Accedat huc suavitas quaedam oportet sermonum atque morum, haudquaquam mediocre condimentum amicitiae
749. Quocirca (dicendum est enim saepius), cum iudicaris, diligere oportet, non, cum dilexeris, iudicare
750. quod contra oportebat, delicto dolere, correctione gaudere
751. Quodsi in scaena, id est in contione, in qua rebus fictis et adumbratis loci plurimum est, tamen verum valet, si modo id patefactum et inlustratum est, quid in amicitia fieri oportet, quae tota veritate perpenditur?
752. Quarum quidem rerum eventa magis arbitror quam causas quaeri oportere
753. Quod quidem somnium Sisenna cum disputavisset mirifice ad verbum cum re convenisse, tum insolenter, credo ab Epicureo aliquo inductus, disputat somniis credi non oportere
754. argumentis et rationibus oportet, quare quidque ita sit, docere, non eventis, iis praesertim, quibus mihi liceat non credere
755. si enim, ut intellegeremus, quid esset eventurum, aperte declarari oportebat, aut ne occulte quidem, si ea sciri nolebant
756. Docet enim ratio mathematicorum, quam istis notam esse oportebat, quanta humilitate luna feratur terram paene contingens, quantum absit a proxuma Mercurii stella, multo autem longius a Veneris, deinde alio intervallo distet a sole, cuius lumine conlustrari putatur;
756b. ne ipse incidat in Diodorum, docet Chaldaeos, quo pacto eos exponere percepta oporteat
757. Hoc modo hanc causam disceptari oportet, non ab atomis errantibus et de via declinantibus petere praesidium
758. Quamquam te, Marce fili, annum iam audientem Cratippum idque Athenis abundare oportet praeceptis institutisque philosophiae propter summam et doctoris auctoritatem et urbis, quorum alter te scientia augere potest, altera exemplis, tamen, ut ipse ad meam utilitatem semper cum Graecis Latina coniunxi neque
759. Cum vero de imperio decertatur belloque quaeritur gloria, causas omnino subesse tamen oportet easdem, quas dixi paulo ante iustas causas esse bellorum
760. animus et magnus duabus rebus maxime cernitur, quarum una in rerum externarum despicientia ponitur, cum persuasum sit nihil hominem nisi quod honestum decorumque sit aut admirari aut optare aut expetere oportere, nullique neque homini neque perturbationi animi nec fortunae succumbere
761. ut equos propter crebras contentiones proeliorum ferocitate exultantes domitoribus tradere soleant, ut is facilioribus possint uti, sic homines secundis rebus ecfrenatos sibique praefidentes tamquam in gyrum rationis et doctrinae duci oportere, ut perspicerent rerum humanarum imbecillitatem varietatemque fortunae
762. Ex quo intellegitur corporis voluptatem non satis esse dignam hominis praestantia eamque contemni et reici oportere, sin sit quispiam, qui aliquid tribuat voluptati, diligenter ei tenendum esse eius fruendae modum
763. Quae contemplantes expendere oportebit, quid quisque habeat sui, eaque moderari nec velle experiri, quam se aliena deceant;
764. Privatum autem oportet aequo et pari cum civibus iure vivere neque summissum et abiectum neque se ecferentem, tum in re publica ea velle, quae tranquilla et honesta sint;
765. illa enim ipsa praecepta sunt, nec quemquam hoc errore duci oportet, ut siquid Socrates aut Aristippus contra morem consuetudinemque civilem fecerint locutive sint, idem sibi arbitretur licere;
766. non nimis aequum putabat, propterea quod tam longo spatio multa hereditatibus, multa emptionibus, multa dotibus tenebantur sine iniuria, iudicavit neque illis adimi nec iis non satis fieri, quorum illa fuerant, oportere
767. Sed quia sic ab hominibus doctis accepimus, non solum ex malis eligere minima oportere, sed etiam excerpere ex his ipsis, si quid inesset boni, propterea et otio fruor, non illo quidem, quo debeat is, qui quondam peperisset otium civitati, nec eam solitudinem languere patior
768. dubitarent, honestumne id esset, de quo ageretur, an turpe, altero utilene esset an inutile, tertio, si id, quod speciem haberet honesti, pugnaret cum eo, quod utile videretur, quomodo ea discerni oporteret, de duobus generibus primis tribus libris explicavit, de tertio autem genere deinceps se scripsit dicturum nec exsolvit id, quod promiserat
769. Itaque existimo Panaetium, cum dixerit homines solere in hac comparatione dubitare, hoc ipsum sensisse, quod dixerit solere modo, non etiam oportere
