A Latin Text of Horace's Odes for Classroom Use

adapting and correcting the text available at http://www.thelatinlibrary.com/

Paedagogica Index

PDF version      Paperback version

Easy on the Odes: A Latin Phrase-Book for the Odes of Horace

Horace's Odes, Book I

I.i

Maecenas atavis edite regibus,
O et praesidium et dulce decus meum,
sunt quos curriculo pulverem Olympicum
collegisse iuvat metaque fervidis

evitata rotis palmaque nobilis
terrarum dominos evehit ad deos;
hunc, si mobilium turba Quiritium
certat tergeminis tollere honoribus

illum, si proprio condidit horreo
quicquid de Libycis verritur areis.
Gaudentem patrios findere sarculo
agros Attalicis condicionibus

numquam demoveas, ut trabe Cypria
Myrtoum pavidus nauta secet mare.
Luctantem Icariis fluctibus Africum
mercator metuens otium et oppidi

laudat rura sui; mox reficit rates
quassas, indocilis pauperiem pati.
Est qui nec veteris pocula Massici
nec partem solido demere de die

spernit, nunc viridi membra sub arbuto
stratus, nunc ad aquae lene caput sacrae.
Multos castra iuvant et lituo tubae
permixtus sonitus bellaque matribus

detestata. Manet sub Iove frigido
venator tenerae coniugis inmemor,
seu visa est catulis cerva fidelibus,
seu rupit teretis Marsus aper plagas.

Me doctarum hederae praemia frontium
dis miscent superis, me gelidum nemus
Nympharumque leves cum Satyris chori
secernunt populo, si neque tibias

Euterpe cohibet nec Polyhymnia
Lesboum refugit tendere barbiton.
Quod si me lyricis vatibus inseres,
sublimi feriam sidera vertice.

I.ii

Iam satis terris nivis atque dirae
grandinis misit Pater et rubente
dextera sacras iaculatus arces
     terruit Urbem,

terruit gentis, grave ne rediret
saeculum Pyrrhae nova monstra questae,
omne cum Proteus pecus egit altos
     visere montis,

piscium et summa genus haesit ulmo,
nota quae sedes fuerat columbis,
et superiecto pavidae natarunt
     aequore dammae.

Vidimus flavum Tiberim retortis
litore Etrusco violenter undis
ire deiectum monumenta regis
     templaque Vestae,

Iliae dum se nimium querenti
iactat ultorem, vagus et sinistra
labitur ripa Iove non probante
     uxorius amnis.

Audiet civis acuisse ferrum,
quo graves Persae melius perirent,
audiet pugnas vitio parentum
     rara iuventus.

Quem vocet divum populus ruentis
imperi rebus? Prece qua fatigent
virgines sanctae minus audientem
     carmina Vestam?

Cui dabit partis scelus expiandi
Iuppiter? Tandem venias precamur,
nube candentis umeros amictus,
     augur Apollo,

sive tu mavis, Erycina ridens,
quam Iocus circumvolat et Cupido,
sive neglectum genus et nepotes
     respicis, auctor,

heu nimis longo satiate ludo,
quem iuvat clamor galeaeque leves,
acer et Mauri peditis cruentum
     vultus in hostem,

sive mutata iuvenem figura
ales in terris imitaris, almae
filius Maiae, patiens vocari
     Caesaris ultor.

Serus in caelum redeas diuque
laetus intersis populo Quirini,
neve te nostris vitiis iniquum
     ocior aura

tollat; hic magnos potius triumphos,
hic ames dici pater atque princeps,
neu sinas Medos equitare inultos
     te duce, Caesar.

I.iii

     Sic te diva potens Cypri,
sic fratres Helenae, lucida sidera,
     ventorumque regat pater
obstrictis aliis praeter Iapyga,

     navis, quae tibi creditum
debes Vergilium; finibus Atticis
     reddas incolumem precor
et serves animae dimidium meae.

     Illi robur et aes triplex
circa pectus erat, qui fragilem truci
     commisit pelago ratem
primus, nec timuit praecipitem Africum

     decertantem Aquilonibus
nec tristis Hyadas nec rabiem Noti,
     quo non arbiter Hadriae
maior, tollere seu ponere vult freta.

     Quem mortis timuit gradum
qui siccis oculis monstra natantia,
     qui vidit mare turbidum et
infamis scopulos Acroceraunia?

     Nequicquam deus abscidit
prudens Oceano dissociabili
     terras, si tamen impiae
non tangenda rates transiliunt vada

     Audax omnia perpeti
gens humana ruit per vetitum nefas;
     audax Iapeti genus
ignem fraude mala gentibus intulit

     post ignem aetheria domo
subductum macies et nova febrium
     terris incubuit cohors
semotique prius tarda necessitas

     leti corripuit gradum.
Expertus vacuum Daedalus aera
     pennis non homini datis;
perrupit Acheronta Herculeus labor.

     Nil mortalibus ardui est;
caelum ipsum petimus stultitia neque
     per nostrum patimur scelus
iracunda Iovem ponere fulmina.

I.iv

Solvitur acris hiems grata vice veris et Favoni
     trahuntque siccas machinae carinas,
ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igni
     nec prata canis albicant pruinis.

Iam Cytherea choros ducit Venus imminente luna
     iunctaeque Nymphis Gratiae decentes
alterno terram quatiunt pede, dum gravis Cyclopum
     Volcanus ardens visit officinas.

Nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto
     aut flore, terrae quem ferunt solutae;
nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis,
     seu poscat agna sive malit haedo.

Pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabernas
     regumque turris. O beate Sesti,
vitae summa brevis spem nos vetat inchoare longam.
     Iam te premet nox fabulaeque Manes

et domus exilis Plutonia, quo simul mearis,
     nec regna vini sortiere talis
nec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuventus
     nunc omnis et mox virgines tepebunt.

I.v

Quis multa gracilis te puer in rosa
perfusus liquidis urget odoribus
     grato, Pyrrha, sub antro?
     cui flavam religas comam,

simplex munditiis? Heu quotiens fidem
mutatosque deos flebit et aspera
     nigris aequora ventis
     emirabitur insolens,

qui nunc te fruitur credulus aurea,
qui semper vacuam, semper amabilem
     sperat, nescius aurae
     fallacis. Miseri, quibus

intemptata nites. Me tabula sacer
votiva paries indicat uvida
     suspendisse potenti
     vestimenta maris deo.

I.vi

Scriberis Vario fortis et hostium
victor, Maeonii carminis alite,
quam rem cumque ferox navibus aut equis
     miles te duce gesserit.

Nos, Agrippa, neque haec dicere nec gravem
Pelidae stomachum cedere nescii,
nec cursus duplicis per mare Ulixei
     nec saevam Pelopis domum

conamur, tenues grandia, dum pudor
inbellisque lyrae Musa potens vetat
laudes egregii Caesaris et tuas
     culpa deterere ingeni.

Quis Martem tunica tectum adamantina
digne scripserit aut pulvere Troico
nigrum Merionen aut ope Palladis
     Tydiden superis parem?

Nos convivia, nos proelia virginum
sectis in iuvenes unguibus acrium
cantamus, vacui sive quid urimur
     non praeter solitum leves.

I.vii

Laudabunt alii claram Rhodon aut Mytilenen
     aut Ephesum bimarisve Corinthi
moenia vel Baccho Thebas vel Apolline Delphos
     insignis aut Thessala Tempe;

sunt quibus unum opus est intactae Palladis urbem
     carmine perpetuo celebrare et
undique decerptam fronti praeponere olivam;
     plurimus in Iunonis honorem

aptum dicet equis Argos ditesque Mycenas:
     me nec tam patiens Lacedaemon
nec tam Larisae percussit campus opimae
     quam domus Albuneae resonantis

et praeceps Anio ac Tiburni lucus et uda
     mobilibus pomaria rivis.
Albus ut obscuro deterget nubila caelo
     saepe Notus neque parturit imbris

perpetuo, sic tu sapiens finire memento
     tristitiam vitaeque labores
molli, Plance, mero, seu te fulgentia signis
     castra tenent seu densa tenebit

Tiburis umbra tui. Teucer Salamina patremque
     cum fugeret, tamen uda Lyaeo
tempora populea fertur vinxisse corona,
     sic tristis affatus amicos:

"Quo nos cumque feret melior fortuna parente,
     ibimus, o socii comitesque.
Nil desperandum Teucro duce et auspice Teucro:
     certus enim promisit Apollo

ambiguam tellure nova Salamina futuram.
     O fortes peioraque passi
mecum saepe viri, nunc vino pellite curas;
     cras ingens iterabimus aequor."

I.viii

     Lydia, dic, per omnis
te deos oro, Sybarin cur properes amando
     perdere, cur apricum
oderit Campum, patiens pulveris atque solis,

     cur neque militaris
inter aequalis equitet, Gallica nec lupatis
     temperet ora frenis.
Cur timet flavum Tiberim tangere? Cur olivum

     sanguine viperino
cautius vitat neque iam livida gestat armis
     bracchia, saepe disco
saepe trans finem iaculo nobilis expedito?

     quid latet, ut marinae
filium dicunt Thetidis sub lacrimosa Troiae
     funera, ne virilis
cultus in caedem et Lycias proriperet catervas?

I.ix

Vides ut alta stet nive candidum
Soracte nec iam sustineant onus
     silvae laborantes geluque
     flumina constiterint acuto?

Dissolve frigus ligna super foco
large reponens atque benignius
     deprome quadrimum Sabina,
     O Thaliarche, merum diota.

Permitte divis cetera, qui simul
stravere ventos aequore fervido
     deproeliantis, nec cupressi
     nec veteres agitantur orni.

Quid sit futurum cras, fuge quaerere, et
quem fors dierum cumque dabit, lucro
     adpone nec dulcis amores
     sperne, puer, neque tu choreas,

donec virenti canities abest
morosa. Nunc et Campus et areae
     lenesque sub noctem susurri
     composita repetantur hora,

nunc et latentis proditor intumo
gratus puellae risus ab angulo
     pignusque dereptum lacertis
     aut digito male pertinaci.

I.x

Mercuri, facunde nepos Atlantis,
qui feros cultus hominum recentum
voce formasti catus et decorae
     more palaestrae,

te canam, magni Iovis et deorum
nuntium curvaeque lyrae parentem,
callidum quicquid placuit iocoso
     condere furto.

Te, boves olim nisi reddidisses
per dolum amotas, puerum minaci
voce dum terret, viduus pharetra
     risit Apollo.

Quin et Atridas duce te superbos
Ilio dives Priamus relicto
Thessalosque ignis et iniqua Troiae
     castra fefellit.

Tu pias laetis animas reponis
sedibus virgaque levem coerces
aurea turbam, superis deorum
     gratus et imis.

I.xi

Tu ne quaesieris (scire nefas) quem mihi, quem tibi
finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios
temptaris numeros. Ut melius quicquid erit pati!
Seu pluris hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam,

quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare
Tyrrhenum, sapias, vina liques et spatio brevi
spem longam reseces. Dum loquimur, fugerit invida
aetas: carpe diem, quam minimum credula postero.

I.xii

Quem virum aut heroa lyra vel acri
tibia sumis celebrare, Clio?
Quem deum? Cuius recinet iocosa
     nomen imago

aut in umbrosis Heliconis oris
aut super Pindo gelidove in Haemo
unde vocalem temere insecutae
     Orphea silvae

arte materna rapidos morantem
fluminum lapsus celerisque ventos,
blandum et auritas fidibus canoris
     ducere quercus?

Quid prius dicam solitis parentis
laudibus, qui res hominum ac deorum,
qui mare ac terras variisque mundum
     temperat horis?

unde nil maius generatur ipso
nec viget quicquam simile aut secundum;
proximos illi tamen occupabit
     Pallas honores.

Proeliis audax, neque te silebo,
Liber, et saevis inimica virgo
beluis, nec te, metuende certa
     Phoebe sagitta.

Dicam et Alciden puerosque Ledae,
hunc equis, illum superare pugnis
nobilem; quorum simul alba nautis
     stella refulsit,

defluit saxis agitatus umor,
concidunt venti fugiuntque nubes
et minax, quod sic voluere, ponto
     unda recumbit.

Romulum post hos prius an quietum
Pompili regnum memorem, an superbos
Tarquini fasces, dubito, an Catonis
     nobile letum.

Regulum et Scauros animaeque magnae
prodigum Paulum superante Poeno
gratus insigni referam Camena
     Fabriciumque.

Hunc et incomptis Curium capillis
utilem bello tulit et Camillum
saeva paupertas et avitus apto
     cum lare fundus.

Crescit occulto velut arbor aevo
fama Marcelli; micat inter omnis
Iulium sidus, velut inter ignis
     luna minores.

Gentis humanae pater atque custos,
orte Saturno, tibi cura magni
Caesaris fatis data: tu secundo
     Caesare regnes.

Ille seu Parthos Latio imminentis
egerit iusto domitos triumpho
sive subiectos Orientis orae
     Seras et Indos,

te minor laetum reget aequus orbem:
tu gravi curru quaties Olympum,
tu parum castis inimica mittes
     fulmina lucis.

I.xiii

     Cum tu, Lydia, Telephi
cervicem roseam, cerea Telephi
     laudas bracchia, vae, meum
fervens difficili bile tumet iecur.

     Tunc nec mens mihi nec color
certa sede manet, umor et in genas
     furtim labitur, arguens
quam lentis penitus macerer ignibus.

     Uror, seu tibi candidos
turparunt umeros immodicae mero
     rixae, sive puer furens
impressit memorem dente labris notam.

     Non, si me satis audias,
speres perpetuum dulcia barbare
     laedentem oscula, quae Venus
quinta parte sui nectaris imbuit.

     Felices ter et amplius
quos inrupta tenet copula nec malis
     divulsus querimoniis
suprema citius solvet amor die.

