Confucius (551 - 479 BCE)
Auctore P. Angelo Zottoli, S.J., 1879 CE
CAPUT TERTIUM.
1. Confucius dixit, discipulo Kong yé t'chang posse uxorem dari; licet esset inter vincula, non esse ejus culpam; sumens suam filiam, tradidit illi nuptui. Confucius dicebat de Nan yong; si regnum potiatur ordine, non rejicietur; si regnum destituatur ordine, evadet a poenis et nece. Sumpsit sui fratris filiam et tradidit illi nuptui.
2. Confucius dicebat de Tse tsien, quantae sapientiae iste vir! at si regnum Lou non haberet sapientes, ille unde sumpsisset eam?
3. Tse kong interrogans ait: ego Se quomodo? Confucius ait: tu es vas. Subjungit: quodnam vas? Reponit: gemmata capedo.
4. Quidam dixit: Yong perfectus, at non facundus. Confucius reponit; ad quid inservit facundia? excipiens alios cum verborum discussione, saepe odio habetur ab aliis: nescio an ille perfectus; at ad quid inservit facundia?
5. Confucius jusserat T'si tiao k'ai magistratum; respondens ait: ego id necdum potui indubitate noscere. Confucius gavisus est.
6. Philosophus ait: mea doctrina non propagatur: si conscensa rati fluctuam in mari, qui me sequetur is nonne Yeou? Tse lou id audiens gavisus. Confucius subjunxit: Yeou, amas fortitudinem plusquam ego; at cares quo feras judicium de rebus.
7. Regni Lou magistratus Mong on pé interrogavit, an Tse lou corde perfectus esset; Confucius ait: nescio. Iterum petiit; Confucius ait: Yeou, in mille quadrigarum regno, potest fieri ut regat ejus milites: nescio illius cordis perfectionem. Et Kieou quomodo? Confucius ait: Kieou, in mille familiarum urbe, centumve quadrigarum familia, potest gerere ejus gubernatorem; nescio illius cordis virtutem. Et T'che quomodo? Confucius ait: T'che adstrictus cingulo consistens in regia, posset cum hospitibus eloqui nescio ejus interiorem virtutem.
8. Philosophus alloquens Tse kong ait: tu cum Hoei, quisnam potior? Respondens ait: Se, qui ausim suspicere Hoei? Hoei, audiens unum inde scit decem, Se audio unum ad sciendum duo. Confucius ait: non vales illum; ego concedo tibi quod non vales.
9. Tsai yu die cubabat; Confucius ait: putridum lignum non potest caelari, e sordido luto murus non potest tectorio exornari: pro Yu porro ad quid correptio? Initio ego quoad alios, audiens eorum verba, jam credebam eorum actionibus; nunc ego quoad alios, audio eorum verba, et observo eorum actiones: a Yu porro correxi hoc.
10. Philosophus ait: ego nondum vidi fortiter rigidum. Quidam subjungens ait: Chen t'chang. Confucius reponit: T'chang voluptati deditus; qui potest esse fortis?
11. Tse kong ait: ego quod nolo alios addere super me, ego etiam volo non addere super alios; Confucius ait: Se, non est quod tu sis assequutus.
12. Tse kong ait: Magistri concinnum decorum, possum obtinere ut percipiam: at Magistri doctrinam de natura coelique lege, non datur percipere.
13. Tse lou si habuerat documentum quin illud potuerit in actum deducere, id solum timebat ne nova haberetur auditio.
14. Tse kong interrogans ait: K'ong wen tse ob quid vocatus est expolitus? Confucius ait: sagax et amans studium, nec erubescebat inferiores interrogare: propter hoc vocatus est expolitus.
15. Philosophus dicebat regni Tcheng toparcham Tse t'chan habere sapientis dotes quatuor: Is sua agens est humilis, serviens superiori est obsequiosus, alens populum est beneficus, administrans populum est aequus.
16. Philosophus ait: Regni T'si toparcha Yen p'ing tchong apposite cum aliis amicitiam nectit; diutine, et adhuc reveretur eos.
17. Philosophus ait: Regni Lou toparcha Tsang wen tchong habitaculum fecit magno testudini; montibus insculpuntur columnarum capitelli, ceratophyllo depinguntur trabium columellae; quomodo is sapiens?
