TEXTUS ARTICULIS PLURIMIS
High Segmentation Acceleration Reader
AR Preface Syntactical Compendium AR Index
{ L }
[dum
haec
(in senatu)
aguntur]
et
[dum
/legatis Allobrogum/
et
T.~Volturcio,
/comprobato
eorum indicio/
praemia
decernuntur,]
liberti
et
{pauci
(ex /clientibus Lentuli/)}
/diuersis itineribus/
opifices atque seruitia
(in uicis)
(ad eum eripiendum)
sollicitabant,
partim
exquirebant
/duces multitudinum,/
[qui
pretio
rem publicam
uexare
soliti erant.]
Cethegus
autem
(per nuntios)
familiam atque libertos suos,
lectos et exercitatos,
orabat
(in audaciam,)
[ut
/grege facto/
(cum telis)
(ad sese)
irrumperent.]
consul
[ubi
ea
parari
cognouit,]
/dispositis praesidiis,
[ut
res atque tempus
monebat,]/
/conuocato senatu/
refert,
[quid
(de iis)
fieri
placeat,]
[qui
(in custodiam)
traditi erant.]
sed
eos
paulo ante
frequens senatus
iudicauerat
(contra rem publicam)
fecisse.
tum
D.~Iunius Silanus
primus
/sententiam
rogatus,/
[quod
/eo tempore/
consul
designatus erat,]
(de iis,)
[qui
(in custodiis)
tenebantur,]
et praeterea
(de
L.~Cassio
P.~Furio
P.~Vmbreno
Q.~Annio,)
[si deprehensi forent,]
supplicium
sumendum
decreuerat;
isque
postea
{permotus
/oratione C.~Caesaris/}
pedibus
(in /sententiam Ti.~Neronis/)
iturum
se
dixit,
[quod
(de ea re)
/praesidiis additis/
referendum
censuerat.]
sed
Caesar,
[ubi
(ad eum)
uentum est,]
/rogatus
sententiam
(a consule)/
/huiusce modi
uerba/
locutus est:
{ LI }
'omnîs homines,
patres conscripti,
[qui
(de rebus dubiis)
consultant,]
/(ab
odio
amicitia
ira
atque
misericordia)
uacuos/
esse
decet.
haud facile
animus
uerum
prouidet,
[ubi illa officiunt,]
neque
/quisquam omnium/
/libidini
SIMUL ET
usui/
paruit.
[ubi
intenderis
ingenium]
ualet;
[si libido possidet,]
ea
dominatur,
animus
nihil
ualet.
magna
mihi
/copia~/
est
/~memorandi,/
patres conscripti,
[quae
{reges atque populi
/irâ
aut
misericordiâ
impulsi/}
male
consuluerint.]
sed
ea
malo
dicere,
[quae
maiores nostri
(contra /libidinem
animi sui/)
recte atque ordine
fecêre.]
/bello Macedonico,/
[quod
(cum rege Perse)
gessimus,]
/Rhodiorum
ciuitas
magna atque magnifica,/
[quae
/populi Romani
opibus/
creuerat,]
/infida
et
aduersa
nobis/
fuit.
sed
[postquam
/bello confecto/
(de Rhodiis)
consultum est,]
maiores nostri,
[ne
quis
(diuitiarum
MAGIS QUAM
iniuriiae
causâ)
bellum
inceptum
diceret,]
impunitos
eos
dimisêre.
item
/bellis Punicis omnibus,/
[cum
saepe
Carthaginienses
ET
(in pace)
ET
(per indutias)
/multa nefaria
facinora/
fecissent,]
numquam
ipsi
(per occasionem)
talia
fecêre:
MAGIS
[quid
/se
dignum/
foret,]
QUAM
[quid
(in illos)
iure
fieri
posset,]
quaerebant.
hoc
item
uobis
prouidendum est,
patres conscripti
[ne
PLUS
(apud uos)
ualeat
/P.~Lentuli et ceterorum
scelus/
QUAM
uestra dignitas,]
[neu
MAGIS
irae uestrae
QUAM
famae
consulatis.]
nam
[si
digna poena
(pro /factis eorum/)
reperitur,]
nouum consilium
approbo;
[sin
/magnitudo sceleris/
/omnium ingenia/
exsuperat,]
his
utendum
censeo,
[quae
legibus
comparata sunt.]
/plerique eorum,/
[qui
(ante me)
sententias
dixerunt,]
composite atque magnifice
/casum rei publicae/
miserati sunt.
