< 8 >

141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160

141. Solomon in his old age gives himself up to disorder and idolatry.

Posteâ
Salomon
voluptâtî sê dedit:
nihil porrô
tam inimîcum est virtûtî
quam voluptâs;
itaque âmîsit sapientiam.
Mulierês exterae,
quâs adamâvit,
eum jam senem
ad rîtus gentîlês
pertraxêrunt.
Quibus rêbus offênsus,
Deus poenam illî dênuntiâvit,
scîlicet fôre
ut regnum
mâjôre ex parte
fîliô ejus adimerêtur
et servô trâderêtur:
atque ita factum est.

142. Rehoboam, Solomon's son, exasperates the people.

Salomônî
Roboâmus fîlius successit:
is
imperium
culpâ paternâ jam nûtâns
stultitiâ suâ
êvertit.
Salomon
populô
vectîgal gravissimum imposuerat;
quod onus
quum populus
tolerâre nôn posset,
illud poposcit imminuî.
Rêgem monêbant senês
ut populô satisfaceret
juvenês vêrô dissuâdêbant.
Roboâmus
aequâlium cônsiliô ûsus,
populô acerbê respondit;
ejusque postulâtiônem rêjêcit.

143. Ten tribes forsake Rehoboam, and choose for themselves a king, in the year 980 before J.C.

Exorta est sêditiô:
decem tribûs
â Roboâmô dêfêcêrunt,
rêgemque sibî creâvêrunt
Jeroboâmum ê tribû Ephraîmî.
Duae tantum tribûs
in fide mansêrunt,
scîlicet tribus Jûdae
et tribus Benjamînî.
Sîc duo
ex ûnô
regna facta sunt,
alterum Jûdae
alterum Israêlis.
Jeroboâmus,
ut populum suum
â cônsuêtûdine
eundî Hierosolymam
abdûceret,
propriam religiônem
eîs înstituit,
et falsôs Deôs
prôposuit colendôs.

144. Short duration of the kingdom of Israel; its end, in the year 718 before J.C.

Nôn diû
stetit regnum Israêlîticum,
quia omnês ad ûnum
rêgês fuêrunt impiî.
Ad eôs
Deus saepe mîsit Prophêtâs,
quî eôs admonêrent,
et ad vêrum cultum revocârent;
sed illî
Prophêtârum monitîs
nôn pâruêrunt,
îmo
eôs
contumêliîs, poenîs, morte
affêcêrunt.
Quârê
îrâtus Deus
illôs
in potestâtem hostium trâdidit:
dêvictî sunt
â rêge Assyriôrum,
quî decem tribûs captîvâs fêcit,
et in Assyriam dêportâvit.

145. The history of Tobit.

Inter captîvôs
quî dêductî sunt in Assyriam
fuit Tobîas.
Is
ab ineunte aetâte
lêgem dîvînam
sêdulô observâbat.
Quum esset puer,
nihil tamen puerîle gessit.
Dênique
dum îrent omnês
ad vitulôs aureôs,
quôs Jeroboâmus,
rêx Israêl,
fêcerat
et populô
adôrandôs prôposuerat,
hic sôlus
fugiêbat societâtem omnium;
pergêbat autem
ad templum Dominî,
et ibî adôrâbat.

146. Tobit retains his piety in the midst of the Gentiles.

Tobîas adultus
uxôrem dûxit,
habuitque fîlium
quem
ab înfantiâ
docuit timêre Deum,
et ab omnî peccâtô abstinêre.
Quum in captîvitâtem abductus esset,
eandem in Deum pietâtem
semper retinuit:
omnia bona,
quae habêre poterat,
quotîdiê
exiliî suî comitibus
impertiêbat,
eôsque
monitîs salûtâribus
ad colendum Deum hortâbâtur.
Gabêlô cuîdam egentî
decem talenta,
quibus â rêge dônâtus fuerat,
perhumâniter commodâvit.

147. Tobit inters the dead at the risk of his life.

Posteâ
exortus est
novus Assyriôrum rêx
Israêlîtîs infênsus,
quî eôs vexâbat,
necâbat,
et sepelîrî vetâbat.
In hâc calamitâte,
Tobîas
frâtrês invîsêbat,
miserôs cônsôlâns,
egênôs opibus suîs juvâns,
et mortuôs sepeliêns.
Ea rês
nûnciâtâ est rêgî,
quî jussit Tobîam interficî,
et bonîs omnibus spoliârî.
At Tobîas
cum uxôre et fîliô
dêlituit,
sîcque rêgis îram effûgit.