I.xiv

O navis, referent in mare te novi
fluctus. O quid agis? Fortiter occupa
     portum. Nonne vides ut
     nudum remigio latus,

et malus celeri saucius Africo
antemnaque gemant ac sine funibus
     vix durare carinae
     possint imperiosius

aequor? Non tibi sunt integra lintea,
non di, quos iterum pressa voces malo.
     Quamvis Pontica pinus,
     silvae filia nobilis,

iactes et genus et nomen inutile:
nil pictis timidus navita puppibus
     fidit. Tu, nisi ventis
     debes ludibrium, cave.

Nuper sollicitum quae mihi taedium,
nunc desiderium curaque non levis,
     interfusa nitentis
     vites aequora Cycladas.

I.xv

Pastor cum traheret per freta navibus
Idaeis Helenen perfidus hospitam,
ingrato celeris obruit otio
     ventos ut caneret fera

Nereus fata: "Mala ducis avi domum
quam multo repetet Graecia milite,
coniurata tuas rumpere nuptias
     et regnum Priami vetus.

Heu, heu, quantus equis, quantus adest viris
sudor! Quanta moves funera Dardanae
genti! Iam galeam Pallas et aegida
     currusque et rabiem parat.

Nequicquam Veneris praesidio ferox
pectes caesariem grataque feminis
inbelli cithara carmina divides;
     nequicquam thalamo gravis

hastas et calami spicula Cnosii
vitabis strepitumque et celerem sequi
Aiacem: tamen, heu serus, adulteros
     crines pulvere collines.

Non Laertiaden, exitium tuae
gentis, non Pylium Nestora respicis?
Urgent inpavidi te Salaminius
     Teucer, te Sthenelus sciens

pugnae, sive opus est imperitare equis,
non auriga piger; Merionen quoque
nosces. Ecce furit te reperire atrox
     Tydides melior patre,

quem tu, cervus uti vallis in altera
visum parte lupum graminis immemor,
sublimi fugies mollis anhelitu,
     non hoc pollicitus tuae.

Iracunda diem proferet Ilio
matronisque Phrygum classis Achillei;
post certas hiemes uret Achaicus
     ignis Iliacas domos."

I.xvi

O matre pulchra filia pulchrior,
quem criminosis cumque voles modum
     pones iambis, sive flamma
     sive mari libet Hadriano.

Non Dindymene, non adytis quatit
mentem sacerdotum incola Pythius,
     non Liber aeque, non acuta
     sic geminant Corybantes aera,

tristes ut irae, quas neque Noricus
deterret ensis nec mare naufragum
     nec saevus ignis nec tremendo
     Iuppiter ipse ruens tumultu.

Fertur Prometheus addere principi
limo coactus particulam undique
     desectam et insani leonis
     vim stomacho apposuisse nostro.

Irae Thyesten exitio gravi
stravere et altis urbibus ultimae
     stetere causae, cur perirent
     funditus inprimeretque muris

hostile aratrum exercitus insolens.
Compesce mentem: me quoque pectoris
     temptavit in dulci iuventa
     fervor et in celeres iambos

misit furentem. Nunc ego mitibus
mutare quaero tristia, dum mihi
     fias recantatis amica
     opprobriis animumque reddas.

I.xvii

Velox amoenum saepe Lucretilem
mutat Lycaeo Faunus et igneam
     defendit aestatem capellis
     usque meis pluviosque ventos.

Inpune tutum per nemus arbutos
quaerunt latentis et thyma deviae
     olentis uxores mariti
     nec viridis metuunt colubras

nec Martialis haediliae lupos,
utcumque dulci, Tyndari, fistula
     valles et Usticae cubantis
     levia personuere saxa.

Di me tuentur, dis pietas mea
et Musa cordi est. Hic tibi copia
     manabit ad plenum benigno
     ruris honorum opulenta cornu;

hic in reducta valle Caniculae
vitabis aestus et fide Teia
     dices laborantis in uno
     Penelopen vitreamque Circen;

hic innocentis pocula Lesbii
duces sub umbra nec Semeleius
     cum Marte confundet Thyoneus
     proelia nec metues protervum

suspecta Cyrum, ne male dispari
incontinentis iniciat manus
     et scindat haerentem coronam
     crinibus immeritamque vestem.

I.xviii

Nullam, Vare, sacra vite prius severis arborem
circa mite solum Tiburis et moenia Catili;
siccis omnia nam dura deus proposuit neque
mordaces aliter diffugiunt sollicitudines.

Quis post vina gravem militiam aut pauperiem crepat?
Quis non te potius, Bacche pater, teque decens Venus?
Ac ne quis modici transiliat munera Liberi,
Centaurea monet cum Lapithis rixa super mero

debellata, monet Sithoniis non levis Euhius,
cum fas atque nefas exiguo fine libidinum
discernunt avidi. Non ego te, candide Bassareu,
invitum quatiam nec variis obsita frondibus

sub divum rapiam. Saeva tene cum Berecyntio
cornu tympana, quae subsequitur caecus amor sui
et tollens vacuum plus nimio gloria verticem
arcanique fides prodiga, perlucidior vitro.

I.xix

     Mater saeva Cupidinum
Thebanaeque iubet me Semelae puer
     et lasciva Licentia
finitis animum reddere amoribus.

     Urit me Glycerae nitor
splendentis Pario marmore purius;
     urit grata protervitas
et vultus nimium lubricus aspici.

     In me tota ruens Venus
Cyprum deseruit, nec patitur Scythas
     aut versis animosum equis
Parthum dicere nec quae nihil attinent.

     Hic vivum mihi caespitem, hic
verbenas, pueri, ponite turaque
     bimi cum patera meri:
mactata veniet lenior hostia.

I.xx

Vile potabis modicis Sabinum
cantharis, Graeca quod ego ipse testa
conditum levi, datus in theatro
     cum tibi plausus,

care Maecenas eques, ut paterni
fluminis ripae simul et iocosa
redderet laudes tibi Vaticani
     montis imago.

Caecubum et prelo domitam Caleno
tu bibes uvam; mea nec Falernae
temperant vites neque Formiani
     pocula colles.

I.xxi

Dianam tenerae dicite virgines,
intonsum, pueri, dicite Cynthium
     Latonamque supremo
     dilectam penitus Iovi;

vos laetam fluviis et nemorum coma,
quaecumque aut gelido prominet Algido,
     nigris aut Erymanthi
     silvis aut viridis Cragi;

vos Tempe totidem tollite laudibus
natalemque, mares, Delon Apollinis
     insignemque pharetra
     fraternaque umerum lyra.

Hic bellum lacrimosum, hic miseram famem
pestemque a populo et principe Caesare in
     Persas atque Britannos
     vestra motus aget prece.

I.xxii

Integer vitae scelerisque purus
non eget Mauris iaculis neque arcu
nec venenatis gravida sagittis,
     Fusce, pharetra,

sive per Syrtis iter aestuosas
sive facturus per inhospitalem
Caucasum vel quae loca fabulosus
     lambit Hydaspes.

Namque me silva lupus in Sabina,
dum meam canto Lalagem et ultra
terminum curis vagor expeditis,
     fugit inermem,

quale portentum neque militaris
Daunias latis alit aesculetis
nec Iubae tellus generat, leonum
     arida nutrix.

Pone me pigris ubi nulla campis
arbor aestiva recreatur aura,
quod latus mundi nebulae malusque
     Iuppiter urget;

pone sub curru nimium propinqui
solis in terra domibus negata:
dulce ridentem Lalagen amabo,
     dulce loquentem.

I.xxiii

Vitas hinnuleo me similis, Chloe,
quaerenti pavidam montibus aviis
     matrem non sine vano
     aurarum et silvae metu.

Nam seu mobilibus veris inhorruit
adventus foliis, seu virides rubum
     dimovere lacertae,
     et corde et genibus tremit.

Atqui non ego te, tigris ut aspera
Gaetulusve leo, frangere persequor:
     tandem desine matrem
     tempestiva sequi viro.

I.xxiv

Quis desiderio sit pudor aut modus
tam cari capitis? Praecipe lugubris
cantus, Melpomene, cui liquidam pater
     vocem cum cithara dedit.

Ergo Quintilium perpetuus sopor
urget? Cui Pudor et Iustitiae soror,
incorrupta Fides, nudaque Veritas
     quando ullum inveniet parem?

Multis ille bonis flebilis occidit,
nulli flebilior quam tibi, Vergili.
Tu frustra pius, heu, non ita creditum
     poscis Quintilium deos.

Quid si Threicio blandius Orpheo
auditam moderere arboribus fidem?
Num vanae redeat sanguis imagini,
     quam virga semel horrida,

non lenis precibus fata recludere,
nigro compulerit Mercurius gregi?
durum: sed levius fit patientia
     quicquid corrigere est nefas.

I.xxv

Parcius iunctas quatiunt fenestras
iactibus crebris iuvenes protervi
nec tibi somnos adimunt amatque
     ianua limen,

quae prius multum facilis movebat
cardines. Audis minus et minus iam:
"Me tuo longas pereunte noctes,
     Lydia, dormis?"

Invicem moechos anus arrogantis
flebis in solo levis angiportu
Thracio bacchante magis sub
     interlunia vento,

cum tibi flagrans amor et libido,
quae solet matres furiare equorum,
saeviet circa iecur ulcerosum
     non sine questu,

laeta quod pubes hedera virenti
gaudeat pulla magis atque myrto,
aridas frondes hiemis sodali
     dedicet Euro.

I.xxvi

Musis amicus tristitiam et metus
tradam protervis in mare Creticum
     portare ventis, quis sub Arcto
     rex gelidae metuatur orae,

quid Tiridaten terreat, unice
securus. O quae fontibus integris
     gaudes, apricos necte flores,
     necte meo Lamiae coronam,

Piplea dulcis. Nil sine te mei
prosunt honores; hunc fidibus novis,
     hunc Lesbio sacrare plectro
     teque tuasque decet sorores.

I.xxvii

Natis in usum laetitiae scyphis
pugnare Thracum est; tollite barbarum
     morem verecundumque Bacchum
     sanguineis prohibete rixis.

Vino et lucernis Medus acinaces
immane quantum discrepat; impium
     lenite clamorem, sodales,
     et cubito remanete presso.

Vultis severi me quoque sumere
partem Falerni? Dicat Opuntiae
     frater Megyllae quo beatus
     vulnere, qua pereat sagitta.

Cessat voluntas? Non alia bibam
mercede. Quae te cumque domat Venus
     non erubescendis adurit
     ignibus ingenuoque semper

amore peccas. Quicquid habes, age,
depone tutis auribus. A! miser,
     quanta laborabas Charybdi,
     digne puer meliore flamma.

Quae saga, quis te solvere Thessalis
magus venenis, quis poterit deus?
     vix inligatum te triformi
     Pegasus expediet Chimaera.

I.xxviii

Te maris et terrae numeroque carentis harenae
     mensorem cohibent, Archyta,
pulveris exigui prope litus parva Matinum
     munera nec quicquam tibi prOdest

aerias temptasse domos animoque rotundum
     percurrisse polum morituro.
Occidit et Pelopis genitor, conviva deorum,
     Tithonusque remotus in auras

et Iovis arcanis Minos admissus habentque
     Tartara Panthoiden iterum Orco
demissum, quamvis clipeo Troiana refixo
     tempora testatus nihil ultra

nervos atque cutem morti concesserat atrae,
     iudice te non sordidus auctor
naturae verique. Sed omnis una manet nox
     et calcanda semel via leti.

Dant alios Furiae torvo spectacula Marti,
     exitio est avidum mare nautis;
mixta senum ac iuvenum densentur funera, nullum
     saeva caput Proserpina fugit.

Me quoque devexi rapidus comes Orionis
     Illyricis Notus obruit undis.
At tu, nauta, vagae ne parce malignus harenae
     ossibus et capiti inhumato

particulam dare: sic, quodcumque minabitur Eurus
     fluctibus Hesperiis, Venusinae
plectantur silvae te sospite multaque merces,
     unde potest, tibi defluat aequo

ab Iove Neptunoque sacri custode Tarenti.
     Neglegis immeritis nocituram
postmodo te natis fraudem committere? Fors et
     debita iura vicesque superbae

te maneant ipsum: precibus non linquar inultis
     teque piacula nulla resolvent.
Quamquam festinas, non est mora longa; licebit
     iniecto ter pulvere curras.

I.xxix

Icci, beatis nunc Arabum invides
gazis et acrem militiam paras
     non ante devictis Sabaeae
     regibus horribilique Medo

nectis catenas? Quae tibi virginum
sponso necato barbara serviet?
     puer quis ex aula capillis
     ad cyathum statuetur unctis,

doctus sagittas tendere Sericas
arcu paterno? Quis neget arduis
     pronos relabi posse rivos
     montibus et Tiberim reverti,

cum tu coemptos undique nobilis
libros Panaeti Socraticam et domum
     mutare loricis Hiberis,
     pollicitus meliora, tendis?

I.xxx

O Venus regina Cnidi Paphique,
sperne dilectam Cypron et vocantis
ture te multo Glycerae decoram
     transfer in aedem.

Fervidus tecum puer et solutis
Gratiae zonis properentque Nymphae
et parum comis sine te Iuventas
     Mercuriusque.

I.xxxi

Quid dedicatum poscit Apollinem
vates? Quid orat, de patera novum
     fundens liquorem? Non opimae
     Sardiniae segetes feraces,

non aestuosae grata Calabriae
armenta, non aurum aut ebur Indicum,
     non rura, quae Liris quieta
     mordet aqua taciturnus amnis.

Premant Calena falce quibus dedit
Fortuna vitem, dives et aureis
     mercator exsiccet culillis
     vina Syra reparata merce,

dis carus ipsis, quippe ter et quater
anno revisens aequor Atlanticum
     inpune: me pascust olivae,
     me cichorea levesque malvae.

Frui paratis et valido mihi,
Latoe, dones, at, precor, integra
     cum mente, nec turpem senectam
     degere nec cithara carentem.