770. Antipatro omnia patefacienda, ut ne quid omnino, quod venditor norit, emptor ignoret, Diogeni venditorem, quatenus iure civili constitutum sit, dicere vitia oportere, cetera sine insidiis agere et, quoniam vendat, velle quam optime vendere
771. Quidquid enim est in praedio vitii, id statuerunt, si venditor sciret, nisi nominatim dictum esset, praestari oportere
772. Itaque Calpurnius cum demolitus esset cognossetque Claudium aedes postea proscripsisse, quam esset ab auguribus demoliri iussus, arbitrum illum adegit quidquid sibi dare facere oporteret ex fide bona
773. Is igitur iudex ita pronuntiavit, cum in vendundo rem eam scisset et non pronuntiasset, emptori damnum praestari oportere
774. Ius Crassus urgebat, quod vitii venditor non dixisset sciens, id oportere praestari, aequitatem Antonius, quoniam id vitium ignotum Sergio non fuisset, qui illas aedes vendidisset, nihil fuisse necesse dici nec eum esse deceptum, qui id, quod emerat, quo iure esset, teneret
775. Quam illa aurea ut inter bonos bene agier oportet et sine fraudatione
776. in iis magni esse iudicis statuere, praesertim cum in plerisque essent iudicia contraria, quid quemque cuique praestare oporteret
777. Quod enim ita iuratum est, ut mens conciperet fieri oportere, id servandum est;
778. huic adsentiuntur reliqui consulares praeter Servilium, qui omnino reduci negat oportere, et Volcacium, qui Lupo referente Pompeio decernit, et Afranium, qui adsentitur Volcacio
779. proxima erat Hortensi sententia, cum Lupus tribunus pl, quod ipse de Pompeio rettulisset, intendere coepit ante se oportere discessionem facere quam consules
780. quae autem posita sunt in coniectura quaeque videntur fore, ea puto tibi a me scribi oportere
781. quid nobis placuisset ex me potissimum putavi te scire oportere
782. Hac a me sententia dicta magnus animorum motus est factus cum eorum quorum oportuit tum illorum etiam quorum numquam putaram
783. tenebam memoria nobis consulibus ea fundamenta iacta iam ex K. Ianuariis confirmandi senatus, ut neminem mirari oporteret Nonis Decembri tantum vel animi fuisse in illo ordine vel auctoritatis, idemque memineram nobis privatis usque ad Caesarem et Bibulum consules, cum sententiae nostrae magnum in senatu pondus haberent, unum fere e sensum fuisse bonorum omnium.
784. vim neque parenti nec patriae adferre oportere
785. hominem occidat oportet qui vestra opera uti velit
786. Quod scribis Apamea praesidium deduci non oportuisse, videbam item ceteros existimare molesteque ferebam de ea re minus commodos sermones malevolorum fuisse
787. Quae mihi veniebant in mentem quae ad te pertinere arbitrabar, quod in Ciliciam proficiscebar, existimavi me ad te oportere scribere
788. ergo aut probare oportet ea quae fiunt aut interesse etiam si non probes;
789. vel tu me monuisse vel censuisse puta vel propter benevolentiam tacere non potuisse, ut, quod ego facio, tu quoque animum inducas, si sit aliqua res publica, in ea te esse oportere iudicio hominum reque principem, necessitate cedentem tempori;
790. Etsi perpaucis ante diebus dederam Q.~Mucio litteras ad te pluribus verbis scriptas quibus declaraveram quo te animo censerem esse oportere et quid tibi faciendum arbitrarer, tamen, cum Theophilus, libertus tuus, proficisceretur, cuius ego fidem erga te benevolentiamque perspexeram, sine meis litteris eum ad te venire nolui
791. Sed tamen, etsi antea scripsi quae existimavi scribi oportere, tamen hoc te tempore breviter commonendum putavi ne quo periculo te proprio existimares esse
792. Quod scribis non oportuisse Metellum, fratrem tuum, ob dictum a me oppugnari, primum hoc velim existimes, animum mihi istum tuum vehementer probari et fraternam plenam humanitatis ac pietatis voluntatem;
793. etenim paulo ante in contione dixerat ei qui in alios animum advertisset indicta causa dicendi ipsi potestatem fieri non oportere
794. sed tamen, qui semel verecundiae finis transierit, eum bene et naviter oportet esse impudentem
795. Sed casu nescio quo in ea tempora nostra aetas incidit ut, cum maxime florere nos oporteret, tum vivere etiam puderet
796. te certe in pecuniae exactae ista referre ex meis rationibus relatis non oportuit, nisi quid me fallit;
797. sed tu illum animum nunc adhibe, quaeso, quo me tum esse oportere censebas
798. ubi hoc omnium patronus facit, quid me, veterem tuum, nunc omnium clientem, sentire oportet?