18. Tse tchong interrogans ait: Nobilis administrator Tse wen ter magistratus factus gessit ministrum, nec habuit gaudii speciem; ter cessavit ab eo, quin ulla esset displicentiae species; antiqui ministri administrationem, profecto illam edocebat novum ministrum; is quomodo? Confucius ait fidelis quidem. Subjungit: an corde perfectus? Reponit: nondum scivi; qui attigerit perfectionem? Toparcha T'soei tse occidit T'si regulum. T'si toparcha T'chen wen tse habens equorum decem quadrigas, reliquit hoc et abscessit illinc; cum pervenerit in aliud regnum, tunc dixit: assimilantur meo magno magistratui T'soei tse, et discessit hinc; adivit unum aliud regnum et iterum dixit; assimilantur meo magno magistratui T'soei tse, et discessit hinc: quomodo? Confucius ait: purus quidem. Subjungit: an corde perfectus? Reponit: nondum scio; qui attigerit perfectionem?
19. Regni Lou toparcha Ki wen tse iterum iterumque cogitabat, et postea agebat: Confucius hoc audito ait: bis jam sufficit.
20. Philosophus ait: toparcha Ning ou tse, regno habente ordinem tunc sapivit; regno amittente ordinem, tunc insanivit: ejus sapientia potest attingi, ejus insipientia non potest attingi.
21. Confucius cum esset in T'chen ait: revertar jam, quidni revertar? mei pagi filioli, animo grandi tenuiorumque incurioso, conspicuoque sunt absoluti decoro, at normam nesciunt ad quam id exigant.
22. Philosophus ait: Pé i et Chou t'si non recogitabant antiqua errata; aversantes illos ideo erant rari.
23. Philosophus ait: quis dicet regni Lou hominem Wei cheng kao esse rectum? Cum quis petierit acetum, ipse petiit a suo vicino, et dedit illi.
24. Philosophus ait: phalerata verba, fucatam faciem, exaggeratum officium, antiquus sapiens Tsouo k'ieou ming ea erubescebat; ego K'ieou etiam ea erubesco: recondere odium, et amice tractare unum aliquem, Tsouo k'ieou ming id erubescebat; ego K'ieou etiam id erubesco.
25. Yen yuen et Ki lou ad latus aderant: Confucius ait: quidni singuli dicatis vestrum animum? Tse lou ait: vellem currus et equos, et indui levibus rhenonibus, cum amicis ea communicare, eaque pessumdantibus neutiquam tamen succensere. Yen yuen ait: vellem nan jactare meas dotes, nec amplificare merita. Tse lou addit: vellem audire magistri votum. Confucius ait: senes, alimento eos tranquillare; amicos, fidelitate eos prosequi: iuniores amore eos fovere.
26. Philosophus ait: itane ergo? ego nondum vidi, qui possit videre suos defectus, et interius seipsum incusare.
27. Philosophus ait: decem familiarum pagus certe habet fidelem et sincerum, sicut me K'ieou; at non, sicut me K'ieou, amatorem sapientiae studii.
PARS POSTERIOR.
1. Philosophus ait: Yong posset fieri meridiei obversus. Tchong kong interrogavit de Tse sang pé tse. Confucius ait: bene quidem; modicus est. Tchong kong ait: vita rigidus, administratione autem modicus, et sic gubernare suum populum, nonne quidem juste? At vita remissior indeque administratione remissior, nonne tunc erit nimis remissus? Confucius ait: mei Yong verba recta sunt.
2. Ngai regulus petiit, e discipulis quis esset amans studium sapientiae; Confucius respondens ait: Erat Yen hoei, qui amabat hoc studium: non transferebat iram, non bis fallebat: at infeliciter brevis fuit vitae et mortuus est: nunc vero nemo est; nondum percepi amatorem hujus studii.
3. Tse hoa missus fuerat in T'si, Jan tse pro illius matro petiit annonam. Confucius ait: des illi medimnum; petiit augmentum: ait: des illi ducenarium pondus: Jan tse dedit illi frugum quinque milliaria pondera. Confucius ait: T'che petiit regnum T'si vectus pinguibus equis, indutus leves rhenones: ego illud audivi, quod sapiens opitulatur indigentibus, non vero addit divitibus. Yuen-se agebat ejus administrum; dedit huic frugum nongentas mensuras; recusavit. Confucius ait: ne ita: eas largieris tuis villis, pagis, oppidis, vicis, quidni?
4. Philosophus loquens de Tchong kong dicebat: Versicoloris vaccae pullum, rufulum et adeo belle cornutum, licet velis non adhibere, montani fluvialesque spiritus an illi rejicient?
5. Philosophus ait: Hoei! ejus cor tres menses non excedebat cordis perfectione: ceteris vero diei mensisve est meta, et non amplius.
6. Ki k'ang tse interrogavit an Tchong yeou potis esset fungi administratione: Confucius ait: Yeou est judicii potens, pro fungendo munere, quid erit negotii? Ait: Se poteritne fungi gubernii munere? Reponit: Se est penetrantis ingenii; pro fungendo munere quaenam erit diflicultas? Ait K'ieou poteritne interesse gubernio? Reponit: K'ieou est dotibus pollens; ut intersit gubernio, quid difficultatis erit?