[quae
/belli saeuitia/
esset,]
[quae
uictis
acciderent,]
enumerauere:
rapi
uirgines,
pueros;
diuelli
liberos
(a /parentum complexu;/)
/matres familiarum/
pati
[quae
uictoribus
collibuissent;]
fana atque domos
spoliari;
caedem,
incendia
fieri;
postremo
/armis,
cadaueribus,
cruore
atque
luctu/
omnia
compleri.
sed,
(per deos immortalîs,)
quo
illa oratio
pertinuit?
an
uti
uos
/infestos
coniurationi/
faceret?
scilicet,
[quem
/res
tanta et tam atrox/
non permouit,]
eum
oratio
accendet?
non ita
est,
neque
/cuiquam mortalium/
iniuriae suae
paruae
uidentur,
multi
eas
/grauius aequo/
habuêre.
sed
/alia aliis/
licentia
est,
patres conscripti.
[qui
demissi
/(in obscuro)
uitam
habent,/]
[si
quid
iracundiâ
deliquêre,]
pauci
sciunt,
/fama atque fortuna
eorum/
pares
sunt;
[qui
/magno imperio
praediti/
(in excelso)
aetatem
agunt,]
/eorum
facta/
cuncti mortales
nouêre.
ita
(in maximâ fortunâ)
minima
licentia
est;
NEQUE
studere
NEQUE
odisse,
SED
minime
irasci
decet;
[quae
(apud alios)
iracundia
dicitur,]
ea
(in imperio)
superbia atque crudelitas
appellatur.
equidem
ego
sic
existimo,
patres conscripti,
omnîs cruciatus
minores
QUAM
/facinora illorum/
esse.
sed
plerique mortales
postrema
meminêre
et
(in hominibus impiis)
{/sceleris eorum/
obliti}
(de poena)
disserunt,
[si
ea
/paulo
seuerior/
fuit.]
D.~Silanum,
/uirum
fortem atque strenuum,/
/certo
scio/
[quae dixerit]
/studio rei publicae/
dixisse,
NEQUE
illum
(in tanta re)
gratiam aut inimicitias
exercere:
/eos mores
eamque modestiam
uiri/
cognoui.
uerum
/sententia eius/
mihi
non crudelis
---quid enim
(in talîs homines)
crudele
fieri
potest?---
sed
/aliena
(a re publica nostra)/
uidetur.
nam profecto
AUT metus
AUT iniuria
te
subegit,
Silane,
consulem designatum
/genus poenae nouum/
decernere.
(de timore)
superuacuaneum
est
disserere,
[cum
praesertim
/diligentiâ
clarissimi uiri
consulis/
tanta praesidia
sint
(in armis.]
(de poena)
possum
equidem
dicere,
{id
[quod res habet,]}
{(in luctu atque miseriis)
mortem
/aerumnarum
requiem,/
non
cruciatum
esse;}
eam
/cuncta mortalium mala/
dissoluere;
ultra
NEQUE curae
NEQUE gaudio
locum
esse.
sed
(per deos immortalîs,)
(quam ob rem)
(in sententiam)
non addidisti,
[uti
prius
uerberibus
(in eos)
animaduerterêtur?]
an
[quia
lex Porcia
uetat?]
at
aliae leges
item
condemnatis ciuibus
non animam
eripi,
sed
exilium
permitti
iubent.
an
[quia
grauius
est
uerberari
QUAM
necari?]
quid
autem
acerbum
aut
nimis graue
est
(in homines
/tanti facinoris
conuictos/)?
[sin quia
leuius
est,]
quî
conuenit
/(in minore negotio)
legem
timere,/
[cum
eam
(in maiore)
neglegeris?]
at enim
quis
reprehendet
[quod
(in /parricidas
rei publicae/)
decretum erit?]
tempus
dies
fortuna
[/cuius
libido/
gentibus
moderatur.]
illis
merito
accidet
[quicquid euenerit;]
ceterum
uos,
patres conscripti,
[quid
(in alios)
statuatis,]
considerate.
omnia mala exempla
(ex rebus bonis)
orta sunt.
sed
[ubi
imperium
(ad
/ignaros eius/
aut
/minus bonos/)
peruenit,]
nouum illud exemplum
(ab
dignis
et
idoneis)
(ad
indignos
et
non idoneos)
transfertur.
Lacedaemonii
/deuictis Atheniensibus/
triginta uiros
imposuêre,
[qui
/rem publicam eorum/
tractarent.]
ii
primo
coepêre
{/pessimum
quemque/
et
/omnibus
inuisum/}
indemnatum
necare:
ea
populus
laetari
et
merito
dicere
fieri.
post
[ubi
paulatim
licentia
creuit,]
iuxta
bonos et malos
libidinose
interficere,
ceteros
metu
terrere:
ita
ciuitas
/seruitute
oppressa/
/stultae laetitiae
grauîs poenas/
dedit.
nostrâ memoriâ
[uictor Sulla
cum
Damasippum
et
alios eius modi,
{qui
/malo rei publicae/
creuerant,}
iugulari
iussit,]
quis
non
/factum eius/
laudabat?
