1st LTM Edition © 2003
Epitome Textual Information and Index
A Kindle bilingual pari passu translation is available here:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. God creates the world in six days: in the year 4004 before Jesus Christ
Deus creâvit
caelum et terram
intrâ sex diês.
Prîmô diê
fêcit lûcem.
Secundô diê
fêcit firmâmentum,
quod vocâvit caelum.
Tertiô diê
coêgit aquâs
in ûnum locum
et êdûxit ê terrâ
plantâs et arborês.
Quartô diê
fêcit sôlem et lûnam,
et stellâs.
quîntô diê
avês
quae volitant in âere,
et piscês
quî natant in aquîs.
Sextô diê
fêcit omnia animantia,
postrêmô hominem;
et quiêvit
diê septimô.
2. God makes the body of Adam of the clay of the Earth.
Deus finxit
corpus hominis
ê lîmô terrae:
dedit illî
animam vîventem:
fêcit illud
ad similitûdinem suam,
et nôminâvit illum
Adâmum.
Deinde immîsit sopôrem
in Adâmum,
et dêtraxit
ûnam ê costîs
eîus dormientis.
Ex eâ
fôrmâvit mulierem
quam dedit
sociam Adâmô,
sîcque înstituit mâtrimônium.
Nômen prîmae mulieris
fuit Eva.
3. God places man in Paradise.
Deus posuit
Adâmum et Evam
in hortô amoenissimô,
quî solet appellârî
Paradîsus terrestris.
Ingêns fluvius
irrigâbat hortum:
erant ibî
omnês arborês
jûcundae aspectû,
et frûctûs
gustû suâvês.
Inter eâs
arbor scientiae bonî et malî.
Deus dîxit hominî:
"Ûtere frûctibus
omnium arborum paradîsî,
praeter frûctum
arboris scientiae bonî et malî:
nam sî comedâs illum frûctum,
moriêris."
4. The disobedience of Adam and Eve.
serpêns,
quî erat callidissimum omnium animantium,
dîxit mulierî,
"Cûr nôn comedis
frûctum istîus arboris?"
Mulier respondit:
"Deus id prohibuit.
Sî tetigerimus illum,
moriêmur.
"Minimê," inquit serpêns.
"Nôn moriêminî:
sed eritis similês Deô,
scientês bonum et malum."
Mulier
dêcepta hîs verbîs
dêcerpsit frûctum
et comêdit:
deinde obtulit virô,
quî pariter comêdit.
5. Adam and Eve hide and excuse themselves.
Adâmus,
fugiêns cônspectum Deî,
sê abscondit.
Deus vocâvit illum:
"Adâme, Adâme."
Quî respondit,
"Timuî cônspectum tuum,
et abscondî mê."
"Cûr timês,"
inquit Deus,
"nisi quia comêdistî
frûctum vetitum?"
Adâmus respondit:
"Mulier,
quam dedistî mihi sociam,
porrêxit mihi frûctum istum,
ut ederem."
Dominus dîxit mulierî,
"Cûr fêcistî hoc?"
Quae respondit,
"serpêns mê dêcêpit."
6. The curse of the serpent, and the Saviour promised.
Dominus dîxit serpentî,
"Quia dêcêpistî mulierem,
eris odiôsus et execrâtus
inter omnia animantia:
reptâbis super pectus,
et comedês terram.
Inimîcitiae erunt
inter tê et mulierem:
ipsa ôlim conteret
caput tuum."
Dîxit etiam mulierî:
"Afficiam tê
multîs malîs.
Pariês lîberôs
in dolôre,
et eris
in potestâte virî."
7. Adam and Eve driven from Paradise.
Deinde Deus dîxit Adâmô,
"Quia gessistî môrem uxôrî tuae
habêbis terram înfestam.
Ea fundet tibî
spînâs et carduôs.
Quaerês ex eâ vîctum
cum multô labôre,
dônec abeâs
in terram
ê quâ ortus es."