799. totum negotium tu sustineas oportet;
800. Quoniam quid tibi permittatur cognosti, quid mihi placeat puto te scire oportere
801. esse scribere ad te magis ut consolarer fortem virum atque sapientem quam ut exploratam spem salutis ostenderem, nisi eam quam ab ipsa re publica, cum hic ardor restinctus esset, sperari oportere censerem
802. Etsi tali tuo tempore me aut consolandi aut iuvandi tui causa scribere ad te aliquid pro nostra amicitia oportebat, tamen adhuc id non feceram, quia neque lenire videbar oratione neque levare posse dolorem tuum
803. ubi porro illa erit formula fiduciae, ut inter bonos bene agier oportet?
804. quid fiet porro populo Ulubrano si tu statueris $POLITEUESQAI non oportere?
805. usquequaque sapere oportet;
806. nam in disputando coiecit illam vocem Cn Pompeius, omnis oportere senatui dicto audientis esse
807. c, senatum existimare neminem eorum qui potestatem habent intercedendi impediendi moram adferre oportere quo minus de re publica p q
808. cum imperio in provincias pro praetore mitti oporteret, eos sortito in provincias mitti placere;
809. in provincias ire oporteret ad numerum non essent qui in eas provincias proficiscerentur, tum, uti quodque collegium primum praetorum fuisset neque in provincias profecti essent, ita sorte in provincias proficiscerentur;
810. si ii ad numerum non essent, tum deinceps proximi cuiusque collegi qui praetores fuissent neque in provincias profecti essent in sortem coicerentur quoad is numerus effectus esset quem ad numerum in provincias mitti oporteret
811. Caninius noster me tuis verbis admonuit ut scriberem ad te si quid esset quod putarem te scire oportere
812. te imitere oportet, tecum ipse certes
813. me consoler et illam Acci similitudinem non modo iam ad invidiam sed ad fortunam transferam, quam existimo levem et imbecillam ab animo firmo et gravi tamquam fluctum a saxo frangi oportere
814. ego tibi unum sumptum adferam, quod balneum calfacias oportebit;
815. hoc videris dicere, cum reges tam sint continentes, multo magis consularis esse oportere
816. cum vero etiam vincas, me prius irrideas quam te oportet
817. sed illi etiam crepitus aiunt aeque liberos ac ructus esse oportere
818. talem igitur te esse oportet qui primum te ab impiorum civium tui dissimillimorum societate seiungas, deinde te senatui bonisque omnibus auctorem, principem, ducem praebeas, postremo ut pacem esse iudices non in armis positis sed in
819. concupiscere me nihil oportet
820. nunc auctoritate et prudentia tua prospicias oportet ne inimici nostri consulibus sublatis sperent se convalescere posse
821. aequaliter aut sorte agros legionibus adsignari puto oportere
822. sed tamen, cum ego sensissem de iis qui exercitus haberent sententiam ferri oportere, idem illi qui solent reclamarunt
823. tribus exercitibus quidvis nos oportere confidere
824. itaque constabat eum recipi in Syriam non oportere
825. quibus quidem me a te provocari oportebat
826. quamquam, si meis litteris obtemperavit, cum tu haec leges illum Romae esse oportebit
827. post tuam autem profectionem cum et maxima res municipi honestissimi mihique coniunctissimi et summum meum officium ageretur, pro tuo animo in me singulari existimavi me oportere ad te accuratius scribere, etsi non sum nescius et quae temporum ratio et quae tua potestas sit tibique negotium datum esse a C.~Caesare, non iudicium, praeclare intellego
828. ante eam diem M.~Anneius ad me redeat oportet
829. Noli putare me ad quemquam longiores epistulas scribere, nisi si quis ad me plura scripsit, cui puto rescribi oportere
830. si perficitis quod agitis, me ad vos venire oportet;
831. Quid fieri placeret scripsi ad Pomponium, serius quam oportuit
832. maximis Parthorum copiis multarumque praeterea gentium magna manu venisse Euphratemque iam transire coepisse dicique Armenium regem in Cappadociam impetum esse facturum, putavi pro nostra necessitudine me hoc ad te scribere oportere
833. doceas tu me oportebit cum salvus veneris
834. hui, quam velim scire utrum ista sollicito animo an soluto legas! sciam enim eodem tempore quid me facere oporteat
835. primum quod olim solebant qui Romae erant ad provincialis amicos de re publica scribere, nunc tu nobis scribas oportet (res enim publica istic est);
836. etsi mihi nuntiavit te plane febri carere et belle habere, tamen, quod negavit te potuisse ad me scribere, curam mi attulit, et eo magis quod Hermia, quem eodem die venire oportuerat, non venerat
837. non sic oportet?