/homines
scelestos et factiosos,/
[qui
seditionibus
rem publicam
exagitauerant,]
/merito
necatos/
aiebant.
sed
ea res
{/magnae~/
initium /~cladis/}
fuit.
nam
[uti
quisque
/domum aut uillam,
postremo
uas aut uestimentum
alicuius/
concupiuerat,]
dabat
operam,
[uti
is
(in
/proscriptorum
numero/)
esset.]
ita
illi,
[quibus
/Damasippi mors/
laetitiae
fuerat,]
paulo post
ipsi
trahebantur,
neque PRIUS
/finis iugulandi/
fuit,
[QUAM
Sulla
omnîs suos
diuitiis
expleuit.]
atque
haec
ego
NON
(in M.~Tullio)
NEQUE
his temporibus
uereor,
sed
(in magna ciuitate)
/multa et uaria
ingenia/
sunt.
potest
/alio tempore,/
/alio consule,/
[cui
item
exercitus
(in manu)
sit,]
/falsum
aliquid/
(pro uero)
credi.
[ubi
/hoc exemplo/
(per
/senatûs decretum/)
consul
gladium
eduxerit,]
quis
illi
finem
statuet
aut
quis
moderabitur?
maiores nostri,
patres conscripti,
NEQUE
consili
NEQUE
audaciae
umquam
eguêre;
neque
illis
superbia
obstabat
[quo minus
aliena instituta,
{si modo
proba
erant,}
imitarentur.]
arma
atque
tela militaria
(ab Samnitibus,)
/insignia magistratuum/
(ab Tuscis)
pleraque
sumpserunt.
postremo,
[quod
ubique
(apud socios aut hostîs)
idoneum
uidebatur,]
(cum summo studio)
domi
exsequebantur:
imitari
QUAM
/inuidere
bonis/
malebant.
sed
/eodem illo tempore/
{/Graeciae morem/
imitati,}
/uerberibus
animaduertebant/
(in ciuîs,)
(de condemnatis)
summum supplicium
sumebant.
[postquam
res publica
adoleuit
et
/multitudine ciuium/
factiones
ualuere,
circumueniri
innocentes,
/alia huiusce modi/
fieri
coepêre,]
TUM
lex Porcia
aliaeque leges
paratae sunt,
[quibus legibus
exilium
damnatis
permissum est.]
/hanc~/
ego
/~causam/
patres conscripti,
[quo minus
nouum consilium
capiamus,]
{(in primis)
/~magnam/}
puto.
profecto
/uirtus atque sapientia
maior/
illis
fuit,
[qui
(ex paruis opibus)
tantum imperium
fecêre,]
QUAM
(in nobis,)
[qui
/ea bene parta/
uix
retinemus.]
placet
igitur
eos
dimitti
et
augeri
/exercitum Catilinae/?
minime.
sed ita
censeo:
{publicandas
/eorum
pecunias,/}
/ipsos
(in uinculis)
habendos/
(per municipia,)
[quae
maxime
opibus
ualent;]
NEU
quis
(de iis)
postea
(ad senatum)
referat
NEUE
(cum populo)
agat;
[qui aliter fecerit,]
senatum
existimare
eum
(contra
rem publicam
et
/salutem omnium/)
facturum.'
{ LII }
[postquam
Caesar
/dicendi
finem/
fecit,]
ceteri
uerbo
/alius alii/
uarie
assentiebantur.
at
M.~Porcius Cato
/rogatus
sententiam/
/huiusce modi orationem/
habuit:
/'longe
alia/
mihi
mens
est,
patres conscripti,
[cum
res atque pericula nostra
considero,]
et
[cum
/sententias nonnullorum/
ipse
mecum
reputo.]
illi
mihi
disseruisse
uidentur
(de /poena eorum,/ )
[qui
patriae
parentibus
aris
atque
focis suis
bellum
parauêre; ]
res
autem
monet
cauere
(ab illis)
MAGIS QUAM
[quid
(in illos)
statuamus]
consultare.
nam
cetera maleficia
tum
persequare,
[ubi facta sunt;]
hoc
{[nisi prouideris]
[ne accidat,]}
[ubi euenit,]
frustra
iudicia
implores:
/captâ urbe/
/nihil~/
fit
/~reliqui/
uictis.
sed,
(per deos immortalîs,)
uos
ego
appello,
[qui
semper
domos
uillas
signa
tabulas uestras
pluris
QUAM
rem publicam
fecistis:]
[si
ista,
{cuiuscumque modi
sunt}
{quae amplexamini,}
retinere,
si
uoluptatibus uestris
otium
praebere
uultis,]
expergiscimini
aliquando
et
capessite
rem publicam.
non agitur
(de uectigalibus)
NEQUE
(de /sociorum iniuriis:/)
libertas et anima nostra
(in dubio)
est.
saepenumero,
patres conscripti,
multa uerba
(in hoc ordine)
feci,
saepe
(de
/luxuriâ atque auaritiâ
nostrorum ciuium/)
questus sum,
multosque mortalîs
/eâ causâ/
aduersos
habeo.
