1st LTM Edition © 2003
Epitome Textual Information and Index
A Kindle bilingual pari passu translation is available here:
181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200
181. The captivity of Babylon, in the year 606 before Jesus Christ.
Josîas moriêns
três relîquit fîlios:
ex hîs,
Joachâs
três duntaxat mensês
regnâvit;
bellô captus est
ab Assyriôrum rêge.
In Joachae locum
suffectus est Jechonîas,
quô regnante,
Nabuchodonosor,
Babyloniôrum rêx,
Hierosolymam expugnâvit;
cîvês
Babylônem trânstulit,
relictâ vîlî plêbêculâ,
cuî praefêcit Sedeciam,
postrêmum rêgem.
Quum Sedecias rebellâsset,
Nabuchodonosor reversus
urbem dîruit,
templum incendit,
Sedeciam,
effossîs prius oculîs,
in carcerem mîsit.
182. Daniel and his companions raised in the palace of Nebuchodonosor.
Inter captîvôs
quî Babylonem abductî fuerant,
dêlectî sunt
puerî eximiâ fôrmâ.
Daniel, Ananias, Misael, et Azariâs:
hî
cum aliîs multîs
in ipsâ rêgiâ êdûcâbantur,
ut posteâ
ad mensam rêgis
cônsisterent,
eîque accumbentî ministrârent.
Nabuchodonosor
jusserat eôs,
quô meliôre vultû essent,
iîsdem cibîs alî,
quibus ipse vescêbâtur;
at generôsî illî puerî,
cibîs profânîs,
quia id lêx vetâbat,
ûtî nôluêrunt,
sed sôlîs legûminibus:
at tamen rôbustiôrês ac nitentiôrês factî sunt caeterîs puerîs,
quibuscum nûtriêbantur.
183. The three young men in the furnace.
Nabuchodonosor
sibî posuit
statuam auream
quam ab omnibus jussit adôrârî,
prôpositâ mortis poenâ iîs
quî pârêre nollent.
Ananiâs, Misael, et Azariâs
morî mâluêrunt
quam honôrem
sôlî Deô dêbitum
statûae dêferre.
Îrâtus rêx
eôs
vestîtôs et catênîs vinctôs
cônjêcit in fornâcem ardentem:
sed flamma nihil illîs nocuit:
nec corpus adussit ignis,
nec vestês quidem mûtâvit;
ac solvit tantummodô
vincula
quibus cônstringêbantur,
ita ut illaesî
in mediâ fornâce
ambulârent.
184. Daniel in the lion's den.
Daniel
apud rêgem
grâtiâ plûrimum valêbat
ob singulârem prûdentiam:
quâpropter invîsus erat aulicîs
quî eî însidiâs parâbant.
Suâsêrunt rêgî
ut êdictô
vetâret quemquam colî
nisi sê
per diês trigintâ.
Nôn pâruit Daniel
êdictô impiô;
sed quotîdiê
Deum precâbâtur,
utî facere ante cônsuêverat.
Explôrantês eum
aulicî accûsâvêrunt,
rêxque coactus est
hominem sibî cârum
objicere leônibus:
nam ita lêx ferêbat.
Sed ferae
Daniêlî pepercêrunt;
rêxque
mîrâculô commôtus
ipsôs accûsâtorês
leônibus dêvorandôs trâdidit.
185. History of Esther, wife of king Assuerus.
Mardochaeus,
ûnus ex captîvîs,
Jûdaeôs
ê magnô perîculô
lîberâvit.
Fîliam frâtris suî
utrôque parente orbam,
nômine Estherem,
êdûcâverat.
Hanc rêx Assuêrus dûxerat uxôrem,
et valdê dîligêbat.
Erat tunc aulicus quîdam
apud rêgem grâtiôsus,
nômine Aman,
quî favôre rêgiô superbiêns,
adôrârî sê volêbat;
quod facere renuêns
Mardochaeus,
grave in sê odium Amanis accenderat.
Aman,
ulcîscendî inimîcî causâ,
ûniversam Jûdaeârum gentem
perdere statuit,
êdictumque eâ dê rê
ab Assuêrô
impetrâvit.
186. Mardocheus makes known to Esther the danger of her people.
Ubî ad aurês Mardochaeî
crûdêle êdictum pervênit
statim cônscissîs vestibus,
saccum induit,
cônspersusque cinere
perrêxit ad rêgiam,
et illam implêvit
questibus.
Esther,
lâmentantis vôce audîtâ,
quaesîvit
quid istud reî esset:
ut cognôvit Mardochaeum,
Jûdaeôsque omnês
esse necî dêstinatôs,
invocâtô Deô,
adiit rêgem,
suae gentis ruînam
dêprecâtûra.