838. itaque ex iis quae postea saepe ab eo ad me scripta sunt confido ita esse omnia ut et oporteat et velimus
839. Quod scribis etiam si cuius animus in te esset offensior a me recolligi oportere, teneo quid dicas neque id neglexi;
840. quid autem contendendum esset ex tua putabam voluntate me statuere oportere
841. nam mihi Pompeiani prodromi nuntiant aperte Pompeium acturum Antonio succedi oportere, eodemque tempore aget praetor ad populum
842. qua re incumbamus, o noster Tite, ad illa praeclara studia, et eo unde discedere non oportuit aliquando revertamur
843. nam et nominatim ferri oportet et de bonis diligentius scribi, et id animadvertas velim
844. sed cum lex abrogatur, illud ipsum abrogatur quo non eam abrogari oporteat
845. erimus uberiores, si et ille libenter accipiet et hi subringentur qui villam me moleste ferunt habere quae Catuli fuerat, a Vettio me emisse non cogitant, qui domum negant oportuisse me aedificare, vendere aiunt oportere
846. ego vero, qui, si loquor de re publica quod oportet, insanus, si quod opus est servus existimor, si taceo, oppressus et captus, quo dolore esse debeo?
847. nam aut defendissem quod non placeret aut defuissem cui non oporteret
848. mihi enim attribui oportebit, item Bibulo
849. rebus hoc vereor, ne, cum Pompeius propter metum rerum novarum nusquam dimittatur, Caesari nullus honos a senatu habeatur, dum hic nodus expediatur, non putet senatus nos ante quam successum sit oportere decedere nec in tanto motu rerum tantis provinciis singulos legatospraeesse
850. venimus enim in provinciam Laodiceam Sulpicio et Marcello consulibus prid Kal Sext, inde nos oportet decedere a D iii Kal Sext
851. si Brutus putabit me quaternas centesimas oportuisse decernere, cum tota provincia singulas observarem itaque edixissem idque etiam acerbissimis faeneratoribus probaretur, si praefecturam negotiatori denegatam queretur, quod ego Torquato nostro in tuo Laenio, Pompeio ipsi in Sex.~Statio
852. ego tamen habeo $I)SODUNAMOU=SAN sed tectiorem ex Q.~Muci P f edicto Asiatico, extra quam si ita negotium gestum est ut eo stari non oporteat ex fide bona;
853. mihi autem erit maximae curae ne quid fiat secus quam volumus quamque oportet
854. respondi lenius quam putabant oportuisse qui aderant, me non instituisse iis dare cibaria quorum opera non essem usus
855. et gloriosum putarem, ex annuo sumptu qui mihi decretus esset me C.~Coelio quaestori relinquere annuum, referre in aerarium ad HS
856. inquit Carneades, spurce, sed tamen prudentius quam Lucius noster et Patron, qui, cum omnia ad se referant nec quicquam alterius causa fieri putent et cum ea re bonum virum esse oportere dicant ne malum habeat, non quod id natura rectum sit, non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro
857. depugnes oportet, nisi concedis
858. Scire iam te oportet L.~Caesar quae responsa referat a Pompeio, quas ab eodem ad Caesarem ferat litteras;
859. qui, cum omnes Caesarem metuebamus, ipse eum diligebat, postquam ipse metuere coepit, putat omnis hostis illi esse oportere
860. nam aut exercitum firmum habere oportet quo confidamus perrumpere nos posse aut regiones eius modi obtinere e quibus repugnemus, id quod neutrum nobis hoc tempore contigit, quod et magnam partem Italiae Caesar occupavit et nos non
861. quod videris non dubitare, si consules transeant, quid nos facere oporteat, certe transeunt vel, quo modo nunc est, transierunt
862. Nos si id quod nostro iudicio Caesarem facere oportere existimamus, ut, simul Romam venerit, agat de reconciliatione gratiae suae et Pompei, id eum facturum ex ipso cognovissemus, non desineremus te hortari ut velles iis rebus interesse, quo facilius et
863. ante oportuit fortasse;
864. nihil relinquitur nisi fuga, cui te socium neutiquam puto esse oportere nec umquam putavi
865. nam praeter quam quod te moveri arbitror oportere iniuria quae mihi a quoquam facta sit, praeterea te ipsum quodam modo hic violavit cum in me tam improbus fuit
866. Quod te excusas, ego vero et tuas causas nosco et mea interesse puto te istic esse, vel ut cum iis quibus oportebit agas quae erunt agenda de nobis, ut ea quae egisti
867. Ego vero et incaute, ut scribis, et celerius quam oportuit feci nec in ulla sum spe, quippe qui exceptionibus edictorum retinear
868. nisi illud quidem mutari, si aliter est et oportet, non video posse
869. etenim habeo non nullos ex iis quos nunc lectito auctores qui dicant fieri id oportere quod saepe tecum egi et quod a te approbari volo:
870. Coponianam villam et veterem et non magnam novi, silvam nobilem, fructum autem neutrius, quod tamen puto nos scire oportere
871. Quod putas oportere pervideri iam animi mei firmitatem graviusque quosdam scribis de me loqui quam aut te scribere aut Brutum, si qui me fractum esse animo et debilitatum putant sciant quid litterarum et
872. ita levatus sim ut animum vacuum ad res difficilis scribendas adferam, reprehendendum non esse, sive hanc aberrationem a dolore delegerim quae maxime liberalis sit doctoque homine dignissima, laudari me etiam oportere
873. malo enim frustra quam te non habere cui des, si quid forte sit quod putes me scire oportere
874. sed tamen salvum est, et ait Tiro te habere oportere et, ut recordor, una cum illius obiurgatoria tibi meam quoque quam ad eum rescripseram misi
875. Tu igitur si Servilia venerit, si Brutus quid egerit, etiam si constituerit quando obviam, quicquid denique erit quod scire me oporteat, scribes
876. atque hoc in omni vita sua quemque a recta conscientia traversum unguem non oportet discedere viden quam $FILOSOFWS?