148. He perseveres in the practice of this duty against the will of his friends.

Diê quôdam festô,
quum domî
lautum convîvium parâvisset,
mîsit fîlium
ut aliquot ê sociîs
ad prandium invîtâret.
Reversus fîlius
nûnciâvit patrî
hominem Israêlîtam jacêre
in forô mortuum.
Exsiliêns statim Tobîas,
cadâver occultê portâvit domum,
ut illud nocte sepelîret.
Suî illum amîcî
ab hôc officiô
dêhortâbantur
at Tobîas
magis Deum quam rêgem timêns,
id facere nôn dêstitit.

149. Tobit becomes blind, and suffers this affliction, with patience.

Tobîas
in praestandô solitô officiô dêfâtigâtus,
incubuit parietî
et obdormîvit;
forte ex nîdô hirundinum
stercora calida
incidêrunt in oculôs dormientis
unde caecus factus est.
Quam calamitâtem ideô
permîsit Deus
illî êvenîre,
ut esset
illûstre patientiae exemplum
posterîs prôpositum
ad imitandum.
Nam Tobîas
adeô patienter
tulit caecitâtem,
ut neque illum querentem
quisquam audîerit
neque ille eô minus cônstanter
Deum coluerit.

150. Tobit's abhorrence of theft.

Uxor Tobîae
in texenda têla
comparâbat ea
quae ad vîctum erant necessâria.
Quâdam diê
domum attulit haedum,
quem
pretiô labôris quotîdiânî
êmerat.
Haedum bâlantem
audîvit Tobîas;
et veritus nê fûrtô ablâtus esset,
dîxit uxôrî,
"Vidê
nê iste
clâm alicuî êreptus sit:
redde illum dominô suô:
nefâs enim est nôbîs
ex raptô vîvere."
Adeô vir justus
ab omnî improbitâte
abhorrêbat!

151. Tobit's advice to hîs son.

Tobîas
mortem sibî imminêre putâns,
vocâvit fîlium suum:
"Audî, inquit,
fîlî mî,
verba patris amantissimî:
eaque penitus memoriae tuae înfîxa haereant,
ut vîtam sapienter înstituâs.
Quotîdiê
Deum côgitâ,
et cavê nê unquam in eum peccês,
ejusque praecepta negligâs.
Miserêre pauperum,
ut Deus tuî misereâtur.
Quantam poteris,
estô beneficus et lîberâlis.
Sî tibî magnae opês suppetant,
multam tribue;
sî parva, parum,
sed libenter;
quoniam beneficentia
hominem ab aeternâ morte lîberat.
Superbiam fuge,
neque eam
in animum
aut in sermônem
sinâs obrepere."

152. Continuation of his advice.

"Quod tibî nôlîs fierî,
aliîs nê facitô:
fîlî mî,
sî quis tibî opus fêcerit,
statim eî mercêdem persolve:
cônsilium
semper â virô sapiente exquîre
ne[c] societâtem cum improbîs jungitô.
"Quum ex hâc vîtâ dêcesserô,
sepelî corpus meum:
mâtrem tuam colitô,
memor malôrum
quae passa est,
dum tê in uterô gestâret;
et quum ipsa supremum diem obierit,
eam pônitô
mêcum in eôdem sepulcrô."

153. Tobit informs his son that he had lent ten talents to Gabael.

"Hoc etiam tê moneô,
fîlî mî,
mê commodâvisse
decem argentî talenta Gabêlô,
quî nunc commorâtur
Râge in urbe Medôrum."
Tunc adolêscêns patrî:
"Omnia," inquit,
"ut praecipis mihi,
faciam, pater.
Quômodo autem
illam pecûniam
â Gabêlô recipiam
ignôrô;
nam neque ille mê,
neque ego illum nôvî;
nec quâ viâ
eâtur in Mediam sciô."
Cuî Tobîas pater:
"Chîrographum Gabêlî habeô,
quod quum illî exhibueris,
statim reddet pecûniam;
sed quaere tibî
hominem fidêlem,
quî tibî sit
dux viae.

154. The angel Raphael offers to accompany Tobîas.

Êgressus Tobîas
invênit juvenem
stantem
et accinctum ad iter faciendum;
quem ignôrâns
Angelum Deî esse,
salûtâvit.
"Unde es,
Ô bone juvenis?"
"Sum," inquit ille,
"ûnus ex Israêlîtîs.
"Nostî-nê," ait Tobîas, "viam
quae dûcit in Mediam?"
"Novî," inquit,
"et saepe ûsus sum
hospitiô Gabêlî,
quî ibî habitat."
Tobîas
ea laetus renûnciat patrî,
quî arcessîtum juvenem interrogâvit,
an vellet esse fîliî comes
et itineris socius,
prômissâ mercêde.
Id sê velle
respondit juvenis.
Itaque Tobîas
valêdîxit parentibus,
simulque ambô
dedêrunt sê in viam,
et canis secûtus est eôs.