[qui
mihi atque animo meo
/nullius umquam delicti
gratiam/
fecissem,]
haud facile
{/alterius
libidini/
/male
facta/}
condonabam.
sed
[ea
tametsi
uos
parui
pendebatis,]
tamen
res publica
firma
erat,
opulentia
neglegentiam
tolerabat.
nunc uero
non
id
agitur,
[bonisne an malis moribus
uiuamus,]
NEQUE
[quantum aut quam magnificum
/imperium populi Romani/
sit,]
sed
haec,
[cuiuscumque modi
uidentur,]
[{nostra
an
nobiscum unâ}
hostium
futura sint.]
hîc
mihi
quisquam
/mansuetudinem
et
misericordiam/
nominat.
iam pridem equidem
nos
/uera uocabula rerum/
amisimus:
[quia
/bona aliena
largiri/
liberalitas,
/malarum rerum
audacia/
fortitudo
uocatur,]
eo
res publica
(in extremo)
sita est.
sint
sane,
[quoniam
ita
se
mores
habent,]
{liberales
(ex /sociorum fortunis,/)}
sint
misericordes
(in /furibus aerari:/ )
ne
illi
sanguinem nostrum
largiantur
et,
[dum
paucis sceleratis
parcunt,]
bonos omnîs
perditum
eant.
bene et composite
C.~Caesar
paulo ante
(in hoc ordine)
(de uita et morte)
disseruit,
{credo}
falsa
existimans
ea,
[quae
(de inferis)
memorantur:]
/diuerso itinere~/
malos
/~(a bonis)/
loca
taetra,
inculta
foeda
atque
formidulosa
habere.
itaque
censuit
/pecunias eorum/
publicandas,
ipsos
(per municipia)
(in custodiis)
habendos,
uidelicet
timens,
[ne,
{si Romae sint,}
AUT
(a
/popularibus coniurationis/)
AUT
(a
multitudine conductâ)
(per uim)
eripiantur;]
[quasi uero
mali atque scelesti
TANTUMMODO
(in urbe)
ET NON
(per totam Italiam)
sint,
AUT NON
ibi
plus
possit
audacia,]
[ubi
/(ad defendendum)
opes/
minores
sunt.]
quare
uanum
equidem
hoc consilium
est,
[si
periculum
(ex illis)
metuit;]
[si
(in
/tanto omnium metu/)
solus
non timet,]
EO MAGIS
refert
me
mihi atque uobis
timere.
quâ re
[cum
(de
P.~Lentulo
ceterisque)
statuetis,]
/(pro certo)
habetote/
uos
SIMUL
(de
/exercitu Catilinae/)
ET
(de
omnibus coniuratis)
decernere.
[QUANTO
uos
attentius
ea
agetis,]
TANTO
illis
animus
infirmior
erit;
[si
paulum modo
uos
languere
uiderint,]
iam
omnes
feroces
aderunt.
nolite
existimare
maiores nostros
armis
rem publicam
(ex paruâ)
magnam
fecisse.
[si ita esset,]
/multo
pulcherrimam/
eam
nos
haberemus:
quippe
/sociorum atque ciuium,
praeterea
armorum atque equorum
maior copia/
nobis
QUAM
illis
est.
sed
alia
fuêre,
[quae
illos
magnos
fecêre,]
[quae
nobis
nulla
sunt:]
DOMI
industria,
FORIS
iustum imperium,
/animus
(in consulendo)
liber,/
/NEQUE
delicto
NEQUE
libidini
obnoxius./
(pro his)
nos
habemus
luxuriam
atque
auaritiam,
publice
egestatem,
priuatim
opulentiam.
laudamus
diuitias,
sequimur
inertiam.
(inter bonos et malos)
discrimen nullum,
/omnia uirtutis praemia/
ambitio
possidet.
neque mirum:
[ubi
uos
separatim
/sibi
quisque/
consilium
capitis,]
[ubi
DOMI
uoluptatibus,
HIC
pecuniae aut gratiae
seruitis,]
eo fit
[ut
impetus
fiat
(in uacuam rem publicam.)]
sed
ego
haec
omitto.
coniurauêre
nobilissimi ciues
patriam
incendere,
/{Gallorum
gentem}
{infestissimam
nomini Romano}/
(ad bellum)
arcessunt,
/dux hostium/
(cum exercitu)
(supra caput)
est;
uos
cunctamini
etiam nunc
et
dubitatis,
[quid
/(intra moenia)
deprensis
hostibus/
faciatis?]
misereamini
{censeo}
---deliquêre
homines adulescentuli
(per ambitionem)---
atque
/etiam
armatos/
dimittatis:
ne--
/ista ~/
uobis
/~mansuetudo
et
misericordia,/
[si
illi
arma
ceperint,]
(in miseriam)
conuertat.
scilicet
res ipsa
aspera
est,
sed
uos
non timetis
eam.
immo uero maxime.
sed
/inertiâ et mollitiâ animi/
{/alius alium/
expectantes}
cunctamini,
uidelicet
/dis immortalibus
confisi,/
[qui
hanc rem publicam
saepe
(in maximis periculis)
seruauêre.]