877. hoc fieri et oportet et opus est
878. hoc putavi te scire oportere
879. ita enim oportere dicebant
880. Lamia quidem a Balbo, ut videbatur, audiverat multos nummos domi esse numeratos, quos oporteret quam primum dividi, magnum pondus argenti praeter praedia;
881. auctionem primo quoque tempore fieri oportere
882. te imitere oportet, tecum ipse certes
883. ad ea negabam oportere praeterita, adsentiebar tamen
884. cumque ingressus essem dicere quid oportuisset, nec vero quicquam novi sed ea quae cottidie omnes, nec tamen illum locum attingerem, quemquam praeterea oportuisse tangi, sed senatum vocare, populum ardentem studio vehementius incitare, totam suscipere rem publicam, exclamat tua familiaris hoc vero neminem umquam audivi! ego me repressi
885. de Publilio autem, quod perscribi oportet, moram non puto esse faciendam
886. eas ego oportet perspiciam, corrigam;
887. illud satis opportune, duo sinus fuerunt quos tramitti oporteret, Paestanus et Vibonensis, utrumque pedibus aequis tramisimus
888. velim $SXOLION aliquod elimes ad me, oportuisse te istuc facere
889. sed abesse hanc aetatem longe a sepulcro negant oportere
890. ducem se profitetur nec nos sibi putat deesse oportere
891. deinde, quem ad modum tu scis (interfuisti enim), cum consules oporteret ex senatus consulto de actis Caesaris cognoscere, res ab iis in Kal Iun
892. denique esset ipsa sua celeritate superatura tuque ante ab aliis auditurus esses annum tertium accessisse desiderio nostro et labori tuo, tamen existimavi a me quoque tibi huius molestiae nuntium perferri oportere
893. nos nostro studio quicquam proficere possemus, est omnino difficile non graviter id ferre, sed tamen nostros animos maximis in rebus et gerendis et sustinendis exercitatos frangi et debilitari molestia non oportet
894. hunc oportet et sua sponte esse moderatum et tuis institutis ac praeceptis obtemperare
895. quos ego universos adhiberi liberaliter, optimum quemque hospitio amicitiaque coniungi dico oportere:
896. quem adductum in iudicium fortasse an dimitti non oportuerit, conquiri vero et elici blanditiis, ut tu scribis, ad iudicium necesse non fuit, eum praesertim hominem quem ego et ex suis civibus et ex multis aliis cottidie magis cognosco nobiliorem
897. Tu quem ad modum me censes oportere esse et in re publica et in nostris inimicitiis, ita et esse et fore, oricula infima scito molliorem
898. noctu in urbem introierat et hodie hora viii, cum edicto C.~Alfi de maiestate eum adesse oporteret, concursu magno et odio universi populi paene adflictus est
899. interim ipso decimo die, quo eum oportebat hostiarum numerum et militum renuntiare, irrepsit summa infrequentia
900. Aiunt non nulli, ut Sallustius, me oportuisse accusare
901. Gabinium si, ut Pansa putat oportuisse, defendissem, concidissem
902. tu velim cures ut sciam quibus nos dare oporteat eas quas ad te deinde litteras mittemus, Caesarisne tabellariis, ut is ad te protinus mittat, an Labieni
903. equidem nihil disserui durius cum nominatim de C.~Antonio decernerem, quod ita statueram, a te cognoscere causam eius senatum oportere
904. nam si in tanta re tamque necessaria verbis mihi opus est ad te excitandum et confirmandum, nulla spes est facturum te quod volo et quod oportet
905. res, non locus, oportet praestet istuc mihi;
906. esse irritatam quam repressam a Cicerone, tantumque eum tribuere huic indulgentiae ut se maledictis non abstineat iis quidem quae in ipsum dupliciter recidunt, quod et pluris occidit uno seque prius oportet fateatur sicarium quam obiciat Cascae quod obicit et imitetur in Casca Bestiam
907. Nec tam miserum est non adipisci quod velis, quam adipisci velle quod non oporteat
908. iudicium aequiore tempore fieri oportere
909. quam diligentes libertatis vos oporteat esse
910. teneat autem oportebit, ut ex eodem ne quid absit
911. ne nimium longa sumatur oratio, de re dicere incipiemus, sed si te unum illud monuerimus, artem sine adsiduitate dicendi non multum iuvare, ut intellegas hanc rationem praeceptionis ad exercitationem adcommodari oportere
912. Nunc quas res oratorem habere oporteat, docebimus, deinde quo modo has causas tractari conveniat, ostendemus
913. Si uti volemus, aut id oportebit ostendere, qua re causa sit honesta, aut breviter, quibus de rebus simus dicturi, exponere