Tum êjêcit
Adâmum et Evam
ex hortô,
ut ille coleret terram;
et collocâvit Angelum,
quî praeferêbat manû
gladium igneum,
ut custôdîret aditum paradîsî.
Adâmus habuit
multôs lîberôs,
inter quôs
Caînus et Abel numerantur:
hic fuit pâstor,
ille agricola.
Uterque obtulit
dôna Dominô,
Caînus quidem
frûctûs terrae,
Abel autem
ovês êgregiâs.
Dôna Abêlis placuêrunt Deô,
nôn autem dôna Caînî;
quod Caînus aegrê tulit.
Dominus dîxit Caînô:
Cûr invidês frâtrî?
sî rêctê faciês,
recipiês mercêdem;
sîn autem male
luês poenam peccâtî.
Caînus nôn pâruit
Deô monentî:
dissimulâns îram,
dîxit frâtrî suô:
"Age,
eâmus dêambulâtum."
Itaque ûnâ
ambô abiêrunt forâs,
et quum essent in agrô,
Caînus irruit in Abêlem,
et interfêcit illum.
Deus dîxit Caînô:
"Ubî est tuus frâter?"
Caînus respondit,
"Nesciô;
num ego sum
custôs frâtris meî?"
Deus dîxit Caînô:
"Caîne, quid fêcistî?
sanguis frâtris tuî,
quem ipse fûdistî
manû tuâ,
clâmat ad mê.
înfesta tibî erit terra,
quae bibit sanguinem Abêlis;
quum colueris eam
longô et dûrô labôre,
nûllôs feret frûctûs:
eris vagus
in orbe terrârum."
Caînus,
dêspêrâns veniam,
fûgit.
Postquam numerus hominum crêvit,
omnia vitia invaluêre.
Quârê
offênsus
Deus statuit
perdere hominum genus
dîluviô.
Attamen pepercit Noêmô
et lîberîs ejus,
quia colêbant virtûtem.
Noêmus
admonitus â Deô
extruxit ingentem arcam
in modum nâvis:
linîvit eam bitûmine,
et in eam
indûxit pâr ûnum
omnium avium et animantium.
12. The deluge; in the year 2348 before Christ.
Postquam Noêmus ipse
ingressus est arcam
cum conjuge,
tribus fîliîs et totidem nuribus,
aquae mâris et omnium fontium êrûpêrunt.
Simul pluvia ingêns cecidit
per quadrâgintâ diês
et totidem noctês.
Aqua operuit
ûniversam terram,
ita ut superâret
quîndecim cubitîs
altissimôs montês.
Omnia absûmpta sunt
dîluviô:
arca autem
sublevâta aquîs
fluitâbat in altô.
Deus immîsit
ventum vehementem,
et sensim
aquae imminûtae sunt.
Tandem mense undecimô
post quam dîluvium coeperat,
Noêmus aperuit
fenestram arcae,
et êmîsit corvum,
quî nôn est reversus.
Deinde êmîsit columbam:
quum ea nôn invênisset locum
ubî pôneret pedem,
reversa est ad Noêmum,
quî extendit manum,
et intulit eam
in arcam.
Columba rûrsum êmissa
attulit in ôre suô
râmum olîvae virentis,
quô fînis dîluviî significâbâtur.
Noêmus
êgressus est ex arcâ,
postquam ibî inclûsus fuerat
per annum tôtum
ipse et familia ejus:
êdûxit sêcum
avês caeteraque animantia.
Tum êrexit altâre,
et obtulit sacrificium Dominô.
Deus dîxit illî:
Nôn dêlêbô deinceps
genus hominum:
pônam arcum meum
in nûbibus,
et erit signum foederis
quod faciô vôbîscum.
Quum obdûxerô nûbês caelô,
arcus meus appârêbit,
et recordâbor foederis meî,
nec unquam dîluvium erit
ad perdendum orbem terrârum.
15. The Corruption of Mankind.
Omnês gentês
propâgâtae sunt
â fîliîs Noêmis.