I.xxxii

Poscimur. Si quid vacui sub umbra
lusimus tecum, quod et hunc in annum
vivat et pluris, age, dic Latinum,
     barbite, carmen,

Lesbio primum modulate civi,
qui, ferox bello, tamen inter arma,
sive iactatam religarat udo
     litore navem,

Liberum et Musas Veneremque et illi
semper haerentem puerum canebat
et Lycum nigris oculis nigroque
     crine decorum.

O decus Phoebi et dapibus supremi
grata testudo Iovis, O laborum
dulce lenimen, mihi cumque salve
     rite vocanti.

I.xxxiii

Albi, ne doleas plus nimio memor
immitis Glycerae neu miserabilis
descantes elegos, cur tibi iunior
     laesa praeniteat fide.

Insignem tenui fronte Lycorida
Cyri torret amor, Cyrus in asperam
declinat Pholoen: sed prius Apulis
     iungentur capreae lupis

quam turpi Pholoe peccet adultero.
Sic visum Veneri, cui placet imparis
formas atque animos sub iuga aenea
     saevo mittere cum ioco.

Ipsum me melior cum peteret Venus,
grata detinuit compede Myrtale
libertina, fretis acrior Hadriae
     curvantis Calabros sinus.

I.xxxiv

Parcus deorum cultor et infrequens,
insanientis dum sapientiae
     consultus erro, nunc retrorsum
     vela dare atque iterare cursus

cogor relictos: namque Diespiter
igni corusco nubila dividens
     plerumque, per purum tonantis
     egit equos volucremque currum,

quo bruta tellus et vaga flumina,
quo Styx et invisi horrida Taenari
     sedes Atlanteusque finis
     concutitur. Valet ima summis

mutare et insignem attenuat deus,
obscura promens; hinc apicem rapax
     Fortuna cum stridore acuto
     sustulit, hic posuisse gaudet.

I.xxxv

O diva, gratum quae regis Antium,
praesens vel imo tollere de gradu
     mortale corpus vel superbos
     vertere funeribus triumphos,

te pauper ambit sollicita prece
ruris colonus, te dominam aequoris
     quicumque Bythyna lacessit
     Carpathium pelagus carina.

Te Dacus asper, te profugi Scythae,
urbesque gentesque et Latium ferox
     regumque matres barbarorum et
     purpurei metuunt tyranni,

iniurioso ne pede proruas
stantem columnam, neu populus frequens
     ad arma cessantis, ad arma
     concitet imperiumque frangat.

Te semper anteit saeva Necessitas,
clavos trabalis et cuneos manu
     gestans aena nec severus
     uncus abest liquidumque plumbum;

te Spes et albo rara Fides colit
velata panno nec comitem abnegat,
     utcumque mutata potentis
     veste domos inimica linquis;

at vulgus infidum et meretrix retro
periura cedit, diffugiunt cadis
     cum faece siccatis amici,
     ferre iugum pariter dolosi.

Serves iturum Caesarem in ultimos
orbis Britannos et iuvenum recens
     examen Eois timendum
     partibus Oceanoque rubro.

Heu heu, cicatricum et sceleris pudet
fratrumque. Quid nos dura refugimus
     aetas, quid intactum nefasti
     liquimus? Unde manum iuventus

metu deorum continuit? Quibus
pepercit aris? O utinam nova
     incude diffingas retusum in
     Massagetas Arabasque ferrum!

I.xxxvi

     Et ture et fidibus iuvat
placare et vituli sanguini debito
     custOdes Numidae deos,
qui nunc Hesperia sospes ab ultima

     caris multa sodalibus,
nulli plura tamen dividit oscula
     quam dulci Lamiae, memor
actae non alio rege puertiae

     mutataeque simul togae.
Cressa ne careat pulchra dies nota
     neu promptae modus amphorae
neu morem in Salium sit requies pedum

     neu multi Damalis meri
Bassum Threicia vincat amystide
     neu desint epulis rosae
neu vivax apium neu breve lilium.

     Omnes in Damalin putres
deponent oculos nec Damalis novo
     divelletur adultero
lascivis hederis ambitiosior.

I.xxxvii

Nunc est bibendum, nunc pede libero
pulsanda tellus, nunc Saliaribus
     ornare pulvinar deorum
     tempus erat dapibus, sodales.

Antehac nefas depromere Caecubum
cellis avitis, dum Capitolio
     regina dementis ruinas
     funus et imperio parabat

contaminato cum grege turpium
morbo virorum, quidlibet impotens
     sperare fortunaque dulci
     ebria. Sed minuit furorem

vix una sospes navis ab ignibus,
mentemque lymphatam Mareotico
redegit in veros timores
     Caesar, ab Italia volantem

remis adurgens, accipiter velut
mollis columbas aut leporem citus
     venator in campis nivalis
     Haemoniae, daret ut catenis

fatale monstrum. Quae generosius
perire quaerens nec muliebriter
     expavit ensem nec latentis
     classe cita reparavit oras,

ausa et iacentem visere regiam
vultu sereno, fortis et asperas
     tractare serpentes, ut atrum
     corpore combiberet venenum,

deliberata morte ferocior:
saevis Liburnis scilicet invidens
     privata deduci superbo,
     non humilis mulier, triumpho.

I.xxxviii

Persicos odi, puer, apparatus,
displicent nexae philyra coronae,
mitte sectari, rosa quo locorum
     sera moretur.

Simplici myrto nihil adlabores
sedulus, curo: neque te ministrum
dedecet myrtus neque me sub arta
     vite bibentem.

Horace's Odes, Book II

II.i

Motum ex Metello consule civicum
bellique causas et vitia et modos
     ludumque Fortunae gravisque
     principum amicitias et arma

nondum expiatis uncta cruoribus,
periculosae plenum opus aleae,
     tractas et incedis per ignis
     suppositos cineri doloso.

Paulum severae Musa tragoediae
desit theatris; mox, ubi publicas
     res ordinaris, grande munus
     Cecropio repetes coturno,

insigne maestis praesidium reis
et consulenti, Pollio, curiae,
     cui laurus aeternos honores
     Delmatico peperit triumpho.

Iam nunc minaci murmure cornuum
perstringis auris, iam litui strepunt,
     iam fulgor armorum fugacis
     terret equos equitumque vultus.

Audire magnos iam videor duces
non indecoro pulvere sordidos
     et cuncta terrarum subacta
     praeter atrocem animum Catonis.

Iuno et deorum quisquis amicior
Afris inulta cesserat impotens
     tellure, victorum nepotes
     rettulit inferias Iugurthae.

Quis non Latino sanguine pinguior
campus sepulcris impia proelia
     testatur auditumque Medis
     Hesperiae sonitum ruinae?

Qui gurges aut quae flumina lugubris
ignara belli? Quod mare Dauniae
     non decoloravere caedes?
     Quae caret ora cruore nostro?

Sed ne relictis, Musa procax, iocis
Ceae retractes munera neniae,
     mecum Dionaeo sub antro
     quaere modos leviore plectro.

II.ii

Nullus argento color est avaris
abdito terris, inimice lamnae
Crispe Sallusti, nisi temperato
     splendeat usu.
Vivet extento Proculeius aevo,
notus in fratres animi paterni;
illum aget pinna metuente solvi
     Fama superstes.
Latius regnes avidum domando
spiritum quam si Libyam remotis
Gadibus iungas et uterque Poenus
     serviat uni.
Crescit indulgens sibi dirus hydrops
nec sitim pellit, nisi causa morbi
fugerit venis et aquosus albo
     corpore languor.
Redditum Cyri solio Prahaten
dissidens plebi numero beatorum
eximit Virtus populumque falsis
     dedocet uti
vocibus, regnum et diadema tutum
deferens uni propriamque laurum
quisquis ingentis oculo inretorto
     spectat acervos.

II.iii

Aequam memento rebus in arduis
servare mentem, non secus in bonis
     ab insolenti temperatam
     laetitia, moriture Delli,

seu maestus omni tempore vixeris
seu te in remoto gramine per dies
     festos reclinatum bearis
     interiore nota Falerni.

Quo pinus ingens albaque populus
umbram hospitalem consociare amant
     ramis? Quid obliquo laborat
     lympha fugax trepidare rivo?

Huc vina et unguenta et nimium brevis
flores amoenae ferre iube rosae,
     dum res et aetas et Sororum
     fila trium patiuntur atra.

Cedes coemptis saltibus et domo
villaque, flavus quam Tiberis lavit,
     cedes, et exstructis in altum
     divitiis potietur heres.

Divesne prisco natus ab Inacho
nil interest an pauper et infima
     de gente sub divo moreris,
     victima nil miserantis Orci;

omnes eodem cogimur, omnium
versatur urna serius ocius
     sors exitura et nos in aeternum
     exilium impositura cumbae.

II.iv

Ne sit ancillae tibi amor pudori,
Xanthia Phoceu: prius insolentem
serva Briseis niveo colore
     movit Achillem;

movit Aiacem Telamone natum
forma captivae dominum Tecmessae;
arsit Atrides medio in triumpho
     virgine rapta,

barbarae postquam cecidere turmae
Thessalo victore et ademptus Hector
tradidit fessis leviora tolli
     Pergama Grais.

Nescias an te generum beati
Phyllidis flavae decorent parentes;
regium certe genus et Penates
     maeret iniquos.

Crede non illam tibi de scelesta
plebe delectam, neque sic fidelem,
sic lucro aversam potuisse nasci
     matre pudenda.

Bracchia et vultum teretisque suras
integer laudo: fuge suspicari
cuius octavum trepidavit aetas
     claudere lustrum.

II.v

Nondum subacta ferre iugum valet
cervice, nondum munia comparis
     aequare nec tauri ruentis
     in venerem tolerare pondus.

Circa virentis est animus tuae
campos iuvencae, nunc fluviis gravem
     solantis aestum, nunc in udo
     ludere cum vitulis salicto

praegestientis. Tolle cupidinem
immitis uvae: iam tibi lividos
     distinguet autumnus racemos
     purpureo varius colore;

iam te sequetur; currit enim ferox
aetas et illi quos tibi dempserit
     adponet annos; iam proterva
     fronte petet Lalage maritum,

dilecta, quantum non Pholoe fugax,
non Chloris albo sic umero nitens
     ut pura nocturno renidet
     luna mari Cnidiusve Gyges,

quem si puellarum insereres choro,
mire sagacis falleret hospites
     discrimen obscurum solutis
     crinibus ambiguoque vultu.

II.vi

Septimi, Gadis aditure mecum et
Cantabrum indoctum iuga ferre nostra et
barbaras Syrtis, ubi Maura semper
     aestuat unda,

Tibur Argeo positum colono
sit meae sedes utinam senectae,
sit modus lasso maris et viarum
     militiaeque.

Unde si Parcae prohibent iniquae,
dulce pellitis ovibus Galaesi
flumen et regnata petam Laconi
     rura Phalantho.

Ille terrarum mihi praeter omnis
angulus ridet, ubi non Hymetto
mella decedunt viridique certat
     baca Venafro,

ver ubi longum tepidasque praebet
Iuppiter brumas et amicus Aulon
fertili Baccho minimum Falernis
     invidet uvis.

Ille te mecum locus et beatae
postulant arces; ibi tu calentem
debita sparges lacrima favillam
     vatis amici.

II.vii

O saepe mecum tempus in ultimum
deducte Bruto militiae duce,
     quis te redonavit Quiritem
     dis patriis Italoque caelo,

Pompei, meorum prime sodalium,
cum quo morantem saepe diem mero
     fregi, coronatus nitentis
     malobathro Syrio capillos?

Tecum Philippos et celerem fugam
sensi relicta non bene parmula,
     cum fracta virtus et minaces
     turpe solum tetigere mento;

sed me per hostis Mercurius celer
denso paventem sustulit aere,
     te rursus in bellum resorbens
     unda fretis tulit aestuosis.

Ergo obligatam redde Iovi dapem
longaque fessum militia latus
     depone sub lauru mea, nec
     parce cadis tibi destinatis.

Oblivioso levia Massico
ciboria exple, funde capacibus
     unguenta de conchis. Quis udo
     deproperare apio coronas

curatve myrto? Quem Venus arbitrum
dicet bibendi? Non ego sanius
     bacchabor Edonis: recepto
     dulce mihi furere est amico.

II.viii

Ulla si iuris tibi peierati
poena, Barine, nocuisset umquam,
dente si nigro fieres vel uno
     turpior ungui,

crederem; sed tu simul obligasti
perfidum votis caput, enitescis
pulchrior multo iuvenumque prodis
     publica cura.

Expedit matris cineres opertos
fallere et toto taciturna noctis
signa cum caelo gelidaque divos
     morte carentis.

Ridet hoc, inquam, Venus ipsa, rident
simplices Nymphae, ferus et Cupido
semper ardentis acuens sagittas
     cote cruenta.

Adde quod pubes tibi crescit omnis,
servitus crescit nova nec priores
impiae tectum dominae relinquunt
     saepe minati.

Te suis matres metuunt iuvencis,
te senes parci miseraeque nuper
virgines nuptae, tua ne retardet
     aura maritos.

II.ix

Non semper imbres nubibus hispidos
manant in agros aut mare Caspium
     vexant inaequales procellae
     usque, nec Armeniis in oris,

amice Valgi, stat glacies iners
mensis per omnis aut Aquilonibus
     querqueta Gargani laborant
     et foliis viduantur orni:

tu semper urges flebilibus modis
Mysten ademptum, nec tibi Vespero
     surgente decedunt amores
     nec rapidum fugiente solem.

At non ter aevo functus amabilem
ploravit omnis Antilochum senex
     annos nec inpubem parentes
     Troilon aut Phrygiae sorores

flevere semper. Desine mollium
tandem querellarum et potius nova
     cantemus Augusti tropaea
     Caesaris et rigidum Niphaten

Medumque flumen gentibus additum
victis minores volvere vertices
     intraque praescriptum Gelonos
     exiguis equitare campis.