914. Sin principio uti nolemus, ab lege, ab scriptura, aut ab aliquo nostrae causae adiumento principium capere oportebit
915. rem, hominem spectari oportere;
916. quae quoniam fieri oportere scimus, quemadmodum faciamus, cognoscendum est
917. cum id ita sit, me ulcisci parentem negant oportuisse
918. Eam plus quam trium partium numero esse non oportet:
919. noster doctor tres putavit esse, non ut de illorum quicquam detraheret inventione, sed ut ostenderet, id, quod oportuisset simpliciter ac singulari modo docere, illos distribuisse dupliciter et bipertito
920. secum furti agi, non peculatus oportere
921. Nunc quo modo eas et qua via tractari conveniat demonstrandum est, si prius aperuerimus, quid oporteat ab ambobus in causa destinari, quo ratio omnis totius orationis conferatur
922. At non abs te occidi neque indamnatam poenas pendere oportuit
923. Ex ratione defensionis et ex firmamento accusationis iudicii quaestio nascatur oportet:
924. reperta iudicatione omnem rationem totius orationis eo conferri oportebit
925. In primo libro, Herenni, breviter exposuimus, quas causas recipere oratorem oporteret, et in quibus officiis artis elaborare conveniret, et ea officia qua ratione facillime consequi posset
926. ex quo simul ostendebatur, quomodo constitutionem et partem constitutionis causa posita reperiri oporteret
927. et item quales argumentationes, quas Graeci epicheremata appellant, sequi, quales veitari oporteret;
928. Deinde ad extremum docuimus, cuiusmodi conclusionibus orationum uti oporteat;
929. Si vehementer castus et integer existimabitur adversarius, dicet facta, non famam spectarei oportere;
930. et utetur loco communi, rumoribus credi non oportere
931. Hoc loco defensor demonstret oportet aut aliis quoque bono fuisse, aut alios quoque id, quod ipse insimuletur, facere potuisse
932. In praeterito tempore oportet considerare, ubi fuerit, ubi visus sit, quicum visus sit, num quid appa rarit, num quem convenerit, num quid dixerit, num quid habuerit de consciis, de adiutoribus, de adiumentis;
933. In causa coniecturali proprius locus accusatoris est, cum dicit malorum misereri non oportere et cum auget peccati atrocitatem
934. idemque hoc in testimoniis facere oportebit
935. deinde dolori credi non oportere, quod alius alio recentior sit in dolore, quod ingeniosior ad eminiscendum, quod denique saepe scire aut suspicari possit, quid quaesitor velit audire;
936. idque partibus coniecturae, quas ante exposuimus, facere oportebit
937. Cum multa concurrant argumenta et signa, quae inter se consentiant, rem perspicuam, non suspiciosam videri oportere
938. Item plus oportere signis et argumentis credi quam testibus:
939. Cum ex conparatione quaeretur, utrum satius fuerit facere, id, quod reus dicat se fecisse, an id, quod accusator dicat oportuisse fieri, primum quaeri conveniet, utrum fuerit utilius ex contentione, hoc est, utrum honestius, facilius, conducibilius
940. Deinde oportebit quaeri, ipsumne oportuerit iudicare, utrum fuerit utilius, an aliorum fuerit utilius statuendi potestas
941. deinde, oportueritne in ea re peccare, in qua alius ante peccarit;
942. deinde, oportueritne iudicium ante fieri;
943. deinde, cum factum iudicium non sit de illo crimine, quod in alium transferatur, oporteatne de ea re iudicium fieri, quae res in iudicium non devenerit
944. Locus communis accusatoris contra eum, qui plus censeat vim quam iudicia valere oportere
945. Cum in fortunam causa confertur et ea re defensor ignosci reo dicet oportere, eadem omnia videntur consideranda, quae de necessitudine praescripta sunt
946. quae consulto facta non sint, an ea fraudei esse non oportere
947. nam id augeri oportet
948. Conmiserationem brevem esse oportet
949. aut si qua in re cohortabimur aliquid, cuius rei aliquam disciplinam scientiam poterimus habere, quo modo aut qua quidque ratione fieri oporteat;
950. Iustitiae partibus utemur, si aut innocentium aut supplicium misereri dicemus oportere;
951. si demonstrabimus ulcisci male meritos oportere;
952. si leges et mores civitatis egregie dicemus oportere servari;
953. si nec pretio nec gratia nec periculo nec simultate a via recta ostendemus deduci oportere;
954. Sin fortitudinis retinendae causa faciendum esse dicemus, ostendemus res magnas et celsas sequi et appeti oportere;
