Confucius (551 - 479 BCE)
Auctore P. Angelo Zottoli, S.J., 1879 CE
CAPUT SEPTIMUM.
1. Tse lou quaesivit de populi regimine. Confucius respondit: praeeas illi, labores ei (1). Rogavit plura; ait: iis ne lassescas.
2. Tchong kong agebat Ki familiae administrum, petiitque de gubernatione. Confucius respondit: praemitte habentes officii curam (2), condona parvas culpas, evehe sapientes et peritos. Ait: qui noscam virtutem peritiamque, ut eveham illam? Respondit: evehe quos tu noscas; quos vero tu non noveris, alii an ipsi missos facient?
3. Tse lou ait: Wei princeps expectat magistrum, ut fungaris magistratu: magister quid prius praestiturus (3)? Confucius respondit: quod potissimum, nonne reformare appellationem (4)? Tse Ion exclamavit: estne ita? magister digreditur; quorsum haec reformatio? Confucius respondit quam rusticus iste Yeou! Sapiens in iis, qum ipse necdum perceperit, quippe omittentis instar. Si titulus non sit rectus, tunc appellatio non probatur (5); si appellatio non probetur, tunc res non perficientur; si res non perficiantur, tunc officia et harmonia non florebunt; si officia et harmonia non floreant, tunc supplicia et poenae non quadrabunt; si supplicia et poenae non quadrent, tunc populus non habet ubi ponat manus et pedes. Ideo sapiens princeps quod nominat, certe decebit denominari; et quod denominat, certe licebit peragi: sapiens princeps in suis appellationibus nihil habet quod temere sit, idque totum est.
4. Fan t'che rogavit doceri agriculturam. Confucius respondit: ego haud par veterano agricolae. Rogavit doceri agere olitorem; respondit: ego nec tanti ac veteranus olitor. Fan t'che exeunte, Confucius ait: o vulgarem hominem, Fan siu! Si superior amet ritus, tunc populi nemo audebit non revereri; si superior amet iustitiam, tunc populi nemo audebit non acquiescere; si superior amet sinceritatem, tunc populi nemo audebit non adhibere voluntatem. Porro si ita, tunc quatuor regionum populi fasciatos gestabunt suos infantes et accurrent. Quorsum uti agricultura?
5. Philosophus ait: didiceris Carmina tercenta; si collata tibi administratione, nescias expedire, missusque ad quatuor regiones, nequeas a te solo dare responsiones, licet multa, tamen cui usui facient (1)?
6. Philosophus ait: si cujus persona sit recta, quin jubeat, tamen agent; si ejus persona non sit recta, licet jubeat, non obsequentur.
7. Philosophus ait: Regnorum Lou et Wei administratio, sicut germani fratres (2).
8. Confucius aiebat de Wei toparcha Kong tse king: bene degebat domi; incipiens possidere, dicebat: aliquantulum cumulavi; pauxillum habens, dicebat: circiter complete habeo; affatim habens, dicebat: prope splendidum est.
9. Confucius adibat regnum Wei, Jan yeou rhedario. Confucius ait multitudo quanta! Jan yeou subjunxit: cum multi sint, quid praeterea addendum? ait: ditandi. Subjunxit: cum ditati fuerint, quid adhuc addendum? ait: instruendi.
10. Philosophus ait: si esset qui me uteretur, evolutis anni mensibus jam foret sat bene; tribus autem annis haberetur perfectio.
11. Philosophus ait: probum virum tenentem regnum centum annis, etiam posse domare nefandos et abolere supplicia, proh! quam verum illud effatum!
12. Philosophus ait: si haberetur verus rex, profecto uno saculo et jam staret virtus (3).
13. Philosophus ait: si quis reformet suam personam, ad gerendum magistratum quid negotii (1)? si nequeat reformare suam personam, quo unquam reformabit alios modo?
14. Jan tse redeunte ex aula, Confucius petiit, cur tam sero? Respondit fuerunt politica. Confucius ait: illius negotia scilicet (2); si fuissent politica, licet non me utatur, mihi ipsi datum fuisset ea audire.