II.x

Rectius vives, Licini, neque altum
semper urgendo neque, dum procellas
cautus horrescis, nimium premendo
     litus iniquum.

Auream quisquis mediocritatem
diligit, tutus caret obsoleti
sordibus tecti, caret invidenda
     sobrius aula.

Saepius ventis agitatur ingens
pinus et celsae graviore casu
decidunt turres feriuntque summos
     fulgura montis.

Sperat infestis, metuit secundis
alteram sortem bene praeparatum
pectus. Informis hiemes reducit
     Iuppiter, idem

summovet. Non, si male nunc, et olim
sic erit: quondam cithara tacentem
suscitat Musam neque semper arcum
     tendit Apollo.

Rebus angustis animosus atque
fortis appare; sapienter idem
contrahes vento nimium secundo
     turgida vela.

II.xi

Quid bellicosus Cantaber et Scythes,
Hirpine Quincti, cogitet Hadria
     divisus obiecto, remittas
     quaerere nec trepides in usum

poscentis aevi pauca: fugit retro
levis iuventas et decor, arida
     pellente lascivos amores
     canitie facilemque somnum.

Non semper idem floribus est honor
vernis neque uno luna rubens nitet
     vultu: quid aeternis minorem
     consiliis animum fatigas?

Cur non sub alta vel platano vel hac
pinu iacentes sic temere et rosa
     canos odorati capillos,
     dum licet, Assyriaque nardo

potamus uncti? dissipat Euhius
curas edacis. Quis puer ocius
     restinguet ardentis Falerni
     pocula praetereunte lympha?

Quis devium scortum eliciet domo
Lyden? Eburna dic, age, cum lyra
     maturet, in comptum Lacaenae
     more comas religata nodum.

II.xii

Nolis longa ferae bella Numantiae,
nec durum Hannibalem nec Siculum mare
Poeno purpureum sanguine mollibus
     aptari citharae modis,

nec saevos Lapithas et nimium mero
Hylaeum domitosque Herculea manu
Telluris iuvenes, unde periculum
     fulgens contremuit domus

Saturni veteris; tuque pedestribus
dices historiis proelia Caesaris,
Maecenas, melius ductaque per vias
     regum colla minacium.

Me dulcis dominae Musa Licymniae
cantus, me volvit dicere lucidum
fulgentis oculos et bene mutuis
     fidum pectus amoribus;

quam nec ferre pedem dedecuit choris
nec certare ioco nec dare bracchia
ludentem nitidis virginibus sacro
     Dianae celebris die.

Num tu quae tenuit dives Achaemenes
aut pinguis Phrygiae Mygdonias opes
permutare velis crine Licymniae,
     plenas aut Arabum domos

cum flagrantia detorquet ad oscula
cervicem aut facili saevitia negat
quae poscente magis gaudeat eripi,
     interdum rapere occupet?

II.xiii

Ille et nefasto te posuit die,
quicumque primum, et sacrilega manu
     produxit, arbos, in nepotum
     perniciem opprobriumque pagi;

illum et parentis crediderim sui
fregisse cervicem et penetralia
     sparsisse nocturno cruore
     hospitis, ille venena Colcha

et quicquid usquam concipitur nefas
tractavit, agro qui statuit meo
     te, triste lignum, te, caducum
     in domini caput immerentis.

Quid quisque vitet, nunquam homini satis
cautum est in horas: navita Bosphorum
     Poenus perhorrescit neque ultra
     caeca timet aliunde fata,

miles sagittas et celerem fugam
Parthi, catenas Parthus et Italum
     robur; sed improvisa leti
     vis rapuit rapietque gentis.

Quam paene furvae regna Proserpinae
et iudicantem vidimus Aeacum
     sedesque discretas piorum et
     Aeoliis fidibus querentem

Sappho puellis de popularibus
et te sonantem plenius aureo,
     Alcaee, plectro dura navis,
     dura fugae mala, dura belli.

Utrumque sacro digna silentio
mirantur umbrae dicere, sed magis
     pugnas et exactos tyrannos
     densum umeris bibit aure vulgus.

Quid mirum, ubi illis carminibus stupens
demittit atras belua centiceps
     auris et intorti capillis
     Eumenidum recreantur angues?

Quin et Prometheus et Pelopis parens
dulci laborum decipitur sono
     nec curat Orion leones
     aut timidos agitare lyncas.

II.xiv

Eheu fugaces, Postume, Postume,
labuntur anni nec pietas moram
     rugis et instanti senectae
     adferet indomitaeque morti,

non, si trecenis quotquot eunt dies,
amice, places inlacrimabilem
     Plutona tauris, qui ter amplum
     Geryonen Tityonque tristi

compescit unda, scilicet omnibus
quicumque terrae munere vescimur
     enaviganda, sive reges
     sive inopes erimus coloni.

Frustra cruento Marte carebimus
fractisque rauci fluctibus Hadriae,
     frustra per autumnos nocentem
     corporibus metuemus Austrum:

visendus ater flumine languido
Cocytos errans et Danai genus
     infame damnatusque longi
     Sisyphus Aeolides laboris.

Linquenda tellus et domus et placens
uxor, neque harum quas colis arborum
     te praeter invisas cupressos
     ulla brevem dominum sequetur;

absumet heres Caecuba dignior
servata centum clavibus et mero
     tinguet pavimentum superbo,
     pontificum potiore cenis.

II.xv

Iam pauca aratro iugera regiae
moles relinquent, undique latius
     extenta visentur Lucrino
     stagna lacu platanusque caelebs

evincet ulmos; tum violaria et
myrtus et omnis copia narium
     spargent olivetis odorem
     fertilibus domino priori;

tum spissa ramis laurea fervidos
excludet ictus. Non ita Romuli
     praescriptum et intonsi Catonis
     auspiciis veterumque norma.

Privatus illis census erat brevis,
commune magnum; nulla decempedis
     metata privatis opacam
     porticus excipiebat Arcton,

nec fortuitum spernere caespitem
leges sinebant, oppida publico
     sumptu iubentes et deorum
     templa novo decorare saxo.

II.xvi

Otium divos rogat in patenti
prensus Aegaeo, simul atra nubes
condidit lunam neque certa fulgent
     sidera nautis;

otium bello furiosa Thrace,
otium Medi pharetra decori,
Grosphe, non gemmis neque purpura
     venale neque auro.

Non enim gazae neque consularis
summovet lictor miseros tumultus
mentis et curas laqueata circum
     tecta volantis.

Vivitur parvo bene, cui paternum
splendet in mensa tenui salinum
nec levis somnos timor aut cupido
     sordidus aufert.

Quid brevi fortes iaculamur aevo
multa? Quid terras alio calentis
sole mutamus? Patriae quis exul
     se quoque fugit?

Scandit aeratas vitiosa navis
cura nec turmas equitum relinquit,
ocior cervis et agente nimbos
     ocior Euro.

Laetus in praesens animus quod ultra est
oderit curare et amara lento
temperet risu: nihil est ab omni
     parte beatum.

Abstulit clarum cita mors Achillem,
longa Tithonum minuit senectus,
et mihi forsan, tibi quod negarit,
     porriget hora.

Te greges centum Siculaeque circum
mugiunt vaccae, tibi tollit hinnitum
apta quadrigis equa, te bis Afro
     murice tinctae

vestiunt lanae; mihi parva rura et
spiritum Graiae tenuem Camenae
Parca non mendax dedit et malignum
     spernere vulgus.

II.xvii

Cur me querellis exanimas tuis?
Nec dis amicum est nec mihi te prius
     obire, Maecenas, mearum
     grande decus columenque rerum.

A! te meae si partem animae rapit
maturior vis, quid moror altera,
     nec carus aeque nec superstes
     integer? Ille dies utramque

ducet ruinam. Non ego perfidum
dixi sacramentum: ibimus, ibimus,
     utcumque praecedes, supremum
     carpere iter comites parati.

Me nec Chimaerae spiritus igneae
nec, si resurgat centimanus gigas,
     divellet umquam: sic potenti
     Iustitiae placitumque Parcis.

Seu Libra seu me Scorpios aspicit
formidolosus, pars violentior
     natalis horae, seu tyrannus
     Hesperiae Capricornus undae,

utrumque nostrum incredibili modo
consentit astrum; te Iovis impio
     tutela Saturno refulgens
     eripuit volucrisque Fati

tardavit alas, cum populus frequens
laetum theatris ter crepuit sonum;
     me truncus inlapsus cerebro
     sustulerat, nisi Faunus ictum

dextra levasset, Mercurialium
custos virorum. Reddere victimas
     aedemque votivam memento;
     nos humilem feriemus agnam.

II.xviii

     Non ebur neque aureum
mea renidet in domo lacunar;
     non trabes Hymettiae
premunt columnas ultima recisas
     Africa, neque Attali
ignotus heres regiam occupavi,
     nec Laconicas mihi
trahunt honestae purpuras clientae.

     At fides et ingeni
benigna vena est pauperemque dives
     me petit; nihil supra
deos lacesso nec potentem amicum
     largiora flagito,
satis beatus unicis Sabinis.

     Truditur dies die
novaeque pergunt interire lunae;
     tu secanda marmora
locas sub ipsum funus et sepulcri
     inmemor struis domos
marisque Bais obstrepentis urges
     summovere litora,
parum locuples continente ripa.

     Quid quod usque proximos
revellis agri terminos et ultra
     limites clientium
salis avarus? Pellitur paternos
     in sinu ferens deos
et uxor et vir sordidosque natos.

Nulla certior tamen
rapacis Orci fine destinata
     aula divitem manet
erum. Quid ultra tendis? Aequa tellus
     pauperi recluditur
regumque pueris, nec satelles Orci
     callidum Promethea
revexit auro captus. Hic superbum

     Tantalum atque Tantali
genus coercet, hic levare functum
     pauperem laboribus
vocatus atque non vocatus audit.

II.xix

Bacchum in remotis carmina rupibus
vidi docentem, credite posteri,
     Nymphasque discentis et auris
     capripedum Satyrorum acutas.

Euhoe, recenti mens trepidat metu
plenoque Bacchi pectore turbidum
     laetatur. Euhoe, parce Liber,
     parce, gravi metuende thyrso.

Fas pervicacis est mihi Thyiadas
vinique fontem lactis et uberes
     cantare rivos atque truncis
     lapsa cavis iterare mella;

fas et beatae coniugis additum
stellis honorem tectaque Penthei
     disiecta non leni ruina,
     Thracis et exitium Lycurgi.

Tu flectis amnes, tu mare barbarum,
tu separatis uvidus in iugis
     nodo coerces viperino
     Bistonidum sine fraude crinis.

Tu, cum parentis regna per arduum
cohors Gigantum scanderet impia,
     Rhoetum retorsisti leonis
     unguibus horribilique mala;

quamquam, choreis aptior et iocis
ludoque dictus, non sat idoneus
     pugnae ferebaris; sed idem
     pacis eras mediusque belli.

Te vidit insons Cerberus aureo
cornu decorum leniter atterens
     caudam et recedentis trilingui
     ore pedes tetigitque crura.

II.xx

Non usitata nec tenui ferar
penna biformis per liquidum aethera
     vates neque in terris morabor
     longius invidiaque maior

urbis relinquam. Non ego pauperum
sanguis parentum, non ego quem vocas,
     dilecte Maecenas, obibo
     nec Stygia cohibebor unda.

Iam iam residunt cruribus asperae
pelles et album mutor in alitem
     superne nascunturque leves
     per digitos umerosque plumae.

Iam Daedaleo ocior Icaro
visam gementis litora Bosphori
     Syrtisque Gaetulas canorus
     ales Hyperboreosque campos.

Me Colchus et qui dissimulat metum
Marsae cohortis Dacus et ultimi
     noscent Geloni, me peritus
     discet Hiber Rhodanique potor.

Absint inani funere neniae
luctusque turpes et querimoniae;
     conpesce clamorem ac sepulcri
     mitte supervacuos honores.

Horace's Odes, Book III

III.i

Odi profanum vulgus et arceo.
Favete linguis: carmina non prius
     audita Musarum sacerdos
     virginibus puerisque canto.

Regum timendorum in proprios greges,
reges in ipsos imperium est Iovis,
     clari Giganteo triumpho,
     cuncta supercilio moventis.

Est ut viro vir latius ordinet
arbusta sulcis, hic generosior
     descendat in campum petitor,
     moribus hic meliorque fama

contendat, illi turba clientium
sit maior: aequa lege Necessitas
     sortitur insignis et imos,
     omne capax movet urna nomen.

Destrictus ensis cui super impia
cervice pendet, non Siculae dapes
     dulcem elaborabunt saporem,
     non avium citharaeque cantus

Somnum reducent: somnus agrestium
lenis virorum non humilis domos
     fastidit umbrosamque ripam,
     non Zephyris agitata Tempe.

Desiderantem quod satis est neque
tumultuosum sollicitat mare,
     nec saevus Arcturi cadentis
     impetus aut orientis Haedi,

non verberatae grandine vineae
fundusque mendax, arbore nunc aquas
     culpante, nunc torrentia agros
     sidera, nunc hiemes iniquas.

Contracta pisces aequora sentiunt
iactis in altum molibus: huc frequens
     caementa demittit redemptor
     cum famulis dominusque terrae

fastidiosus: sed Timor et Minae
scandunt eodem quo dominus, neque
     decedit aerata triremi et
     post equitem sedet atra Cura.

Quod si dolentem nec Phrygius lapis
nec purpurarum sidere clarior
     delenit usus nec Falerna
     vitis Achaemeniumque costum,

cur invidendis postibus et novo
sublime ritu moliar atrium?
     Cur valle permutem Sabina
     divitias operosiores?