Semus incoluit Asiam,
Châmus Africam,
Japhetus Europam.
Poena dîluviî
nôn dêterruit hominês
â vitiîs,
sed brevî factî sunt
pêjôrês quam prius.
Oblîtî sunt Deî creâtôris:
adôrâbant sôlem,
et lûnam;
nôn vêrêbantur parentês;
dîcêbant mendâcium:
faciêbant fraudem, fûrtum, homicidium:
ûnô verbô,
sê contâminâbant
omnibus flâgitiîs.
16. Call of Abraham in the year 1921, before J.C.
Quîdam tamen sanctî virî
coluêrunt vêram religiônem et virtûtem,
inter quôs
fuit Abrahâmus
ê genere Semî.
Deus fêcit foedus cum illô
hîs verbîs:
"Exî
ê domô paternâ,
dêsere patriam,
et pete regiônem
quam datûrus sum
posterîs tuîs:
augêbô tê
prôle numerôsâ;
eris pater multârum gentium,
ac per tê
omnês orbis nâtionês
erunt bonîs cumulâtae.
Aspice caelum:
dînumerâ stellâs,
sî potês,
tua prôgeniês
eâs aequâbit numerô."
Abrahâmus jam senuerat,
et Sâra ejus uxor
erat sterilis.
Quibus tamen
Deus prômîsit
fîlium ex eîs nascitûrum.
"Habêbis," inquit, "fîlium
ex Sârâ conjuge tuâ."
Quod audiêns
Sâra rîsit
nec statim adhibuit fidem
prômissîs Deî,
et idcircô
reprehensa est â Deô.
Abrahâmus autem
crêdidit Deô pollicentî.
Et vêrô
ûnô post annô
fîlius nâtus est Abrahâmô,
quî vocâvit eum
Isaâcum.
18. Abrahâm prepares to sacrifice his Son.
Postquam Isaâcus adolêvit.
Deus
tentâns fidem Abrahâmî
dîxit illî,
"Abrahâme,
tolle fîlium
tuum ûnicum
quem amâs,
et immolâ eum mihi
in monte
quem ostendam tibî."
Abrahâmus nôn dubitâvit
pârêre Deô jubentî;
imposuit ligna Isaâcô;
ipse vêrô portâbat
ignem et gladium.
Quum iter facerent simul,
Isaâcus dîxit patrî,
"Mî pater,
ecce ligna et ignis;
sed ubînam est
hostia immolanda?"
Cuî Abrahâmus:
"Deus," inquit,
"sibî prôvidêbit hostiam,
fîlî mî."
Ubî pervênêrunt ambô
in locum dêsignâtum,
Abrahâmus extruxit âram,
disposuit ligna,
alligâvit Isaâcum
super struem lignôrum,
deinde arripuit gladium.
Tum Angelus clâmâvit
dê caelô:
"Abrahâme,
continê manum tuam;
nê noceâs puerô:
jam fidês tua
mihi perspecta est,
quum nôn pepercerîs
fîliô ûnicô:
et ego favêbô tibî;
remûnerâbô splendidê
fidem tuam."
Abrahâmus respexit,
et vîdit arietem
haerentem cornibus
inter veprês,
quem immolâvit
locô fîliî.
20. Eliezer, Abraham's servant, goes in search of a wife for Isaac.
Posteâ Abrahâmus mîsit
servum suum Eliezerem
ad cognâtôs suôs
quî erant in Mesopotamiâ,
ut inde addûceret uxôrem
fîliô suô Isaâcô.
Eliezer sûmpsit
decem camêlôs dominî suî,
et profectus est,
portâns sêcum
mûnera magnifica,
quibus dônâret
puellam dêstinâtam Isaâcô
et ejus parentês.
Ubî pervênit in Mesopotamiam,
cônstitit cum camêlîs
prope puteum aquae
ad vesperum,
quô tempore
mulierês solêbant convenîre
ad hauriendam aquam.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