955. et item res humiles et indignas viris fortibus vel viros fortes propterea contemnere oportere nec idoneas dignitate sua iudicare
956. Item ab nulla re honesta periculi aut laboris magnitudine deduci oportere;
957. Si cuius rei narratio incidet, eadem ratione narrari oportebit
958. honestum nihil oportere existimari, quod non salutem pariat
959. omnes homines illius virtutes praedicare oportere;
960. Sed exponere oportebit animi virtutes aut vitia;
961. in vituperatione Deinde transire oportet ad corporis commoda:
962. Quapropter eas partes, quae firmissimae videbuntur, legere oportebit
963. neque enim id quod potest accidere, ut faciendum sit aliquando, non oportet velle quam adcommodatissime posse facere;
964. quorum nihil, nisi causa postulat, fieri oportebit
965. mediocris et neque inutiles ad dicendum neque necessarias ad probandum, quae, si separatim ac singulae dicantur, infirmae sint, cum ceteris coniunctae firmae et probabiles fiunt, interponi in medio conlocari oportet
966. Nam et statim re narrata expectat animus auditoris, sei qua re causa confirmari possit quapropter continuo firmam aliquam oportet inferre argumentationem:
967. Et in continuo clamore remittere et ad sermonem transire oportet:
968. Cum autem est in demonstratione, voce paulolum attenuata crebris intervallis et divisionibus oportet uti, ut in ipsa pronuntiatione eas res, quas demonstrabimus, inserere atque insecare videamur in animis auditorum
969. Sin erit sermo in iocatione, leviter tremibunda voce, cum parva significatione risus, sine ulla suspicione nimiae cachinnationis leniter oportebit ab sermone serio torquere verba ad liberalem iocum vocem
970. Cum autem contendere oportebit, quoniam id aut per continuationem aut per distributionem faciendumst, in continuatione, adaucto mediocriter sono vocis, verbis continuandis vocem quoque augere oportebit et torquere sonum et celeriter cum clamore verba conficere, ut vim volubilem orationis vociferatio consequi possit
971. In distributione vocis ab imis faucibus exclamationem quam clarissimam adhibere oportet, et quantum spatii in singulas exclamationes sumpserimus, tantum in singula intervalla spatii consumere iubemur
972. Nam si erit sermo cum dignitate, stantis in vestigio levi dexterae motu loqui oportebit, hilaritate, tristitia, mediocritate vultus ad sermonis sententias adcommodata
973. Sin contentio fiet per distributionem, porrectione perceleri brachii, inambulatione, pedis dexteri rara subplusione, acri et defixo aspectu uti oportet
974. Sin utemur amplificatione per conquestionem, feminis plangore et capitis ictu, nonnumquam sedato et constanti gestu, maesto et conturbato vultu uti oportebit
975. Verum nec hoc confisus sum posse fieri, ut de his rebus satis commode scribi posset, nec, si id fieri non posset, hoc, quod feci, fore inutile putabam, propterea quod hic admonere voluimus, quid oporteret:
976. Hoc tamen scire oportet, pronuntiationem bonam id per ficere, ut res ex animo agi videatur
977. memoriam si volemus habere ima gines eorum, locis certis conlocare oportebit
978. Nunc, cuiusmodi locos invenire et quo pacto reperire et in locis imagines constituere oporteat, ostendemus
979. Item putamus oportere ex ordine hos locos habere, ne quando per turbatione ordinis inpediamur, quo setius, quoto quoque loco libebit, vel ab superiore vel ab inferiore parte imagines sequi et ea, quae mandata
980. Locos, quos sumpserimus, egregie commeditari oportebit, ut perpetuo nobis haerere possint:
981. Et magnitudine modica et mediocris locos habere oportet:
982. Tum nec nimis inlustris nec vehementer obscuros locos habere oportet, ne aut obcaecentur tenebris imagines aut splendore praefulgeant
983. nam ut aspectus item cogitatio minus valet, sive nimis procul removeris sive vehementer prope admoveris id, quod oportet videri
984. Quoniam ergo rerum similes imagines esse oportet, ex omnibus rebus nosmet nobis similitudines eligere debemus
985. Id nos hoc modo facere oportebit:
986. Docet igitur nos ipsa natura, quid oporteat fieri
987. Imagines igitur nos in eo genere constituere oportebit, quod genus in memoria diutissime potest haerere
988. Sed illud facere oportebit, ut identidem primos quosque locos imaginum renovandarum causa celeriter animo pervagemus
989. Quantulum enim poterunt haec valere, cum ex infinita verborum copia modo aliud modo aliud nos verbum meminisse oportebit?