III.ii

Angustam amice pauperiem pati
robustus acri militia puer
     condiscat et Parthos ferocis
     vexet eques metuendus hasta

vitamque sub divo et trepidis agat
in rebus. Illum ex moenibus hosticis
     matrona bellantis tyranni
     prospiciens et adulta virgo

suspiret, eheu, ne rudis agminum
sponsus lacessat regius asperum
     tactu leonem, quem cruenta
     per medias rapit ira caedes.

Dulce et decorum est pro patria mori:
mors et fugacem persequitur virum
     nec parcit imbellis iuventae
     poplitibus timidove tergo.

Virtus, repulsae nescia sordidae,
intaminatis fulget honoribus
     nec sumit aut ponit securis
     arbitrio popularis aurae.

Virtus, recludens inmeritis mori
caelum, negata temptat iter via
     coetusque vulgaris et udam
     spernit humum fugiente pinna.

Est et fideli tuta silentio
merces: vetabo, qui Cereris sacrum
     vulgarit arcanae, sub isdem
     sit trabibus fragilemque mecum

solvat phaselon; saepe Diespiter
neglectus incesto addidit integrum,
     raro antecedentem scelestum
     deseruit pede Poena claudo.

III.iii

Iustum et tenacem propositi virum
non civium ardor prava iubentium,
     non vultus instantis tyranni
     mente quatit solida neque Auster,

dux inquieti turbidus Hadriae,
nec fulminantis magna manus Iovis:
     si fractus illabatur orbis,
     impavidum ferient ruinae.

Hac arte Pollux et vagus Hercules
enisus arces attigit igneas,
     quos inter Augustus recumbens
     purpureo bibet ore nectar;

hac te merentem, Bacche pater, tuae
vexere tigres indocili iugum
     collo trahentes; hac Quirinus
     Martis equis Acheronta fugit,

gratum elocuta consiliantibus
Ionone divis: "Ilion, Ilion
     fatalis incestusque iudex
     et mulier peregrina vertit

in pulverem, ex quo destituit deos
mercede pacta Laomedon, mihi
     castaeque damnatum Minervae
     cum populo et duce fraudulento.

Iam nec Lacaenae splendet adulterae
famosus hospes nec Priami domus
     periura pugnaces Achivos
     Hectoreis opibus refringit

nostrisque ductum seditionibus
bellum resedit. Protinus et gravis
     iras et invisum nepotem,
     Troica quem peperit sacerdos,

Marti redonabo; illum ego lucidas
inire sedes, discere nectaris
     sucos et adscribi quietis
     ordinibus patiar deorum.

Dum longus inter saeviat Ilion
Romamque pontus, qualibet exules
     in parte regnanto beati;
     dum Priami Paridisque busto

insultet armentum et catulos ferae
celent inultae, stet Capitolium
     fulgens triumphatisque possit
     Roma ferox dare iura Medis.

Horrenda late nomen in ultimas
extendat oras, qua medius liquor
     secernit Europen ab Afro,
     qua tumidus rigat arva Nilus;

aurum inrepertum et sic melius situm,
cum terra celat, spernere fortior
     quam cogere humanos in usus
     omne sacrum rapiente dextra,

quicumque mundo terminus obstitit,
hunc tanget armis, visere gestiens,
     qua parte debacchentur ignes,
     qua nebulae pluviique rores.

Sed bellicosis fata Quiritibus
hac lege dico, ne nimium pii
     rebusque fidentes avitae
     tecta velint reparare Troiae.

Troiae renascens alite lugubri
fortuna tristi clade iterabitur,
     ducente victrices catervas
     coniuge me Iovis et sorore.

Ter si resurgat murus aeneus
auctore Phoebo, ter pereat meis
     excisus Argivis, ter uxor
     capta virum puerosque ploret."

Non hoc iocosae conveniet lyrae;
quo, Musa, tendis? Desine pervicax
     referre sermones deorum et
     magna modis tenuare parvis.

III.iv

Descende caelo et dic age tibia
regina longum Calliope melos,
     seu voce nunc mavis acuta
     seu fidibus citharave Phoebi.

Auditis? An me ludit amabilis
insania? Audire et videor pios
     errare per lucos, amoenae
     quos et aquae subeunt et aurae.

Me fabulosae Volture in Apulo
nutricis extra limina Apuliae
     ludo fatigatumque somno
     fronde nova puerum palumbes

texere, mirum quod foret omnibus
quicumque celsae nidum Aceruntiae
     saltusque Bantinos et arvum
     pingue tenent humilis Forenti,

ut tuto ab atris corpore viperis
dormirem et ursis, ut premerer sacra
     lauroque conlataque myrto,
     non sine dis animosus infans.

Vester, Camenae, vester in arduos
tollor Sabinos, seu mihi frigidum
     Praeneste seu Tibur supinum
     seu liquidae placuere Baiae;

vestris amicum fontibus et choris
non me Philippis versa acies retro,
     devota non extinxit arbor
     nec Sicula Palinurus unda.

Utcumque mecum vos eritis, libens
insanientem navita Bosphorum
     temptabo et urentis harenas
     litoris Assyrii viator,

visam Britannos hospitibus feros
et laetum equino sanguine Concanum,
     visam pharetratos Gelonos
     et Scythicum inviolatus amnem.

Vos Caesarem altum, militia simul
fessas cohortes abdidit oppidis,
     finire quaerentem labores
     Pierio recreatis antro;

vos lene consilium et datis et dato
gaudetis, almae. Scimus ut impios
     Titanas immanemque turbam
     fulmine sustulerit caduco,

qui terram inertem, qui mare temperat
ventosum et urbes regnaque tristia
     divosque mortalisque turmas
     imperio regit unus aequo.

Magnum illa terrorem intulerat Iovi
fidens iuventus horrida bracchiis
     fratresque tendentes opaco
     Pelion imposuisse Olympo.

Sed quid Typhoeus et validus Mimas
aut quid minaci Porphyrion statu,
     quid Rhoetus evolsisque truncis
     Enceladus iaculator audax

contra sonantem Palladis aegida
possent ruentes? Hinc avidus stetit
     Vulcanus, hinc matrona Iuno et
     nunquam umeris positurus arcum,

qui rore puro Castaliae lavit
crinis solutos, qui Lyciae tenet
     dumeta natalemque silvam,
     Delius et Patareus Apollo.

Vis consili expers mole ruit sua;
vim temperatam di quoque provehunt
     in maius; idem odere vires
     omne nefas animo moventis.

Testis mearum centimanus gigas
sententiarum, notus et integrae
     temptator Orion Dianae,
     virginea domitus sagitta.

Iniecta monstris Terra dolet suis
maeretque partus fulmine luridum
     missos ad Orcum; nec peredit
     impositam celer ignis Aetnen,

incontinentis nec Tityi iecur
reliquit ales, nequitiae additus
     custos; amatorem trecentae
     Pirithoum cohibent catenae.

III.v

Caelo tonantem credidimus Iovem
regnare: praesens divus habebitur
     Augustus adiectis Britannis
     imperio gravibusque Persis.

Milesne Crassi coniuge barbara
turpis maritus vixit et hostium,
     pro curia inversique mores!
     consenuit socerorum in armis

sub rege Medo Marsus et Apulus
anciliorum et nominis et togae
     oblitus aeternaeque Vestae,
     incolumi Iove et urbe Roma?

Hoc caverat mens provida Reguli
dissentientis condicionibus
     foedis et exemplo trahentis
     perniciem veniens in aevum,

si non periret immiserabilis
captiva pubes: "Signa ego Punicis
     adfixa delubris et arma
     militibus sine caede" dixit

"derepta vidi; vidi ego civium
retorta tergo bracchia libero
     portasque non clausas et arva
     Marte coli populata nostro.

Auro repensus scilicet acrior
miles redibit? Flagitio additis
     damnum. Neque amissos colores
     lana refert medicata fuco,

nec vera virtus, cum semel excidit,
curat reponi deterioribus.
     Si pugnat extricata densis
     cerva plagis, erit ille fortis,

qui perfidis se credidit hostibus,
et Marte Poenos proteret altero,
     qui lora restrictis lacertis
     sensit iners timuitque mortem?

Hic, unde vitam sumeret inscius,
pacem duello miscuit. O pudor!
     O magna Carthago, probrosis
     altior Italiae ruinis!"

Fertur pudicae coniugis osculum
parvosque natos ut capitis minor
     ab se removisse et virilem
     torvus humi posuisse vultum,

donec labantis consilio patres
firmaret auctor numquam alias dato
     interque maerentis amicos
     egregius properaret exul.

Atqui sciebat quae sibi barbarus
tortor pararet; non aliter tamen
     dimovit obstantis propinquos
     et populum reditus morantem

quam si clientum longa negotia
diiudicata lite relinqueret,
     tendens Venafranos in agros
     aut Lacedaemonium Tarentum.

III.vi

Delicta maiorum inmeritus lues,
Romane, donec templa refeceris
     aedisque labentis deorum et
     foeda nigro simulacra fumo.

Dis te minorem quod geris, imperas:
hinc omne principium, huc refer exitum.
     Di multa neglecti dederunt
     Hesperiae mala luctuosae.

Iam bis Monaeses et Pacori manus
non auspicatos contudit impetus
     nostros et adiecisse praedam
     torquibus exiguis renidet.

Paene occupatam seditionibus
delevit urbem Dacus et Aethiops,
     hic classe formidatus, ille
     missilibus melior sagittis.

Fecunda culpae saecula nuptias
primum inquinavere et genus et domos:
     hoc fonte derivata clades
     in patriam populumque fluxit.

Motus doceri gaudet Ionicos
matura virgo et fingitur artibus,
     iam nunc et incestos amores
     de tenero meditatur ungui.

Mox iuniores quaerit adulteros
inter mariti vina, neque eligit
     cui donet impermissa raptim
     gaudia luminibus remotis,

sed iussa coram non sine conscio
surgit marito, seu vocat institor
     seu navis Hispanae magister,
     dedecorum pretiosus emptor.

Non his iuventus orta parentibus
infecit aequor sanguine Punico
     Pyrrhumque et ingentem cecidit
     Antiochum Hannibalemque dirum;

sed rusticorum mascula militum
proles, Sabellis docta ligonibus
     versare glaebas et severae
     matris ad arbitrium recisos

portare fustis, sol ubi montium
mutaret umbras et iuga demeret
     bobus fatigatis, amicum
     tempus agens abeunte curru.

Damnosa quid non imminuit dies?
aetas parentum, peior avis, tulit
     nos nequiores, mox daturos
     progeniem vitiosiorem.

III.vii

Quid fles, Asterie, quem tibi candidi
primo restituent vere Favonii
     Thyna merce beatum,
     constantis iuvenem fidei

Gygen? Ille Notis actus ad Oricum
post insana Caprae sidera frigidas
     noctes non sine multis
     insomnis lacrimis agit.

Atqui sollicitae nuntius hospitae,
suspirare Chloen et miseram tuis
     dicens ignibus uri,
     temptat mille vafer modis.

Ut Proetum mulier perfida credulum
falsis impulerit criminibus nimis
     casto Bellerophontae
     maturare necem, refert;

narrat paene datum Pelea Tartaro,
Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens,
     et peccare docentis
     fallax historias monet.

Frustra: nam scopulis surdior Icari
vocis audit adhuc integer. At tibi
     ne vicinus Enipeus
     plus iusto placeat cave;

quamvis non alius flectere equum sciens
aeque conspicitur gramine Martio,
     nec quisquam citus aeque
     Tusco denatat alveo,

prima nocte domum claude neque in vias
sub cantu querulae despice tibiae
     et te saepe vocanti
     duram difficilis mane.

III.viii

Martis caelebs quid agam Kalendis,
quid velint flores et acerra turis
plena miraris positusque carbo in
     caespite vivo,

docte sermones utriusque linguae.
Voveram dulcis epulas et album
Libero caprum prope funeratus
     arboris ictu.

Hic dies anno redeunte festus
corticem adstrictum pice dimovebit
amphorae fumum bibere institutae
     consule Tullo.

Sume, Maecenas, cyathos amici
sospitis centum et vigilis lucernas
perfer in lucem; procul omnis esto
     clamor et ira.

Mitte civilis super urbe curas.
Occidit Daci Cotisonis agmen,
Medus infestus sibi luctuosis
     dissidet armis,

servit Hispanae vetus hostis orae
Cantaber sera domitus catena,
iam Scythae laxo meditantur arcu
     cedere campis.

Neglegens ne qua populus laboret,
parce privatus nimium cavere et
dona praesentis cape laetus horae,
     linque severa.

III.ix

"Donec gratus eram tibi
nec quisquam potior bracchia candidae
     cervici iuvenis dabat,
Persarum vigui rege beatior."

"Donec non alia magis
arsisti neque erat Lydia post Chloen,
     multi Lydia nominis,
Romana vigui clarior Ilia."

     "Me nunc Thressa Chloe regit,
dulcis docta modos et citharae sciens,
     pro qua non metuam mori,
si parcent animae fata superstiti."

     "Me torret face mutua
Thurini Calais filius Ornyti,
     pro quo bis patiar mori,
si parcent puero fata superstiti."

     "Quid si prisca redit Venus
diductosque iugo cogit aeneo,
     si flava excutitur Chloe
reiectaeque patet ianua Lydiae?"

     "Quamquam sidere pulchrior
ille est, tu levior cortice et improbo
     iracundior Hadria,
tecum vivere amem, tecum obeam lubens."

III.x

Extremum Tanain si biberes, Lyce,
saevo nupta viro, me tamen asperas
porrectum ante foris obicere incolis
     plorares Aquilonibus.

Audis quo strepitu ianua, quo nemus
inter pulchra satum tecta remugiat
ventis, et positas ut glaciet nives
     puro numine Iuppiter?

Ingratam Veneri pone superbiam,
ne currente retro funis eat rota:
non te Penelopen difficilem procis
     Tyrrhenus genuit parens.

O quamvis neque te munera nec preces
nec tinctus viola pallor amantium
nec vir Pieria paelice saucius
     curvat, supplicibus tuis

parcas, nec rigida mollior aesculo
nec Mauris animum mitior anguibus:
non hoc semper erit liminis aut aquae
     caelestis patiens latus.