/NON
uotis
NEQUE
suppliciis muliebribus/
/auxilia deorum/
parantur;
/uigilando,
agendo,
bene
consulendo/
prospere
omnia
cedunt.
[ubi
/socordiae~/
te
/~atque
ignauiae/
tradideris,]
nequiquam
deos
implores:
irati
infestique
sunt.
(apud maiores nostros)
A.~Manlius Torquatus
/bello Gallico/
filium suum,
[quod is
(contra imperium)
(in hostem)
pugnauerat,]
necari
iussit,
atque
/ille egregius
adulescens/
/immoderatae fortitudinis~/
morte
/~poenas/
dedit;
uos
[(de crudelissimis parricidis)
quid
statuatis,]
cunctamini?
uidelicet
/cetera uita eorum/
huic sceleri
obstat.
uerum
parcite
/dignitati Lentuli,/
[si
ipse
pudicitiae,
si
famae suae,
si
/dis aut hominibus~/
umquam
/~ullis/
pepercit.]
ignoscite
/Cethegi adulescentiae,/
[nisi
iterum
patriae
bellum
fecit.]
nam
quid
ego
(de
Gabinio
Statilio
Caepario)
loquar?
[quibus
si
quicquam
umquam
/pensi
fuisset,/]
non
ea consilia
(de re publica)
habuissent.
postremo,
patres conscripti,
[si
mehercule
peccato
locus
esset,]
facile
paterer
uos
/ipsâ re/
corrigi,
[quoniam
uerba
contemnitis.]
sed undique
circumuenti sumus.
Catilina
(cum exercitu)
faucibus
urget;
alii
(intra moenia)
atque
(in /sinu urbis/)
sunt
hostes;
NEQUE
parari
NEQUE
consuli
quicquam
potest
occulte:
quo magis
properandum est.
quare
ego
ita
censeo,
[cum
/nefario consilio
sceleratorum ciuium/
res publica
(in summa pericula)
uenerit,
iique
/indicio
T.~Volturci
et
legatorum Allobrogum/
conuicti
confessique sint
caedem
incendia
/aliaque~/
se
/~foeda atque crudelia
facinora/
(in ciuis patriamque)
parauisse]
(de confessis,)
[sicuti
(de /manufestis
rerum capitalium,/)]
/more maiorum/
supplicium
sumendum.'
{ LIII }
[postquam
Cato
assedit,]
{consulares omnes
itemque
/senatûs
magna pars/}
/sententiam eius/
laudant,
/uirtutem animi/
(ad caelum)
ferunt,
alii
/alios
increpantes/
timidos
uocant.
Cato
clarus atque magnus
habetur;
/senati decretum/
fit,
[sicuti
ille
censuerat.]
sed
/mihi
multa legenti,
multa audienti,/
[quae
populus Romanus
/domi militiaeque,/
/mari atque terrâ/
praeclara facinora
fecit,]
forte
libuit
attendere,
[quae res
maxime
tanta negotia
sustinuisset.]
sciebam
saepenumero
/paruâ manu/
(cum
/magnis legionibus
hostium/)
contendisse;
cognoueram
/paruis copiis/
bella
gesta
(cum opulentis regibus,)
(ad hoc)
saepe
/fortunae
uiolentiam/
tolerauisse,
facundiâ
Graecos,
/gloriâ belli/
Gallos
(ante Romanos)
fuisse.
ac
/mihi
multa agitanti/
constabat
/paucorum ciuium
egregiam uirtutem/
cuncta
patrauisse,
eoque
factum,
uti
diuitias
paupertas,
multitudinem
paucitas
superaret.
sed
[postquam
/luxu atque desidiâ/
ciuitas
corrupta est,]
rursus
res publica
/magnitudine sui/
/imperatorum
atque
magistratuum
uitia/
sustentabat
ac,
[sicuti
/effetâ parentum vi,/]
/multis tempestatibus/
haud sane
quisquam
Romae
/uirtute
magnus/
fuit.
sed
/memoriâ meâ/
/ingenti uirtute,/
/diuersis moribus/
fuere
uiri duo,
M.~Cato et C.~Caesar.
quos
[quoniam res obtulerat,]
silentio
praeterire
non fuit
consilium,
quin
/utriusque
naturam et mores,/
[quantum ingenio possum,]
aperirem.
{ LIV }
igitur
iis
/genus
aetas
eloquentia/
prope aequalia
fuere,
/magnitudo animi/
par,
item
gloria,
sed
/alia alii./
Caesar
/beneficiis ac munificentiâ/
magnus
habebatur,
/integritate uitae/
Cato.
ille
/mansuetudine
et
misericordiâ/
clarus
factus,
huic
seueritas
dignitatem
addiderat.