Nôn tamen continuô
rem aperuit rêgî,
sed eum
ad convîvium invitâvit.
187. Alman's disgrace, his shameful death, in the year 460 before Jesus Christ.
Assuêrus
ad convîvium
cum Amâne vênit;
et quum hilarî esset animô,
Esther
ad illîus pedês
sê abjêcit supplex.
Cuî rêx prômîsit
nihil eî sê negâtûrum,
etiamsî dîmidiam regnî suî partem peteret.
Tum Esther:
"Meam, Ô rêx, meaeque gentis salûtem
precor:
nam crûdêlis iste Aman
nôs dêvôvit necî."
Quâ rê
permôtus est Assuêrus;
audiênsque crûcem
ab eô pârâtam esse Mardochaeô,
Amânem ipsum
eîdem crûcî
jussit affigî.
Captîvitâs Babylonica
per septuâgintâ annôs dûrâvit,
idque praedîxerat Deus.
Postquam illud tempus effluxit,
Cyrus,
Persârum rêx,
dêvictô Babyloniôrum rêge,
Jûdaeîs fêcit potestâtem
in patriam remigrandî,
templumque restituendî;
sacra etiam vâsa,
quae Nabuchodonosor abstulerat,
reddî jussit.
Itaque Jûdaeî,
dûce Zorobabêle,
Hierosolymam regressî sunt,
et prîma novî templî fundâmenta
jêcêrunt;
sed âedificâtiô diû intermissa fuit,
quia illam
impediêbant vicînae gentês.
189. The state of the Jews after their return from captivity.
Reversî in patriam
Jûdaeî,
compositô urbis statû,
nôn jam rêgês habuêre,
sed imperium
penes pontificês fuit:
tribûta tamen pênsitârunt
prîmum Persîs,
deinde Graecîs,
post dêvictum ab Alexandrô Darium.
Nec deinceps
ab avîtâ religiône
unquam dêscîvêrunt,
quamvîs eâ dê causâ
â plûribus rêgibus
vexâtî fuerint,
ac praesertim ab Antiochô rêge Syriae:
quae pars historiae Jûdaicae
nunc narranda venit.
190. The persecution of Antiochus in the year 170 before Jesus Christ.
Antiochus,
Syriae rêx,
sacram Jûdaeôrum lêgem
êvertere aggressus est:
êdidit
ut omnês,
relictîs mâjôrum suôrum înstitûtîs,
gentîlium rîtû
vîverent:
ârâs
falsîs Diîs
per ûniversam Jûdaeam
extruxit:
omnia templî Hierosolymitânî ornamenta
dêtraxit:
librôs sacrôs
jussit combûrî:
reluctantês
inaudîtîs suppliciîs
affêcit:
urbem
innumerâ caede
vastâvit:
ac, nê Jûdaeî
tot malîs oppressî
rebellârent,
praesidium
in arce collocâvit.
191. The constancy of Eleazar.
Ex Jûdaeîs
multî
patriam dêseruêrunt,
dêclînandî perîculî causâ:
multî
mortem oppetiêrunt,
potius quam
â lêge dîvînâ
discêderent.
Însignis fuit
Eleazarî senis cônstantia:
is,
apertô ôre,
compellêbâtur
carnem suillam comedere,
quâ Jûdaeîs lêx interdîcêbat.
At vir fortissimus
cibum vetitum
respuêbat îndîgnâns:
quamobrem
quum ad supplicium dûcerêtur,
suî eum amicî hortâbantur
ut aliam carnem,
quam attulerant,
comedendô,
simulâret
sê rêgî pâruisse,
sîcque mortem vîtâret.
Eleazarus
rem prâvam suâdentibus
nôluit assentîrî:
"Aetâtî nostrae," inquit,
"nôn convenit
ista simulâtiô;
nôn committam
ut perniciôsum exemplum
adolêscentibus relinquam:
multô satius
est perîre
quam propter brevem vîtae usûram,
turpitûdinis notam
meô nôminî inûrere.
Sî vestrô obsequar cônsiliô,
hominum quidem suppliciîs
êripiar;
sed îram dîvînam
nôn effugiam."
Hîs dictîs,
mortem fortiter subiit,
aeternamque glôriam
est cônsecûtus.
193. The martyrdom of a mother and her seven children.
Praeclârum Eleazari exemplum
secûta est
mulier quaedam
cum septem fîliîs.
Hî omnês
simul comprehênsî sunt
et virgîs caesî
ut ad peccandum adigerentur;
sed eôs
nûlla vîs
potuit
â lêge dîvînâ
abdûcere.
Illôrum nâtû maximus
dêclârâvit
sê suôsque frâtrês
pârâtôs esse morî,
magis quam
culpam committere.