III.xi

Mercuri, —nam te docilis magistro
movit Amphion lapides canendo,—
tuque testudo resonare septem
     callida nervis,

nec loquax olim neque grata, nunc et
divitum mensis et amica templis,
dic modos, Lyde quibus obstinatas
     applicet auris,

quae velut latis equa trima campis
ludit exultim metuitque tangi,
nuptiarum expers et adhuc protervo
     cruda marito.

Tu potes tigris comitesque silvas
ducere et rivos celeres morari;
cessit immanis tibi blandienti
     ianitor aulae

Cerberus, quamvis furiale centum
muniant angues caput eius atque
spiritus taeter saniesque manet
     ore trilingui.

Quin et Ixion Tityosque vultu
risit invito, stetit urna paulum
sicca, dum grato Danai puellas
     carmine mulces.

Audiat Lyde scelus atque notas
virginum poenas et inane lymphae
dolium fundo pereuntis imo
     seraque fata,

quae manent culpas etiam sub Orco.
Impiae (nam quid potuere maius?)
impiae sponsos potuere duro
     perdere ferro.

Una de multis face nuptiali
digna periurum fuit in parentem
splendide mendax et in omne virgo
     nobilis aevum,

"Surge", quae dixit iuveni marito,
"surge, ne longus tibi somnus, unde
non times, detur; socerum et scelestas
     falle sorores,

quae velut nactae vitulos leaenae
singulos eheu lacerant. Ego illis
mollior nec te feriam neque intra
     claustra tenebo.

Me pater saevis oneret catenis,
quod viro clemens misero peperci,
me vel extremos Numidarum in agros
     classe releget.

I, pedes quo te rapiunt et aurae,
dum favet Nox et Venus, i secundo
omine et nostri memorem sepulcro
     scalpe querellam."

III.xii

Miserarum est neque amori
dare ludum neque dulci
mala vino lavere aut exanimari
     metuentis patruae verbera linguae.

Tibi qualum Cythereae
puer ales, tibi telas
     operosaeque Minervae studium aufert,
     Neobule, Liparaei nitor Hebri,

simul unctos Tiberinis
umeros lavit in undis,
     eques ipso melior Bellerophonte,
     neque pugno neque segni pede victus;

catus idem per apertum
fugientis agitato
     grege cervos iaculari et celer arto
     latitantem fruticeto excipere aprum.

III.xiii

O fons Bandusiae splendidior vitro,
dulci digne mero non sine floribus,
     cras donaberis haedo,
     cui frons turgida cornibus

primis et venerem et proelia destinat.
Frustra: nam gelidos inficiet tibi
     rubro sanguine rivos
     lascivi suboles gregis.

Te flagrantis atrox hora Caniculae
nescit tangere, tu frigus amabile
     fessis vomere tauris
     praebes et pecori vago.

Fies nobilium tu quoque fontium
me dicente cavis impositam ilicem
     saxis, unde loquaces
     lymphae desiliunt tuae.

III.xiv

Herculis ritu modo dictus, o plebs,
morte venalem petiisse laurum,
Caesar Hispana repetit penatis
     victor ab ora.

Unico gaudens mulier marito
prodeat iustis operata sacris
et soror clari ducis et decorae
     supplice vitta

virginum matres iuvenumque nuper
sospitum. Vos, o pueri et puellae ac
iam virum expertae, male ominatis
     parcite verbis.

Hic dies vere mihi festus atras
eximet curas; ego nec tumultum
nec mori per vim metuam tenente
     Caesare terras.

I, pete unguentum, puer, et coronas
et cadum Marsi memorem duelli,
Spartacum si qua potuit vagantem
     fallere testa.

Dic et argutae properet Neaerae
murreum nodo cohibere crinem;
si per invisum mora ianitorem
     fiet, abito.

Lenit albescens animos capillus
litium et rixae cupidos protervae;
non ego hoc ferrem calidus iuventa
     consule Planco.

III.xv

     Uxor pauperis Ibyci,
tandem nequitiae fige modum tuae
     famosisque laboribus;
maturo propior desine funeri

inter ludere virgines
et stellis nebulam spargere candidis.
     Non, si quid Pholoen satis,
et te, Chlori, decet. Filia rectius

     expugnat iuvenum domos,
pulso Thyias uti concita tympano.
     Illam cogit amor Nothi
lascivae similem ludere capreae:

     te lanae prope nobilem
tonsae Luceriam, non citharae decent
     nec flos purpureus rosae
nec poti vetulam faece tenus cadi.

III.xvi

Inclusam Danaen turris aenea
robustaeque fores et vigilum canum
tristes excubiae munierant satis
     nocturnis ab adulteris,

si non Acrisium, virginis abditae
custodem pavidum, Iuppiter et Venus
risissent: fore enim tutum iter et patens
     converso in pretium deo.

Aurum per medios ire satellites
et perrumpere amat saxa potentius
ictu fulmineo; concidit auguris
     Argivi domus ob lucrum

demersa exitio; diffidit urbium
portas vir Macedo et subruit aemulos
reges muneribus; munera navium
     saevos inlaqueant duces.

Crescentem sequitur cura pecuniam
maiorumque fames. Iure perhorrui
late conspicuum tollere verticem,
     Maecenas, equitum decus.

Quanto quisque sibi plura negaverit,
ab dis plura feret; nil cupientium
nudus castra peto et transfuga divitum
     partis linquere gestio,

contemptae dominus splendidior rei,
quam si quicquid arat impiger Apulus
occultare meis dicerer horreis,
     magnas inter opes inops.

Purae rivus aquae silvaque iugerum
paucorum et segetis certa fides meae
fulgentem imperio fertilis Africae
     fallit sorte beatior.

Quamquam nec Calabrae mella ferunt apes
nec Laestrygonia Bacchus in amphora
languescit mihi nec pinguia Gallicis
     crescunt vellera pascuis,

inportuna tamen pauperies abest,
nec, si plura velim, tu dare deneges.
Contracto melius parva cupidine
     vectigalia porrigam

quam si Mygdoniis regnum Alyattei
campis continuem. Multa petentibus
desunt multa; bene est cui deus obtulit
     parca quod satis est manu.

III.xvii

Aeli vetusto nobilis ab Lamo—
quando et priores hinc Lamias ferunt
     denominatos et nepotum
     per memores genus omne fastus,

auctore ab illo ducit originem,
qui Formiarum moenia dicitur
     princeps et innantem Maricae
     litoribus tenuisse Lirim,

late tyrannus, — cras foliis nemus
multis et alga litus inutili
     demissa tempestas ab Euro
     sternet, aquae nisi fallit augur

annosa cornix. Dum potes, aridum
compone lignum; cras Genium mero
     curabis et porco bimenstri
     cum famulis operum solutis.

III.xviii

Faune, Nympharum fugientum amator,
per meos finis et aprica rura
lenis incedas abeasque parvis
     aequus alumnis,

si tener pleno cadit haedus anno
larga nec desunt Veneris sodali
vina craterae, vetus ara multo
     fumat odore.

Ludit herboso pecus omne campo,
cum tibi Nonae redeunt Decembres,
festus in pratis vacat otioso
     cum bove pagus;

inter audacis lupus errat agnos,
spargit agrestis tibi silva frondes,
gaudet invisam pepulisse fossor
     ter pede terram.

III.xix

     Quantum distet ab Inacho
Codrus, pro patria non timidus mori,
     narras, et genus Aeaci,
et pugnata sacro bella sub Ilio.

     Quo Chium pretio cadum
mercemur, quis aquam temperet ignibus,
     quo praebente domum et quota
Paelignis caream frigoribus, taces.

     Da lunae propere novae,
da noctis mediae, da, puer, auguris
     Murenae. Tribus aut novem
miscentur cyathis pocula commodis.

     Qui Musas amat imparis,
ternos ter cyathos attonitus petet
vates, tris prohibet supra
rixarum metuens tangere Gratia

     nudis iuncta sororibus.
Insanire iuvat... Cur Berecyntiae
     cessant flamina tibiae?
Cur pendet tacita fistula cum lyra?

     Parcentis ego dexteras
odi: sparge rosas; audiat invidus
     dementem strepitum Lycus,
et vicina seni non habilis Lyco.

     Spissa te nitidum coma,
puro te similem, Telephe, Vespero
     tempestiva petit Rhode:
me lentus Glycerae torret amor meae.

III.xx

Non vides quanto moveas periclo,
Pyrrhe, Gaetulae catulos leaenae?
Dura post paulo fugies inaudax
     proelia raptor,

cum per obstantis iuvenum catervas
ibit insignem repetens Nearchum:
grande certamen tibi praeda cedat
     maior, an illi.

Interim, dum tu celeris sagittas
promis, haec dentes acuit timendos,
arbiter pugnae posuisse nudo
     sub pede palmam

fertur, et leni recreare vento
sparsum odoratis umerum capillis,
qualis aut Nireus fuit aut aquosa
     raptus ab Ida.

III.xxi

O nata mecum consule Manlio,
seu tu querellas sive geris iocos
     seu rixam et insanos amores
     seu facilem, pia testa, somnum,

quocumque lectum nomine Massicum
servas, moveri digna bono die,
     descende, Corvino iubente
     promere languidiora vina.

Non ille, quamquam Socraticis madet
sermonibus, te negleget horridus:
     narratur et prisci Catonis
     saepe mero caluisse virtus.

Tu lene tormentum ingenio admoves
plerumque duro; tu sapientium
     curas et arcanum iocoso
     consilium retegis Lyaeo.

Tu spem reducis mentibus anxiis
viresque et addis cornua pauperi,
     post te neque iratos trementi
     regum apices neque militum arma.

Te Liber et si laeta aderit Venus
segnesque nodum solvere Gratiae
     vivaeque producent lucernae,
     dum rediens fugat astra Phoebus.

III.xxii

Montium custos nemorumque virgo,
quae laborantis utero puellas
ter vocata audis adimisque leto,
     diva triformis,

inminens villae tua pinus esto,
quam per exactos ego laetus annos
verris obliquum meditantis ictum
     sanguine donem.

III.xxiii

Caelo supinas si tuleris manus
nascente luna, rustica Phidyle,
     si ture placaris et horna
     fruge Lares avidaque porca

nec pestilentem sentiet Africum
fecunda vitis nec sterilem seges
     robiginem aut dulces alumni
     pomifero grave tempus anno.

Nam quae nivali pascitur Algido
devota quercus inter et ilices
     aut crescit Albanis in herbis
     victima, pontificum securis

cervice tinguet; te nihil attinet
temptare multa caede bidentium
     parvos coronantem marino
     rore deos fragilique myrto.

Immunis aram si tetigit manus,
non sumptuosa blandior hostia
     mollivit aversos Penatis
     farre pio et saliente mica.

III.xxiv

     Intactis opulentior
thesauris Arabum et divitis Indiae
     caementis licet occupes
Tyrrhenum omne tuis et mare Apulicum:

     si figit adamantinos
summis verticibus dira Necessitas
     clavos, non animum metu,
non mortis laqueis expedies caput.

     Campestres melius Scythae,
quorum plaustra vagas rite trahunt domos,
     vivunt et rigidi Getae
immetata quibus iugera liberas

     fruges et Cererem ferunt
nec cultura placet longior annua
     defunctumque laboribus
aequali recreat sorte vicarius.

     Illic matre carentibus
privignis mulier temperat innocens
     nec dotata regit virum
coniunx nec nitido fidit adultero;

     dos est magna parentium
virtus et metuens alterius viri
     certo foedere castitas,
et peccare nefas aut pretium est mori.

     O quisquis volet impias
caedis et rabiem tollere civicam,
     si quaeret Pater Urbium
suscribi statuis, indomitam audeat

     refrenare licentiam,
clarus postgenitis; quatenus, heu nefas!
     virtutem incolumem odimus,
sublatam ex oculis quaerimus invidi.

     Quid tristes querimoniae
si non supplicio culpa reciditur,
     quid leges sine moribus
vanae proficiunt, si neque fervidis

     pars inclusa caloribus
mundi nec Boreae finitimum latus
     durataeque solo nives
mercatorem abigunt, horrida callidi

     vincunt aequora navitae?
Magnum pauperies opprobrium iubet
     quidvis et facere et pati
virtutisque viam deserit arduae.

     Vel nos in Capitolium
quo clamor vocat et turba faventium
     vel nos in mare proximum
gemmas et lapides, aurum et inutile,

     summi materiem mali,
mittamus, scelerum si bene paenitet.
     Eradenda cupidinis
pravi sunt elementa et tenerae nimis

     mentes asperioribus
formandae studiis. Nescit equo rudis
     haerere ingenuus puer
venarique timet, ludere doctior

     seu Graeco iubeas trocho
seu malis vetita legibus alea,
     cum periura patris fides
consortem socium fallat et hospites,

     indignoque pecuniam
heredi properet. Scilicet improbae
     crescunt divitiae, tamen
curtae nescio quid semper abest rei.

III.xxv

     Quo me, Bacche, rapis tui
plenum? Quae nemora aut quos agor in specus
     velox mente nova? Quibus
antris egregii Caesaris audiar

     aeternum meditans decus
stellis inserere et consilio Iovis?
     Dicam insigne, recens, adhuc
indictum ore alio. Non secus in iugis

     exsomnis stupet Euhias,
Hebrum prospiciens et nive candidam
     Thracen ac pede barbaro
lustratam Rhodopen, ut mihi devio

     ripas et vacuum nemus
mirari libet. O Naiadum potens
     Baccharumque valentium
proceras manibus vertere fraxinos,

     nil parvum aut humili modo,
nil mortale loquar. Dulce periculum est,
     O Lenaee, sequi deum
cingentem viridi tempora pampino.