Caesar
dando
subleuando
ignoscendo,
Cato
nihil largiendo
gloriam
adeptus est.
(in ALTERO)
/miseris
perfugium/
erat,
(in ALTERO)
/malis
pernicies./
/illius
facilitas,/
/huius
constantia/
laudabatur.
postremo
Caesar
/(in animum)
induxerat/
laborare,
uigilare;
{/negotiis amicorum/
intentus}
sua
neglegere,
nihil
denegare
[quod
dono
dignum
esset;]
sibi
magnum imperium
exercitum
bellum nouum
exoptabat,
[ubi
uirtus
enitescere
posset.]
at
Catoni
/studium
modestiae,
decoris,
sed maxime
seueritatis/
erat;
non
/diuitiis
(cum diuite)/
NEQUE
/factione
(cum factioso,)/
sed
/(cum strenuo)
uirtute,/
/(cum modesto)
pudore,/
/(cum innocente)
abstinentiâ/
certabat;
esse
QUAM
uideri
bonus
malebat:
ita,
[QUO MINUS
petebat
gloriam,]
EO MAGIS
illum
assequebatur.
{ LV }
[postquam,
{ut dixi,}
senatus
(in /Catonis sententiam/)
discessit,]
consul
/optimum factu
ratus/
noctem
[quae instabat]
antecapere,
[ne
quid
/eo spatio/
nouaretur,]
triumuiros
[quae
(ad supplicium)
postulabat]
parare
iubet.
ipse
/praesidiis dispositis/
Lentulum
(in carcerem)
deducit;
idem
fit
ceteris
(per praetores.)
est
(in carcere)
locus,
[quod Tullianum appellatur,]
[ubi
paululum
ascenderis
(ad laeuam,)]
{/circiter duodecim pedes
humi/
depressus;}
eum
muniunt
undique
parietes
atque
insuper
{camera
/lapideis fornicibus/
iuncta;}
sed
/incultu
tenebris
odore/
foeda
atque
terribilis
/eius facies/
est.
[in eum locum
postquam
demissus est
Lentulus,]
/uindices rerum capitalium,/
[quibus praeceptum erat,]
laqueo
gulam
fregêre.
ita
ille patricius
(ex /gente clarissimâ
Corneliorum,/ )
[qui
consulare imperium
Romae
habuerat,]
{/dignum
moribus factisque suis/
/exitum uitae/}
inuenit.
(de
Cethego
Statilio
Gabinio
Caepario)
/eodem modo/
supplicium
sumptum est.
{ LVI }
[dum
ea
Romae
geruntur,]
Catilina
(ex omni copia,)
[quam
ET ipse
adduxerat
ET Manlius
habuerat,]
duas legiones
instituit,
cohortes
(pro /numero militum/)
complet.
deinde,
[ut
quisque
uoluntarius
aut
(ex sociis)
(in castra)
uenerat,]
aequaliter
distribuerat,
ac
/breui spatio/
legiones
/numero hominum/
expleuerat,
[cum
initio
/non amplius
duobus milibus/
habuisset.]
sed
(ex omni copia)
/circiter pars quarta/
erat
/militaribus armis/
instructa;
CETERI,
[ut
quemque
casus
armauerat,]
sparos aut lanceas,
ALII
praeacutas sudes
portabant.
sed
[postquam
Antonius
(cum exercitu)
aduentabat,]
Catilina
(per montîs)
iter
facere,
MODO
(ad urbem,)
MODO
(Galliam uorsus)
castra
mouere,
hostibus
/occasionem pugnandi/
non dare.
sperabat
propediem
magnas copias
sese
habiturum,
[si
Romae
socii
incepta
patrauissent.]
interea
seruitia
repudiabat,
[cuius
initio
(ad eum)
magnae copiae
concurrebant,]
{/opibus coniurationis/
fretus,}
simul
/alienum
suis rationibus/
existimans
{uideri
/causam ciuium/
(cum seruis fugitiuis)
communicauisse.}
{ LVII }
sed
[postquam
(in castra)
nuntius
peruenit]
Romae
coniurationem
patefactam,
(de
Lentulo
et
Cethego)
ceterisque,
[quos supra memoraui,]
supplicium
sumptum,
plerique
[quos
(ad bellum)
/spes
rapinarum/
aut
/nouarum rerum
studium/
illexerat,]
dilabuntur;
reliquos
Catilina
(per montîs asperos)
/magnis itineribus/
(in agrum Pistoriensem)
abducit
/eo consilio,/
[uti
(per tramites)
occulte
perfugeret
(in Galliam Transalpinam.)]
at
Q.~Metellus Celer
(cum tribus legionibus)
(in agro Piceno)
praesidebat,
(ex difficultate rerum)
eadem illa
existimans
[quae
supra
diximus]
Catilinam
agitare.