7. Ki cognominatus misit ad Min tse k'ien, ut gereret urbis Pi gubernatorem. Min tse k'ien ait: belle pro me recuses: quod si sit qui revocet me, tunc ego profecto ero Wen fluvium supra.
8. Pé nieou habebat infirmitatem: Confucius invisit illum, et ex fenestra apprehendens illius manum ait: amittetur; fatum est! talis est vir, et tamen habet talem morbum! talis vir qui fit, ut habeat talem morbum!
9. Proh quam sapiens ille Hoei! cum unius fiscellae cibo uniusque cucurbitulae potu, manebat in vili angiportu; alii non ferrent hujusmodi squalorem, Hoefi nec immutabat suam laetitiam: proh quam sapiens ille Hoefi!
10. Jan k'ieou ait: non quod non amem magistri doctrinam; vires non suppetunt. Confucius ait: cui vires non sufficiunt, is media via deficit: nunc vero tu haerescis.
11. Philosophus alloquens Tse hia ait: tu esto sapiens litteratus; ne sis vulgaris litteratulus.
12. Tse yeou agebat Ou urbis gubernatorem. Confucius ait: tu esne nactus hominem? Respondit: est T'an t'ai mié ming, qui vians non sequitur compendiariam, et nisi pro publico negotio, nondum unquam accessit ad Yen domum.
13. Philosophus ait: Lou toparcha Mong tche fan non se jactat: capta fuga, tunc erat in postsignanis; jam portam ingressurus, stimulavit suum equum dicens: non quod ego ausus fuerim retro esse, equus noluit progredi.
14. Philosophus ait: si non habes precatoris T'ouo facundiam, nec habes Song principis Tchao pulchritudinem, difficile est quod servaberis in praesenti saeculo.
15. Philosophus ait: quis potest exire nisi per ostium? et quare nemo transit per hanc naturalis legis viam?
16. Philosophus ait: si nativa simplicitas superet culturae ornatum, tunc eris rudis; si ornatus superet simplicitatem, tunc fies praetorii scriba; si ornatus et simplicitas debita sint proportione, nonnisi tunc eris sapiens.
17. Philosophus ait: homo nascitur rectus; quod non rectus tamen vivat, fortunata est dispensatio.
18. Philosophus ait: cognoscens sapientiam non sicut amans illam; amans illam non valet eum, qui delectatur illa.
19. Philosophus ait: mediocrem hominem supereminentes possunt edoceri sublimiora; mediocri homini inferiores non possunt sublimiora edoceri.
20. Fan t'che interrogavit de prudentia. Confucius ait: vacare hominum naturali perfectioni, revereri varios spiritus et procul se habere ab eis, potest dici prudentia. Petiit de cordis perfectione: ait: perfectus si anteponat partem difficilem et postponat acquisitionem, poterit dici perfectus.
21. Philosophus ait: prudens delectatur aquarum fluiditate, perfectus amat montium immobilitatem; prudens actione movetur, perfectus virtute quiescit; prudens jucunde vivit, perfectus est longaevus.
22. Philosophus ait: Regnum T'si si uno gradu immutetur, perveniet ad regni Lou gradum: Lou si uno gradu proficiat, perveniet ad rectam normam.
23. Philosophus ait: angulatum poculum sine angulis; o quale, o vere angulatum vas!
24. Tsai ngo interrogans ait: philanthropus, vel si moneas illum dicens in puteo est homo, hunc eo ille prosequetur. Confucius ait: quomodo hoc ita erit? Sapiens poterit admoveri, non poterit praecipitari: poterit decipi, non poterit hallucinari.
25. Philosophus ait: Sapiens late incumbit in scientiam, et moderatur eam ad honestatis leges; sicque poterit non refragari sapientiae.
26. Confucius invisit Nan tse; Tse lou inique tulit: Confucius imprecatus ait: si est quod ego peccavi, caelum me rejiciat, me rejiciat.
27. Philosophus ait: aequabilis medii virtus, nonne illa summa est? Hominum paucorum est, et jamdudum.
28. Tse kong ait: si sit qui late beneficus in populum, etiam possit omnibus opitulari, is quomodo? an poterit dici philanthropus? Confucius ait: qui agis de philanthropia? at nonne requiretur sanctus? Yao et Choen, illi adhuc laborabant de hoc, Philanthropus volens ipse consistere, etiam erigit alios; volens ipse penetrare, etiam promovet alios; posse ab intimo sui sumere exemplum, id dicendum philanthropiae tessera.
 |
© Claude Pavur 1997 - 2009 at Saint Louis University.