III.xxvi

Vixi puellis nuper idoneus
et militavi non sine gloria;
     nunc arma defunctumque bello
     barbiton hic paries habebit,

laevum marinae qui Veneris latus
custodit. Hic, hic ponite lucida
     funalia et vectis et arcus
     oppositis foribus minacis.

O quae beatum diva tenes Cyprum et
Memphin carentem Sithonia nive
     regina, sublimi flagello
     tange Chloen semel arrogantem.

III.xxvii

Impios parrae recinentis omen
ducat et praegnans canis aut ab agro
rava decurrens lupa Lanuvino
     fetaque vulpes;

rumpat et serpens iter institutum,
si per obliquum similis sagittae
terruit mannos: ego cui timebo
     providus auspex,

antequam stantis repetat paludes
imbrium divina avis imminentum,
oscinem corvum prece suscitabo
     solis ab ortu.

Sis licet felix, ubicumque mavis,
et memor nostri, Galatea, vivas,
teque nec laevus vetet ire picus
     nec vaga cornix.

Sed vides quanto trepidet tumultu
pronus Orion? Ego quid sit ater
Hadriae novi sinus et quid albus
     peccet Iapyx.

Hostium uxores puerique caecos
sentiant motus orientis Austri et
aequoris nigri fremitum et trementis
     verbere ripas.

Sic et Europe niveum doloso
credidit tauro latus et scatentem
beluis pontum mediasque fraudes
     palluit audax.

Nuper in pratis studiosa florum et
debitae Nymphis opifex coronae
nocte sublustri nihil astra praeter
     vidit et undas.

Quae simul centum tetigit potentem
oppidis Creten: "Pater, O relictum
filiae nomen pietasque" dixit
     "victa furore!

Unde quo veni? Levis una mors est
virginum culpae. Vigilansne ploro
turpe commissum an vitiis carentem
     ludit imago

vana quae porta fugiens eburna
somnium ducit? Meliusne fluctus
ire per longos fuit an recentis
     carpere flores?

Si quis infamem mihi nunc iuvencum
dedat iratae, lacerare ferro et
frangere enitar modo multum amati
     cornua monstri.

Impudens liqui patrios Penates,
impudens Orcum moror. O deorum
si quis haec audis, utinam inter errem
     nuda leones.

Antequam turpis macies decentis
occupet malas teneraeque sucus
defluat praedae, speciosa quaero
     pascere tigris.

Vilis Europe, pater urget absens:
quid mori cessas? Potes hac ab orno
pendulum zona bene te secuta
     laedere collum.

Sive te rupes et acuta leto
saxa delectant, age te procellae
crede veloci, nisi erile mavis
     carpere pensum

regius sanguis dominaeque tradi
barbarae paelex." Aderat querenti
perfidum ridens Venus et remisso
     filius arcu.

Mox, ubi lusit satis: "Abstineto"
dixit "irarum calidaeque rixae,
cum tibi invisus laceranda reddet
     cornua taurus.

Uxor invicti Iovis esse nescis.
Mitte singultus, bene ferre magnam
disce fortunam; tua sectus orbis
     nomina ducet".

III.xxviii

     Festo quid potius die
Neptuni faciam? Prome reconditum,
     Lyde, strenua Caecubum
munitaeque adhibe vim sapientiae.

     Inclinare meridiem
sentis ac, veluti stet volucris dies,
     parcis deripere horreo
cessantem Bibuli consulis amphoram?

     Nos cantabimus invicem
Neptunum et viridis Nereidum comas,
     tu curva recines lyra
Latonam et celeris spicula Cynthiae;

     summo carmine, quae Cnidon
fulgentisque tenet Cycladas et Paphum
     iunctis visit oloribus;
dicetur merita Nox quoque nenia.

III.xxix

Tyrrhena regum progenies, tibi
non ante verso lene merum cado
     cum flore, Maecenas, rosarum et
     pressa tuis balanus capillis

iamdudum apud me est: eripe te morae
nec semper udum Tibur et Aefulae
     declive contempleris arvum et
     Telegoni iuga parricidae.

Fastidiosam desere copiam et
molem propinquam nubibus arduis,
     omitte mirari beatae
     fumum et opes strepitumque Romae.

Plerumque gratae divitibus vices
mundaeque parvo sub lare pauperum
     cenae sine aulaeis et ostro
     sollicitam explicuere frontem.

Iam clarus occultum Andromedae pater
ostendit ignem, iam Procyon furit
     et stella vesani Leonis
     sole dies referente siccos;

iam pastor umbras cum grege languido
rivumque fessus quaerit et horridi
     dumeta Silvani caretque
     ripa vagis taciturna ventis.

Tu civitatem quis deceat status
curas et urbi sollicitus times
     quid Seres et regnata Cyro
     Bactra parent Tanaisque discors.

Prudens futuri temporis exitum
caliginosa nocte premit deus
     ridetque, si mortalis ultra
     fas trepidat. Quod adest memento

componere aequus; cetera fluminis
ritu feruntur, nunc medio alveo
     cum pace delabentis Etruscum
     in mare, nunc lapides adesos

stirpisque raptas et pecus et domos
volventis una, non sine montium
     clamore vicinaeque silvae,
     cum fera diluvies quietos

irritat amnis. Ille potens sui
laetusque deget cui licet in diem
     dixisse: "Vixi": cras vel atra
     nube polum Pater occupato

vel sole puro; non tamen irritum,
quodcumque retro est efficiet, neque
     diffinget infectumque reddet
     quod fugiens semel hora vexit.

Fortuna saevo laeta negotio et
ludum insolentem ludere pertinax
     transmutat incertos honores,
     nunc mihi, nunc alii benigna.

Laudo manentem; si celeris quatit
pinnas, resigno quae dedit et mea
     virtute me involvo probamque
     pauperiem sine dote quaero.

Non est meum, si mugiat Africis
malus procellis, ad miseras preces
     decurrere et votis pacisci,
     ne Cypriae Tyriaeque merces

addant avaro divitias mari;
tunc me biremis praesidio scaphae
     tutum per Aegaeos tumultus
     aura feret geminusque Pollux.

III.xxx

Exegi monumentum aere perennius
regalique situ pyramidum altius,
quod non imber edax, non Aquilo impotens
possit diruere aut innumerabilis

annorum series et fuga temporum.
Non omnis moriar multaque pars mei
vitabit Libitinam; usque ego postera
crescam laude recens, dum Capitolium

scandet cum tacita virgine pontifex.
Dicar, qua violens obstrepit Aufidus
et qua pauper aquae Daunus agrestium
regnavit populorum, ex humili potens

princeps Aeolium carmen ad Italos
deduxisse modos. Sume superbiam
quaesitam meritis et mihi Delphica
lauro cinge volens, Melpomene, comam.

Horace's Odes, Book IV

IV.i

     Intermissa, Venus, diu
rursus bella moves? Parce precor, precor.
     Non sum qualis eram bonae
sub regno Cinarae. Desine, dulcium

     mater saeva Cupidinum,
circa lustra decem flectere mollibus
     iam durum imperiis: abi,
quo blandae iuvenum te revocant preces.

     Tempestivius in domum
Pauli purpureis ales oloribus
     comissabere Maximi,
si torrere iecur quaeris idoneum;

     namque et nobilis et decens
et pro sollicitis non tacitus reis
     et centum puer artium
late signa feret militiae tuae,

     et, quandoque potentior
largi muneribus riserit aemuli,
     Albanos prope te lacus
ponet marmoream sub trabe citrea.

     Illic plurima naribus
duces tura, lyraque et Berecyntia
     delectabere tibia
mixtis carminibus non sine fistula;

     illic bis pueri die
numen cum teneris virginibus tuum
     laudantes pede candido
in morem Salium ter quatient humum.

     Me nec femina nec puer
iam nec spes animi credula mutui
     nec certare iuvat mero
nec vincire novis tempora floribus.

     Sed cur heu, Ligurine, cur
manat rara meas lacrima per genas?
     Cur facunda parum decoro
inter verba cadit lingua silentio?

     Nocturnis ego somniis
iam captum teneo, iam volucrem sequor
     te per gramina Martii
campi, te per aquas, dure, volubilis.

IV.ii

Pindarum quisquis studet aemulari,
Iulle, ceratis ope Daedalea
nititur pinnis, vitreo daturus
     nomina ponto.

Monte decurrens velut amnis, imbres
quem super notas aluere ripas,
fervet inmensusque ruit profundo
     Pindarus ore,

laurea donandus Apollinari,
seu per audacis nova dithyrambos
verba devolvit numerisque fertur
     lege solutis,

seu deos regesque canit, deorum
sanguinem, per quos cecidere iusta
morte Centauri, cecidit tremendae
     flamma Chimaerae,

sive quos Elea domum reducit
palma caelestis pugilemve equumve
dicit et centum potiore signis
     munere donat,

flebili sponsae iuvenemve raptum
plorat et viris animumque moresque
aureos educit in astra nigroque
     invidet Orco.

Multa Dircaeum levat aura cycnum,
tendit, Antoni, quotiens in altos
nubium tractus; ego apis Matinae
     more modoque

grata carpentis thyma per laborem
plurimum circa nemus uvidique
Tiburis ripas operosa parvus
     carmina fingo.

Concines maiore poeta plectro
Caesarem, quandoque trahet ferocis
per sacrum clivum merita decorus
     fronde Sygambros;

quo nihil maius meliusve terris
fata donavere bonique divi
nec dabunt, quamvis redeant in aurum
     tempora priscum.

Concines laetosque dies et urbis
publicum ludum super impetrato
fortis Augusti reditu forumque
     litibus orbum.

Tum meae, si quid loquar audiendum,
vocis accedet bona pars, et: "O sol
pulcher, O laudande!" canam recepto
     Caesare felix;

teque, dum procedis, io Triumphe!
non semel dicemus, io Triumphe!
civitas omnis, dabimusque divis
     tura benignis.

Te decem tauri totidemque vaccae,
me tener solvet vitulus, relicta
matre qui largis iuvenescit herbis
     in mea vota,

fronte curvatos imitatus ignis
tertium lunae referentis ortum,
qua notam duxit, niveus videri,
     cetera fulvus.

IV.iii

     Quem tu, Melpomene, semel
nascentem placido lumine videris,
     illum non labor Isthmius
clarabit pugilem, non equus impiger

     curru ducet Achaico
victorem, neque res bellica Deliis
     ornatum foliis ducem,
quod regum tumidas contuderit minas,

     ostendet Capitolio;
sed quae Tibur aquae fertile praefluunt
     et spissae nemorum comae
fingent Aeolio carmine nobilem.

     Romae principis urbium
dignatur suboles inter amabilis
     vatum ponere me choros,
et iam dente minus mordeor invido.

     O testudinis aureae
dulcem quae strepitum, Pieri, temperas,
     O mutis quoque piscibus
donatura cycni, si libeat, sonum,

     totum muneris hoc tui est,
quod monstror digito praetereuntium
     Romanae fidicen lyrae;
quod spiro et placeo, si placeo, tuum est.

IV.iv

Qualem ministrum fulminis alitem,
cui rex deorum regnum in avis vagas
     permisit expertus fidelem
     Iuppiter in Ganymede flavo,

olim iuventas et patrius vigor
nido laborum protulit inscium
     vernique iam nimbis remotis
     insolitos docuere nisus

venti paventem, mox in ovilia
demisit hostem vividus impetus,
     nunc in reluctantis dracones
     egit amor dapis atque pugnae;

qualemve laetis caprea pascuis
intenta fulvae matris ab ubere
     iam lacte depulsum leonem
     dente novo peritura vidit:

videre Raeti bella sub Alpibus
Drusum gerentem; Vindelici — quibus
     mos unde deductus per omne
     tempus Amazonia securi

dextras obarmet, quaerere distuli,
nec scire fas est omnia — sed diu
     lateque victrices catervae
     consiliis iuvenis revictae

sensere, quid mens rite, quid indoles
nutrita faustis sub penetralibus
     posset, quid Augusti paternus
     in pueros animus Nerones.

Fortes creantur fortibus et bonis;
est in iuvencis, est in equis patrum
     virtus neque imbellem feroces
     progenerant aquilae columbam;

doctrina sed vim promovet insitam
rectique cultus pectora roborant;
     utcumque defecere mores,
     indecorant bene nata culpae.

Quid debeas, O Roma, Neronibus,
testis Metaurum flumen et Hasdrubal
     devictus et pulcher fugatis
     ille dies Latio tenebris,

qui primus alma risit adorea,
dirus per urbes Afer ut Italas
     ceu flamma per taedas vel Eurus
     per Siculas equitavit undas.

Post hoc secundis usque laboribus
Romana pubes crevit et impio
     vastata Poenorum tumultu
     fana deos habuere rectos;

dixitque tandem perfidus Hannibal:
"Cervi, luporum praeda rapacium,
     sectamur ultro, quos opimus
     fallere et effugere est triumphus.

Gens, quae cremato fortis ab Ilio
iactata Tuscis aequoribus sacra
     natosque maturosque patres
     pertulit Ausonias ad urbes,

duris ut ilex tonsa bipennibus
nigrae feraci frondis in Algido,
     per damna, per caedes ab ipso
     ducit opes animumque ferro.

Non hydra secto corpore firmior
vinci dolentem crevit in Herculem,
     monstrumve submisere Colchi
     maius Echioniaeve Thebae.

Merses profundo; pulchrior evenit.
luctere, multa proruet integrum
     cum laude victorem geretque
     proelia coniugibus loquenda.

Carthagini iam non ego nuntios
mittam superbos; occidit, occidit
     spes omnis et fortuna nostri
     nominis Hasdrubale interempto.

Nil Claudiae non perficient manus,
quas et benigno numine Iuppiter
     defendit et curae sagaces
     expediunt per acuta belli."

IV.v

Divis orte bonis, optime Romulae
custos gentis, abes iam nimium diu;
maturum reditum pollicitus patrum
     sancto consilio redi.

Lucem redde tuae, dux bone, patriae;
instar veris enim vultus ubi tuus
adfulsit populo, gratior it dies
     et soles melius nitent.