Îrâtus rêx
ollâs aêneâs
succendî jussit;
tum eî,
quî locûtus fuerat,
linguam amputârî,
cutem capitis dêtrahî,
summâs manûs ac pedês praecîdî,
et truncum corpus in ollâ torrêrî.
Aderant tristî spectâculô
exterî frâtrês
cum mâtre,
sêque invicem hortâbantur
ad mortem fortiter tolerandam.
Tum comprehênsus est secundus,
et post dêtractam capitis cutem
cum capillîs,
interrogâtus
num vellet
carnem oblâtam edere,
negâvit
sê id factûrum:
quâpropter,
praecîsîs membrîs,
in ollam ardentem
missus est.
Quum extrêmum spîritum ageret,
ad rêgem cônversus:
"Tû quidem," ait,
"hanc vîtam
nôbîs êripis;
sed âmissam
nôbîs reddet Deus,
prô cûjus lêge
eam prôfundimus."
Post hunc
tertius similiter crûciâtus est:
linguam postulantî
prôtulit amputandam;
manûsque prôtendêns,
dîxit:
haec membra â
Deô accepta
nunc propter Deum contemnô
quia spêrô
fôre
ut ea recuperem."
Rêx et aliî circumstantês
admîrâbantur animum adolêscentis,
quî acerbissimum dolôrem
prô nihilô dûcêbat.
Hôc extinctô,
quartus
eôdem suppliciô
necâtus est;
quum jam mortî esset proximus,
dîxit:
"nôbîs optâbile est
lêtô darî,
quoniam mortem
prô dîvînâ lêge oppetîtam
immortâlitâs cônsequêtur."
Quum quîntus
â carnificibus torquerêtur,
sîc locûtus est:
"Âbûteris,
Ô rêx,
potestâte tuâ:
scîlicet putâs
nôs omnînô dêrelictôs esse â Deô,
et omnî ope dêstitûtôs,
atque idcircô
innumerîs malîs
nôs opprimis;
sed mox ipse
dîvînae potentiae vim
expertûrus es."
Parî cônstantiâ,
sextus
verbera et tormenta pertulit,
quibus paene cônfectus
rêgem sîc compellâvit:
"Nôlî errâre,
et malîs nostrîs glôriârî:
nôs propter peccâta nostra
haec patimur,
at brevî
cum Deô
in grâtiam redîbimus:
tû vêrô
superbiae et crûdêlitâtis istîus
poenâs dabis gravissimâs."
Ex septem frâtribus
ûnus tantum supererat,
nâtû minimus.
Quem Antiochus coepit illicere
ut lêgem dêsereret,
affirmâns
eum dîvitem fôre
et beâtum;
sed adolêscêns
nec minîs movêbâtur,
nec prômissîs.
Quârê
mâtrem
rêx hortâtus est
ut fîliô suâdêret
imperâta facere.
Illa irrîdêns
crûdêlem tyrannum,
sîc fîlium allocûta est:
"Miserêre,
fîlî mî,
mâtris tuae;
miserêre meî
quae tê nâtum lacte aluî:
nôlî
â frâternâ virtûte dêgenerâre:
nôlî timêre
carnificem istum.
Deum ûnum timê,
Deum intuêre,
â quô
mercêdem recipiês."
Hîs verbîs cônfirmâtus
adolêscêns exclâmâvit:
nôn rêgî obsequor,
sed lêgî:
tum conversus ad Antiochum:
"Tû quidem,
Ô sceleste,
Deî omnipotentis îram
nôn effugiês:
erit tempus
quum ab eô percussus
et dolôre victus,
tê hominem esse cônfitêberis.
Nisi gêns nostra
in Deum peccâvisset,
nunquam
in hâs miseriâs
incidissêmus;
sed mox Deus
meô frâtrumque meôrum sanguine plâcâtus,
gentî nostrae reconciliâbitur,
et nôs
post mortem patienter tolerâtam
aeternâ vîtâ
dônâbit."
Tum Antiochus îndîgnê ferêns
sê dêrîsum esse,
in adolêscentulum
crûdêlius etiam quam in caeterôs
dêsaeviit,
et illum
exquîsîtô suppliciô
necâvit.
Dênique
septem fîliôrum caedem
mâtris nece cumulâvit.
Haec mulier
plânê admîrâbilis,
et sempiternâ memoriâ dîgna,
postquam fîliôs certantês
et aspectû
et verbîs adjûverat,
postquam morientês
magnô animô cônspexerat,
ipsa dîram mortem subiit,
suumque sanguinem
cum fîliôrum sanguine
commiscuit.
194. Zeal of Mathathias and his children.
Erat tunc Hierosolymae
sacerdôs,
nômine Mathathîas,
cum quînque fîliîs,
Jûdâ, Jonathâ, Simône, Eleazarô et Joanne.