990. Nam putamus oportere eos, qui velint res faciliores sine labore et molestia facere, in rebus difficilioribus esse ante exercitatos
991. Compluribus de causis putant oportere, cum ipsi praeceperint, quo pacto oporteat ornare elocutionem, unius cuiusque generis ab oratore aut poeta probato sumptum ponere exemplum
992. Non ergo oportet hoc nisi a probatissimo sumi, ne, quod aliud confirmare debeat, egeat id ipsum confirmationis
993. Praeterea oportet testimonium cum re convenire;
994. Contra ea, quae ab iis dicuntur, qui dicunt alienis exemplis uti oportere, satis est dictum
995. Si concederem aliena oportere adsumere exempla, vincerem unius oportere, primum quod hoc contra nulla staret illorum ratio
996. in praecipiendo expresse conscripta ponere oportet exempla, uti in artis formam convenire possint:
997. satis facias oportet Hic, qui id aetatis ab ignoto praeter consuetudinem appellatus esset, erubuit
998. Sed figuram in dicendo commutare oportet, ut gravem mediocris, mediocrem excipiat attenuata, deinde identidem commutentur, ut facile satietas varietate vitetur
999. Item fugere oportet longam verborum continuationem, quae et auditoris aures et oratoris spiritum laedit
1000. quid est, quod tibi concedi putes oportere?
1001. et utrum aliquem exornarei oportuit, qui istaec prohiberet ac fieri non sineret, an non?
1002. Sententia est oratio sumpta de vita, quae aut quid sit aut quid esse oporteat in vita, breviter ostendit, hoc pacto:
1003. Qui adulescentium peccatis ignosci putant oportere, falluntur, propterea quod aetas illa non est inpedimento bonis studiis
1004. deinde hoc excipiatur oportet altero:
1005. Id hoc modo facere oportet:
1006. Dilegere oportet, quem velis diligere
1007. dein subicimus id, quod oportet dici aut non oportet, aut nobis adiumento futurum sit aut offuturum sit idem contrario, hoc modo:
1008. Multum inest acrimoniae et gravitatis in hac exornatione, propterea quod, cum quaesitum est, quid oporteat, subicitur id non esse factum
1009. Haec ideo commoda putatur exornatio, quod omnem rei cuiuspiam vim et potestatem ita dilucide proponit et explicat breviter, ut neque pluribus verbis oportuisse dici videatur neque brevius potuisse dici putetur
1010. Esse oportet, ut vivas, non vivere, ut edas
1011. Offuit eo tempore plurimum rei p consulum sive stultitiam sive malitiam dicere oportet sive utrumque
1012. in quibus oportet verba sicuti ad poeticum quendam extruere numerum, ut perfecte et perpolitissime possint esse absolutae
1013. Translationem pudentem dicunt esse oportere, ut cum ratione in consimilem rem transeat, ne sine dilectu temere et cupide videatur in dissimilem transcurrisse
1014. Qui equestrem locum splendidissimum cupit esse in civitate, is oportet istum maximae poenae dedisse velit, ne iste sua turpitudine ordini honestissimo maculae atque dedecori sit
1015. deinde conclusionem, de qua in secundo libro, quae opus fuerunt, diximus, demonstrantes argumentationes quemadmodum concludere oporteat:
1016. hic sententiae contrariae ex conparatione referantur oportet
1017. Nam hoc simile est, ut apertius intellegatur mala ratione facere, qui reprehendant eos, qui verbi causa post mortem amici liberos eius custodiant, propterea quod in cursore tantum velocitatis esse oporteat, ut efferatur ultra finem, in amico tantum benivolentiae, ut ultra quam quod amicus sentire possit, procurrat amicitiae studio
1018. In similibus observare oportet diligenter, ut, cum rem afferamus similem, cuius rei causa adtulerimus, verba ad similitudinem habeamus adcommodata
1019. Non enim res tota totae rei necesse est similis sit, sed id ipsum, quod conferetur, similitudinem habeat oportet
1020. Tu illo plures mittas oportet, inquit, si hodie vis transnumerari Age, inquit, duc tecum Libanum et Sosiam Sane Deinde casu veniunt hospites homini, quos iste, dum splendide peregrinatur, invitat
1021. id quod oportet in hoc genere conservare
1022. Demonstratum est enim, quomodo res in omnibus generibus causarum invenire oporteat;
1023. Cui sordebat Macedonia provincia quam victor sibi sumpserat Caesar, quid de hoc sperare aut exspectare nos oportebat?
Latin Teaching Materials at Saint Louis University: © Claude Pavur 1997 - 2010. This material is being made freely available for non-commercial educational use.