igitur
[ubi
/iter eius/
(ex perfugis)
cognouit,]
castra
propere
mouit
ac
(sub
/ipsis radicibus
montium/)
consedit,
[quâ
illi~
descensus
erat
/(in Galliam)
~properanti./]
neque tamen
Antonius
procul
aberat,
utpote
[qui
/magno exercitu/
/locis aequioribus/
expeditus
(in fuga)
sequeretur.]
sed
Catilina
[postquam
uidet
{montibus
atque
/copiis hostium/}
sese
clausum,
(in urbe)
res
aduersas,
/NEQUE
fugae
NEQUE
praesidi
ullam spem,/]
{/optimum factu
ratus
(in tali re)/
/fortunam belli/
temptare,}
statuit
(cum Antonio)
/quam primum/
confligere.
itaque
/contione aduocatâ/
/huiusce modi orationem/
habuit:
{ LVIII }
'compertum
ego
habeo,
milites,
uerba
uirtutem
non addere,
{NEQUE
/(ex ignauo)
strenuum/
NEQUE
/fortem
(ex timido)/
exercitum}
/oratione imperatoris/
fieri.
[QUANTA
/cuiusque
animo/
audacia
/naturâ aut moribus/
inest,]
TANTA
(in bello)
patere
solet.
[quem
NEQUE gloria
NEQUE pericula
excitant,]
nequiquam
hortere:
/timor animi/
auribus
officit.
sed
ego
uos,
[quo pauca monerem,]
aduocaui,
simul
[uti
/causam mei consili/
aperirem.]
scitis
equidem,
milites,
[/socordia atque ignauia
Lentuli/
/quantam~/
ipsi nobisque
/~cladem/
attulerit,]
[quoque modo,
{dum
(ex urbe)
praesidia
opperior,}
(in Galliam)
proficisci
nequiuerim.]
nunc uero
[quo loco
res nostrae
sint,]
/iuxta
mecum/
omnês
intellegitis.
/exercitus hostium duo,/
UNUS
(ab urbe,)
ALTER
(a Gallia)
obstant;
/diutius
(in his locis)
esse,/
[si
maxime
animus
ferat,]
/frumenti
atque
aliarum rerum
egestas/
prohibet;
[quocumque ire placet,]
ferro
iter
aperiendum est.
quapropter
uos
moneo,
[uti
/forti atque parato
animo/
sitis
et,
{cum
proelium
inibitis,}
memineritis
uos
diuitias,
decus,
gloriam,
praeterea
libertatem
atque
patriam
(in dextris uestris)
portare.]
[si uincimus,]
omnia
nobis
tuta
erunt:
commeatus
abunde,
municipia
atque
coloniae
patebunt;
[si metu cesserimus,]
eadem illa
aduersa
fient,
NEQUE locus
NEQUE amicus quisquam
teget
[quem
arma non
texerint.]
praeterea,
milites,
/non eadem~/
nobis et illis
/~necessitudo/
impendet:
nos
(pro patria,)
(pro libertate,)
(pro uita)
certamus;
illis
superuacuaneum
est
pugnare
(pro
/potentiâ paucorum./ )
quo
audacius
aggredimini
/memores
pristinae uirtutis./
licuit
uobis
(cum summa turpitudine)
(in exilio)
/aetatem
agere,/
potuistis
nonnulli
Romae
/amissis bonis/
alienas opes
expectare:
[quia
illa
foeda atque intoleranda
uiris
uidebantur,]
/haec
sequi/
decreuistis.
[si
haec
relinquere
uultis,]
audaciâ
opus est:
nemo
[nisi uictor]
pace
bellum
mutauit.
nam
/(in fuga)
salutem
sperare,/
[cum
arma,
{quibus corpus tegitur,}
(ab hostibus)
auerteris,]
ea
uero
dementia
est.
semper
(in proelio)
iis
maximum
est
periculum,
[qui maxime timent:]
audacia
(pro muro)
habetur.
[cum uos considero,]
milites,
et
[cum facta uestra aestimo,]
/magna~/
me
/~spes uictoriae/
tenet.
/animus
aetas
uirtus uestra/
me
hortantur,
praeterea
necessitudo,
[quae
etiam timidos
fortîs
facit.]
nam
[/multitudo hostium/
ne
circumuenire
queat,]
prohibent
/angustiae loci./
[quod si
uirtuti uestrae
fortuna
inuiderit,]
cauete
[inulti
animam
amittatis,]
[NEU
capti
POTIUS
{sicuti pecora}
trucidemini,]
QUAM
{/uirorum more/
pugnantes}
/cruentam
atque
luctuosam
uictoriam/
hostibus
relinquatis.'
{ LIX }
[haec ubi dixit,]
/paululum
commoratus/
signa
canere
iubet
atque
instructos ordines
(in locum aequum)
deducit.
dein
/remotis omnium equis/,
[quo
militibus
/exaequato periculo/
animus
amplior
esset,]
ipse
pedes
exercitum
(pro loco atque copiis)
instruit.
nam,
[uti
planities
erat
(inter
sinistros montîs
et
{ab dextra rupe}
aspera,)]
octo cohortîs
(in fronte)
constituit,
/reliquarum
signa/
(in subsidio)
artius
collocat.