Hî,
relictâ urbe,
nê vidêrent mala
quibus ea cônflîctâbâtur,
sêcessêrunt
in sôlitûdinem.
Eô cônfluxit
multitûdô hominum,
quibus cordî erant
lêgês dîvînae,
brevîque
ad speciem justî exercitûs
crêvit.
Tunc, duce Mathathîa,
statuêrunt patriam
armîs lîberâre,
et religiônem tuêrî:
itaque ârâs
passim falsîs nûminibus êrêctâs
êvertêrunt,
neglectumque vêrî Deî cultum
restituêrunt.
195. Death of Mathathias. First actions of Judas Machabeus.
Intereâ Mathathîas
mortuus est,
moriênsque
exercituî prafêcit
Judam fîlium
quî dictus est Machabaeus.
Is
bellum â patre susceptum
strênuê persecûtus est.
Omnia optimî dûcis mûnia
êgregiê implêvit:
dîvînô quod invocâverat auxiliô frêtus,
castella expugnâvit,
urbês praesidiô mûnîvit;
Apollônium,
ûnum ex praefectîs Antiochî,
vicit,
et ipse
suâ manû
in aciê interfêcit;
ejusque gladiô,
quem illî dêtraxerat,
in praeliîs
deinceps ûsus est.
196. Victory of Judas Machabeus over Nicanor.
Antiochus,
ubî audîvit
victum fuisse Apollônium,
îrâ exarsit:
mandâtum dedit Lysiae,
ut Jûdaeam vastâret,
gentemque ûniversam dêlêret.
Lysiâs
Nicanôrem et Gorgiam
adversus Jûdaeôs mîsit,
quibus dedit
quadrâgintâ peditum
et septem equitum millia:
hî
castra posuêrunt
nôn longê ab urbe Hierosolymâ.
Jûdas,
cûjus spês omnis
in Deô posita erat,
nôn dubitâvit
cum tribus hominum millibus
praelium committere.
Tam exiguâ manû
côpiâs rêgiâs
prostrâvit,
et ingentî praedâ potîtus est.
197. Lysias vanquished by Judas.
Haec clâdês
nûnciâta est Lysiae,
quî
existimâns
id culpâ imperâtôrum accidisse,
statuit ipse
exercitum dûcere.
Vênit igitur
in Jûdaeam
cum sexâgintâ quînque hominum millibus.
Habêbat Jûdas
decem tantum millia hominum;
tamen adversus Lysiam prôcessit,
et, invocâtô prius dîvînô auxiliô,
cum hoste cônflixit.
quînque hominum millia
dê exercitû Lysiae cecidit,
reliquôs adeô perterruit,
ut in fugam versî sint.
198. Judas purifies the temple, which had been desecrated by the infidels.
Pulsîs hostibus,
Jûdas
restituendô cultuî dîvînô
animum intendit:
rediit victor
in urbem Hierosolymam,
quae foedam sibî speciem praebêbat.
Portae templî
exustae erant,
altâre pollûtum,
virgulta in atriîs,
quasî in saltû, ênâta.
Jûdas omnia pûrgâvit,
portâs refêcit,
novum altâre êrêxit,
cûjus dêdicâtiô
magnâ tôtîus populî frequentiâ,
clangentibus tubîs,
facta est;
dêcrêtumque
ad memoriam reî sempiternam
quotannîs
diem sollemnem
celebrâtum îrî.
199. Striking marks of the divine protection over Judas Machabeus.
Concitâtae
ob restitûtum templum,
gentês vicînae
bellum Jûdaeîs intulêrunt:
contrâ illâs
Jûdas Machabaeus dîmicâvit.
Eô in praeliô
Deus
manifestum sê praebuit Jûdae adjutôrem;
nam inter pugnandum
apparuêrunt
quînque virî
equîs et virtûte însignês,
quôrum duo
Jûdam medium habentês
incolumem servâbant,
in hostês vêrô
têla et fulmina jaciêbant;
unde illî,
oculîs et mente turbâtî,
ad vîgintî quînque millia
interfectî sunt.
Antiochus,
ut cognôvit
suôs ducês
â Judâ Machabaeô
fuisse dêvictôs,
amêns furôre,
in Jûdaeam
citâtô cursû
contendit,
excidiô gentis et urbis
acceptam clâdem
ultûrus.
At illum
subitus viscerum dolor
corripuit
â Deô immissus;
quumque nihilôminus
cursum accelerâret,
ê currû
graviter dêcidit:
câsus gravis
aegrum jam corpus
valdê afflîxit;
unde factum est
ut membra corrupta
scatêrent vermibus,
et foetôrem lâtê êmitterent,
exercituî et aegrô ipsî
intolerâbilem.
181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 193 194 195 196 197 198 199 200