Ut mater iuvenem, quem Notus invido
flatu Carpathii trans maris aequora
cunctantem spatio longius annuo
     dulci distinet a domo,

votis ominibusque et precibus vocat,
curvo nec faciem litore dimovet,
sic desideriis icta fidelibus
     quaerit patria Caesarem.

Tutus bos etenim rura perambulat,
nutrit rura Ceres almaque Faustitas,
pacatum volitant per mare navitae,
     culpari metuit fides,

nullis polluitur casta domus stupris,
mos et lex maculosum edomuit nefas,
laudantur simili prole puerperae,
     culpam poena premit comes.

Quis Parthum paveat, quis gelidum Scythen,
quis Germania quos horrida parturit
fetus incolumi Caesare? Quis ferae
     bellum curet Hiberiae?

Condit quisque diem collibus in suis
et vitem viduas ducit ad arbores;
hinc ad vina redit laetus et alteris
     te mensis adhibet deum;

te multa prece, te prosequitur mero
defuso pateris et Laribus tuum
miscet numen, uti Graecia Castoris
     et magni memor Herculis.

"Longas O utinam, dux bone, ferias
praestes Hesperiae!" dicimus integro
sicci mane die, dicimus uvidi,
     cum sol Oceano subest.

IV.vi

Dive, quem proles Niobea magnae
vindicem linguae Tityosque raptor
sensit et Troiae prope victor altae
     Phthius Achilles,

ceteris maior, tibi miles impar,
filius quamvis Thetidis marinae
Dardanas turris quateret tremenda
     cuspide pugnax.

Ille mordaci velut icta ferro
pinus aut impulsa cupressus Euro
procidit late posuitque collum in
     pulvere Teucro;

ille non inclusus equo Minervae
sacra mentito male feriatos
Troas et laetam Priami choreis
     falleret aulam;

sed palam captis gravis, heu nefas, heu!
nescios fari pueros Achivis
ureret flammis, etiam latentem
     matris in alvo,

ni tuis flexus Venerisque gratae
vocibus divum pater adnuisset
rebus Aeneae potiore ductos
     alite muros.

Doctor argutae fidicen Thaliae,
Phoebe, qui Xantho lavis amne crinis,
Dauniae defende decus Camenae,
     levis Agyieu.

Spiritum Phoebus mihi, Phoebus artem
carminis nomenque dedit poetae.
Virginum primae puerique claris
     patribus orti,

Deliae tutela deae, fugacis
lyncas et cervos cohibentis arcu,
Lesbium servate pedem meique
     pollicis ictum,

rite Latonae puerum canentes,
rite crescentem face Noctilucam,
prosperam frugum celeremque pronos
     volvere mensis.

Nupta iam dices: "Ego dis amicum,
saeculo festas referente luces,
reddidi carmen docilis modorum
     vatis Horati."

IV.vii

Diffugere nives, redeunt iam gramina campis
     arboribus comae;
mutat terra vices et decrescentia ripas
     flumina praetereunt;

Gratia cum Nymphis geminisque sororibus audet
     ducere nuda choros.
Immortalia ne speres, monet annus et almum
     quae rapit hora diem.

Frigora mitescunt Zephyris, ver proterit aestas,
     interitura simul
pomifer autumnus fruges effuderit, et mox
     bruma recurrit iners.

Damna tamen celeres reparant caelestia lunae:
     nos ubi decidimus
quo pater Aeneas, quo dives Tullus et Ancus,
     pulvis et umbra sumus.

Quis scit an adiciant hodiernae crastina summae
     tempora di superi?
Cuncta manus avidas fugient heredis, amico
     quae dederis animo.

Cum semel occideris et de te splendida Minos
     fecerit arbitria,
non, Torquate, genus, non te facundia, non te
     restituet pietas;

infernis neque enim tenebris Diana pudicum
     liberat Hippolytum,
nec Lethaea valet Theseus abrumpere caro
     vincula Pirithoo.

IV.viii

Donarem pateras grataque commodus,
Censorine, meis aera sodalibus,
donarem tripodas, praemia fortium
Graiorum neque tu pessima munerum

ferres, divite me scilicet artium
quas aut Parrhasius protulit aut Scopas,
hic saxo, liquidis ille coloribus
sollers nunc hominem ponere, nunc deum

Sed non haec mihi vis, non tibi talium
res est aut animus deliciarum egens.
Gaudes carminibus; carmina possumus
donare et pretium dicere muneri.

Non incisa notis marmora publicis,
per quae spiritus et vita redit bonis
post mortem ducibus, non celeres fugae
reiectaeque retrorsum Hannibalis minae,

non incendia Carthaginis impiae
eius, qui domita nomen ab Africa
lucratus rediit, clarius indicant
laudes quam Calabrae Pierides, neque,

si chartae sileant quod bene feceris,
mercedem tuleris. Quid foret Iliae
Mavortisque puer, si taciturnitas
obstaret meritis invida Romuli?

Ereptum Stygiis fluctibus Aeacum
virtus et favor et lingua potentium
vatum divitibus consecrat insulis.
Dignum laude virum Musa vetat mori,

caelo Musa beat. Sic Iovis interest
optatis epulis impiger Hercules,
clarum Tyndaridae sidus ab infimis
quassas eripiunt aequoribus rates,
ornatus viridi tempora pampino
Liber vota bonos ducit ad exitus.

IV.ix

Ne forte credas interitura quae
longe sonantem natus ad Aufidum
     non ante vulgatas per artis
     verba loquor socianda chordis:

non, si priores Maeonius tenet
sedes Homerus, Pindaricae latent
     Ceaeque et Alcaei minaces
     Stesichorive graves Camenae;

nec siquid olim lusit Anacreon,
delevit aetas; spirat adhuc amor
     vivuntque commissi calores
     Aeoliae fidibus puellae.

Non sola comptos arsit adulteri
crines et aurum vestibus illitum
     mirata regalisque cultus
     et comites Helene Lacaena

primusve Teucer tela Cydonio
direxit arcu; non semel Ilios
     vexata; non pugnavit ingens
     Idomeneus Sthenelusve solus

dicenda Musis proelia; non ferox
Hector vel acer Deiphobus gravis
     excepit ictus pro pudicis
     coniugibus puerisque primus.

Vixere fortes ante Agamemnona
multi; sed omnes inlacrimabiles
     urgentur ignotique longa
     nocte, carent quia vate sacro.

Paulum sepultae distat inertiae
celata virtus. Non ego te meis
     chartis inornatum silebo
     totve tuos patiar labores

impune, Lolli, carpere lividas
obliviones. Est animus tibi
     rerumque prudens et secundis
     temporibus dubiisque rectus,

vindex avarae fraudis et abstinens
ducentis ad se cuncta pecuniae,
     consulque non unius anni,
     sed quotiens bonus atque fidus

iudex honestum praetulit utili,
reiecit alto dona nocentium
     vultu, per obstantis catervas
     explicuit sua victor arma.

Non possidentem multa vocaveris
recte beatum; rectius occupat
     nomen beati, qui deorum
     muneribus sapienter uti

duramque callet pauperiem pati
peiusque leto flagitium timet,
     non ille pro caris amicis
     aut patria timidus perire.

IV.x

O crudelis adhuc et Veneris muneribus potens,
insperata tuae cum veniet pluma superbiae
et, quae nunc umeris involitant, deciderint comae,
nunc et qui color est puniceae flore prior rosae

mutatus Ligurine in faciem verterit hispidam,
dices, heu, quotiens te speculo videris alterum:
"Quae mens est hodie, cur eadem non puero fuit,
vel cur his animis incolumes non redeunt genae?"

IV.xi

Est mihi nonum superantis annum
plenus Albani cadus, est in horto,
Phylli, nectendis apium coronis,
     est hederae vis

multa, qua crinis religata fulges,
ridet argento domus, ara castis
vincta verbenis avet immolato
     spargier agno;

cuncta festinat manus, huc et illuc
cursitant mixtae pueris puellae,
sordidum flammae trepidant rotantes
     vertice fumum.

Ut tamen noris quibus advoceris
gaudiis, Idus tibi sunt agendae,
qui dies mensem Veneris marinae
     findit Aprilem,

iure sollemnis mihi sanctiorque
paene natali proprio, quod ex hac
luce Maecenas meus affluentis
     ordinat annos.

Telephum, quem tu petis, occupavit
non tuae sortis iuvenem puella
dives et lasciva tenetque grata
     compede vinctum.

Terret ambustus Phaethon avaras
spes et exemplum grave praebet ales
Pegasus terrenum equitem gravatus
     Bellerophontem,

semper ut te digna sequare et ultra
quam licet sperare nefas putando
disparem vites. Age iam, meorum
     finis amorum

(non enim posthac alia calebo
femina), condisce modos, amanda
voce quos reddas; minuentur atrae
     carmine curae.

IV.xii

Iam veris comites, quae mare temperant,
impellunt animae lintea Thraciae,
iam nec prata rigent, nec fluvii strepunt
     hiberna nive turgidi.

Nidum ponit, Ityn flebiliter gemens,
infelix avis et Cecropiae domus
aeternum opprobrium, quod male barbaras
     regum est ulta libidines.

Dicunt in tenero gramine pinguium
custOdes ovium carmina fistula
delectantque deum, cui pecus et nigri
     colles Arcadiae placent.

Adduxere sitim tempora, Vergili;
sed pressum Calibus ducere Liberum
si gestis, iuvenum nobilium cliens,
     nardo vina merebere.

Nardi parvus onyx eliciet cadum,
qui nunc Sulpiciis accubat horreis,
spes donare novas largus amaraque
     curarum eluere efficax.

Ad quae si properas gaudia, cum tua
velox merce veni; non ego te meis
immunem meditor tingere poculis,
     plena dives ut in domo.

Verum pone moras et studium lucri,
nigrorumque memor, dum licet, ignium
misce stultitiam consiliis brevem:
     dulce est desipere in loco.

IV.xiii

Audivere, Lyce, di mea vota, di
audivere, Lyce: fis anus, et tamen
     vis formosa videri
     ludisque et bibis impudens

et cantu tremulo pota Cupidinem
lentum sollicitas. Ille virentis et
     doctae psallere Chiae
     pulchris excubat in genis.

Importunus enim transvolat aridas
quercus et refugit te quia luridi
     dentes, te quia rugae
     turpant et capitis nives.

Nec Coae referunt iam tibi purpurae
nec cari lapides tempora, quae semel
     notis condita fastis
     inclusit volucris dies.

Quo fugit Venus, heu, quove color, decens
quo motus? Quid habes illius, illius,
     quae spirabat amores,
     quae me surpuerat mihi,

felix post Cinaram notaque et artium
gratarum facies? Sed Cinarae brevis
     annos fata dederunt,
     servatura diu parem

cornicis vetulae temporibus Lycen,
possent ut iuvenes visere fervidi
     multo non sine risu
     dilapsam in cineres facem.

IV.xiv

Quae cura patrum quaeve Quiritium
plenis honorum muneribus tuas,
     Auguste, virtutes in aevum
     per titulos memoresque fastus

aeternet, O qua sol habitabilis
illustrat oras, maxime principum?
     quem legis expertes Latinae
     Vindelici didicere nuper

quid Marte posses. Milite nam tuo
Drusus Genaunos, implacidum genus,
     Breunosque velocis et arces
     Alpibus impositas tremendis

deiecit acer plus vice simplici.
Maior Neronum mox grave proelium
     commisit immanisque Raetos
     auspiciis pepulit secundis,

spectandus in certamine Martio,
devota morti pectora liberae
     quantis fatigaret ruinis,
     indomitas prope qualis undas

exercet Auster Pleiadum choro
scindente nubes, impiger hostium
     vexare turmas et frementem
     mittere equum medios per ignis.

Sic tauriformis volvitur Aufidus,
qui regna Dauni praefluit Apuli,
     cum saevit horrendamque cultis
     diluviem meditatur agris,

ut barbarorum Claudius agmina
ferrata vasto diruit impetu
     primosque et extremos metendo
     stravit humum sine clade victor,

te copias, te consilium et tuos
praebente divos. Nam tibi quo die
     portus Alexandrea supplex
     et vacuam patefecit aulam,

Fortuna lustro prospera tertio
belli secundos reddidit exitus
     laudemque et optatum peractis
     imperiis decus arrogavit.

Te Cantaber non ante domabilis
Medusque et Indus, te profugus Scythes
     miratur, o tutela praesens
     Italiae dominaeque Romae;

te fontium qui celat origines
Nilusque et Hister, te rapidus Tigris,
     te beluosus qui remotis
     obstrepit Oceanus Britannis,

te non paventis funera Galliae
duraeque tellus audit Hiberiae,
     te caede gaudentes Sygambri
     compositis venerantur armis.

IV.xv

Phoebus volentem proelia me loqui
victas et urbes increpuit lyra,
     ne parva Tyrrhenum per aequor
     vela darem. Tua, Caesar, aetas

fruges et agris rettulit uberes
et signa nostro restituit Iovi
     derepta Parthorum superbis
     postibus et vacuum duellis

Ianum Quirini clausit et ordinem
rectum evaganti frena licentiae
     iniecit emovitque culpas
     et veteres revocavit artes

per quas Latinum nomen et Italae
crevere vires famaque et imperi
     porrecta maiestas ad ortus
     solis ab Hesperio cubili.

Custode rerum Caesare non furor
civilis aut vis exiget otium,
     non ira, quae procudit enses
     et miseras inimicat urbes.

Non qui profundum Danuvium bibunt
edicta rumpent Iulia, non Getae,
     non Seres infidique Persae,
     non Tanain prope flumen orti.

Nosque et profestis lucibus et sacris
inter iocosi munera Liberi
     cum prole matronisque nostris
     rite deos prius adprecati,

virtute functos more patrum duces
Lydis remixto carmine tibiis
     Troiamque et Anchisen et almae
     progeniem Veneris canemus.