(ab eis)
centuriones,
/omnîs
lectos et euocatos/
praeterea
/(ex gregariis militibus)
optimum quemque armatum/
/(in primam aciem)
subducit./
C.~Manlium
(in dextra,)
Faesulanum quendam
(in sinistra parte)
curare
iubet.
ipse
(cum libertis et colonis)
(propter aquilam)
assistit,
[quam
/bello Cimbrico/
C.~Marius
(in exercitu)
habuisse
dicebatur.]
at
(ex altera parte)
[{C.~Antonius,
/pedibus
aeger/}
quod
proelio
adesse
nequibat,]
M.~Petreio legato
exercitum
permittit.
ille
cohortîs ueteranas,
[quas
/tumulti causâ/
conscripserat,]
(in fronte,)
(post eas)
ceterum exercitum
(in subsidiis)
locat.
ipse
/equo
circumiens/
/unum quemque
nominans/
appellat,
hortatur,
rogat,
[ut
meminerint
se
(contra latrones inermîs)
(pro patria,)
(pro liberis,)
(pro aris atque focis suis)
certare.]
homo militaris,
[quod
/amplius
annos triginta/
tribunus
AUT praefectus
AUT legatus
AUT praetor
(cum magnâ gloriâ)
(in exercitu)
fuerat,]
plerosque ipsos
/factaque eorum fortia/
nouerat:
/ea
commemorando/
/militum animos/
accendebat.
{ LX }
sed
[ubi
/omnibus rebus exploratis/
Petreius
tubâ
signum
dat,]
cohortîs
paulatim
incedere
iubet;
idem
facit
/hostium exercitus./
[postquam
eo
uentum est,]
[unde
(a ferentariis)
proelium
committi
posset,]
/maximo clamore/
(cum infestis signis)
concurrunt;
pila
omittunt,
gladiis
res
geritur.
ueterani
/pristinae uirtutis
memores/
comminus
acriter
instare,
illi
haud timidi
resistunt:
/maxima ui/
certatur.
interea
Catilina
(cum expeditis)
(in prima acie)
uersari,
laborantibus
succurrere,
integros
(pro sauciis)
arcessere,
omnia
prouidere,
multum
ipse
pugnare,
saepe
hostem
ferire:
/strenui militis
et
boni imperatoris
officia/
simul
exsequebatur.
[Petreius
ubi
uidet
Catilinam,
{contra ac
ratus erat,}
/magna ui/
tendere,]
cohortem praetoriam
(in medios hostîs)
inducit
/eosque
perturbatos/
atque
/alios
alibi
resistentîs/
interficit.
deinde
utrimque
(ex lateribus)
ceteros
aggreditur.
Manlius et Faesulanus
(in primis)
pugnantes
cadunt.
[Catilina
postquam
fusas
copias
seque
/(cum paucis)
relicuum/
uidet,]
/memor
generis
atque
pristinae suae dignitatis/
(in confertissimos hostîs)
incurrit
ibique
pugnans
confoditur.
{ LXI }
sed
/confecto proelio,/
tum uero
cerneres,
[quanta
audacia
quantaque
/animi uis/
fuisset
(in /exercitu Catilinae./)]
nam
fere
[/quem~/
quisque
uiuus
pugnando
/~locum/
ceperat,]
eum
/amissâ animâ/
corpore
tegebat.
pauci
autem,
[quos
medios
cohors praetoria
disiecerat,]
paulo diuersius,
sed
omnes
tamen
/aduersis uulneribus/
conciderant.
Catilina
uero
/longe
(a suis)/
(inter /hostium cadauera/)
repertus est,
/paululum etiam
spirans/
{/ferociamque animi,/
[quam habuerat uiuus,]
(in uultu)
retinens.}
postremo
(ex omni copia)
NEQUE
(in proelio)
NEQUE
(in fuga)
quisquam ciuis
ingenuus
captus est:
ita
cuncti
/suae
hostiumque
uitae/
iuxta
pepercerant.
neque tamen
/exercitus
populi Romani/
/laetam aut incruentam
uictoriam/
adeptus erat.
nam
strenuissimus quisque
AUT
occiderat
(in proelio)
AUT
/grauiter
uulneratus/
discesserat.
multi
autem,
[qui
(e castris)
(uisendi aut spoliandi
gratiâ)
processerant,]
/uoluentes
hostilia cadauera/
amicum
ALII,
PARS
hospitem aut cognatum
reperiebant;
fuêre
item
[qui
inimicos suos
cognoscerent.]
ita uarie
(per omnem exercitum)
/laetitia
maeror
luctus
atque
gaudia/
agitabantur.
FINIS