155. The tears of Tobias's mother.

Profectô Tobîâ
coepit mâter ejus flêre,
et acerbê querî
quod vir suus
dîmîsisset fîlium.
"Cûr nôs orbâstî
sôlâtiô senectûtis nostrae ?
melius fuit carêre istâ pecûniâ
ad quam recuperandam
fîlius missus est:
satis erat nôbîs
quod fîliî cônspectû
fruî licêret."
Cuî maritus:
"Nôlî flêre," inquit.
"Incolumis
fîlius perveniet in Mediam;
incolumis ad nôs redîbit.
Deus mittet Angelum,
quî eî prosperum iter praestet."
Quibus verbîs sêdâta
mulier tacuit.

156. Tobias delivered from a monstrous fish.

Intereâ
Tobîas et Angelus
pervenêre ad flûmen Tigrim;
et quum adolêscêns accessisset
ad abluendôs pedês,
ecce piscis ingêns exsiliit,
quâsî illum dêvorâtûrus.
Ad cûjus aspectum
Tobîas perterritus exclâmâvit:
"Domine, invâdit mê."
Cuî Angelus,
"Apprehende illum,
et trahe ad tê."
Piscis
attractus in rîpam
aliquandiû palpitâvit,
et expîrâvit.
Tunc jussit Angelus
fel piscis sêpônî,
utpote medicâmentum salûtâre.
Deinde partem carnis
coxêrunt
comedendam in viâ.

157. He arrives at the city of Ecbatan.

Ut appropinquâvêrunt urbî,
quae vocâbâtur Ecbatâna,
dîxit Tobîas Angelô,
"Apud quem
vîs ut dîversêmur
in hâc urbe?"
Cuî Angelus,
"Est hîc," inquit,
vir quîdam
cognâtus tuus,
nômine Raguel,
is nôs excipiet;
habet fîliam ûnicam,
quam tê oportet uxôrem dûcere;
pete eam â patre;
nec dubitô
quîn postulâtiônî tuae
libenter annuat.
Deus enim
hâs tibî dêstinat nuptiâs;
et omnês Raguelis facultâtês
jûre hêrêditâriô
ad tê perveniant."

158. Tobias is received at the house of Raguel his relation.

Eôs laetus excêpit Raguel,
quî
cônspicâtus Tobîam,
dîxit uxôrî suae,
"Quam similis est
hic adolêscêns cognâtô meo!"
Tum ad hospitês conversus,
"Unde estis,
bonî juvenês?"
Quî respondêrunt,
"Sumus ex Israêlîtîs urbis Ninivês."
"Nostis-nê Tobîam?"
"Novimus."
Tunc Raguel coepit
Tobîam laudibus efferre.
Quem interpellâns,
Angelus "Tobîas," inquit,
"dê quô loqueris,
pater istîus est."
Raguel
complexus adolêscentem, ait,
"Tibî grâtulor,
fîlî mî,
quia bonî et optimî virî fîlius es."
Uxor Raguelis et fîlia
collâcrimâvêrunt.

159. Tobias's marriage.

Deinde Raguel
jussit apparârî convîvium;
quumque hospitês hortârêtur,
ut discumberent.
"Neque ego comedam,"
inquit Tobîas,
"neque bibam,
nisi prius fîliam tuam mihi dêsponderis."
Cuî Raguel,
"Deus profectô
meâs precês audîvit,
vôsque hûc addûxit,
ut ista cognâtô suô nûberet;
quâpropter nôlî dubitâre
quîn eam tibî hodiê datûrus sim uxôrem."
Acceptâ chartâ,
fêcêrunt cônscrîptiônem conjugiî,
et laudantês Deum,
mensae accubuêrunt.

160. Gabael comes to the wedding.

Raguel
Tobîam obtestâtus est
ut apud sê
quîndecimediês morârêtur:
cûjus voluntâtî obtemperâns
Tobîas,
rogâvit Angelum
ut sôlus adîret Gabêlum,
paternamque pecûniam
ab illô reciperet.
Itaque Angelus,
sûmptîs camêlîs,
properâvit Ragem,
suum Gabêlô chîrographum reddidit,
pecûniam illî crêditam recêpit,
eum
ad nuptiâs Tobîae
addûxit.

< 8 >

141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 153 154 155 156 157 158 159 160