15. Ting regulus petiit: unicum verbum, quod tamen valeat erigere regnum, existitne? Confucius respondens ait: dictio, non potest tantum illa portendere. At vulgi effatum ait: agere principem difficile, agere ministrum non facile. Si noveris agendi principem difficultatem, nonne prope est ut uno verbo jam erigatur regnum? Instat: unicum verbum quicum pessumdetur regnum, existitne? Confucius respondens ait: dictio non potest tantum illa portendere. Vulgi effatum ait: ego nihil gaudeo in agendo regem, nisi quod verba faciens, jam nemo mihi contradicat. Si illa bona sint et nemo iis contradicat, nonne quidem pulchrum erit? Si non bona et Demo iis contradicat, nonne prope est ut uno verbo jam pessumdetur regnum (3)?
16. Oppidi Che praefectus interrogavit de gubernatione. Confucius respondit: propinqui gaudeant, remoti adveniant.
17. Tse hia agens urbis Kiu fou praefectum, interrogavit de gubernatione (4). Confucius ait: non sit voluntas praéceps, ne respicias parva lucra. Si volentia praeceps, tunc mancus exitus; si respicias modica lucra, tunc majores res non perficientur.
18. Oppidi Che praefectus monens Confucium ait: in meo pago sunt qui recte procedunt: si cujus pater surripiat ovem, tunc filius testatur hoc. Confucius ait: meorum popularium rectitudo differt ab ista: pater pro filio celat, thus pro patre occultat; rectitudo inert hujusmodi medio (5).
19. Fan t'che interrogavit de solida virtute. Confucius ait: domi degens gravitatem, tractans negotia sedulitatem, agens cum aliis fidelitatem serva; etiamsi adeas barbaras tribus, non licebit ca rejicere.
20. Tse kong interrogans ait: quid agam ut possim vocari sapiens candidatus (1)? Confucius respondit: actionibus propriis serva pudorem, missus in quatuor regiones no dedecores principis mandatum, et poteris vocari verus candidates. Subjunxit: ausim interrogare quis a tali secundus? Respondet: quem generis cognatio appellet pium in parentes, vici populares praedicent obsequentem erga majores. Subjunxit: ausim interrogare quis ab hoc secundus? Respondet: qui in verbis omnino sincerus, in actionibus omnino tenax. Duriusculus hujusmodi, vulgaris homo sane: attamen etiam poterit haberi ut secundus. Subjunxit: qui in praesens exercent administrationem, quomodo sunt? Confucius ait; Eheu! modioli quasillive (2) homunciones, qui digni ut numerentur!
21. Philosophus ait: si non inveniam mediam tenentes viam, quibus communicem sapientiam, an non potius alta praesumentibus rectique tenacibus? Alta praesumentes progrediuntur et aemulantur, recti tenaces est quod nunquam agunt (3).
22. Philosophus ait: meridionales homines habent effatum dicens homo qui careat constantia, nec potest agere hariolum medicumve: sophos (4)! Si quis non reddat constantem suam virtutem, alii excipient eum, probris. Confucius exclamavit: non consideratur; en totum (5).
23. Philosophus ait: vir sapiens est concors, sed nulla coitione; vulgaris homo coit, quin sit concors (6).
24. Tse kong interrogans ait: si pagi homines omnes ament quempiam, quomodo? Confucius ait: nondum bene. Si pagi homines omnes aversentur illum; quomodo? Confucius ait: nondum bene; illud melius, si popularium boni ament illum, et qui improbi sunt oderint illum.
25. Philosophus ait: viro sapienti facile servitur, at difficile satisfit: si enim oblecteris cum non juxta rationem, non laetabitur; at quoad ejus uti aliis, metitur capacitatem eorum. Vulgari homini difficile famulatus, facile vero oblectamentum praestatur: si enim oblectes illum, licet non juxta rationem, delectabitur; at quod ad ipsum utentem aliis, exigit perfectionem.
26. Philosophus ait: vir sapiens est tranquillus et non superbus, vulgaris homo est superbus et non tranquillus.
27. Philosophus ait: fortis, constans, habitu simplex, loquela tardus, propior est perfectioni.
28. Tse lou interrogans ait: quid agam ut possim dici sapientiae candidatus? Confucius respondet: animo fervidus, verbo stimulans, ore comis, poteris dici candidatus; cum amicis fervidus et stimulans, cum fratribus comis (1).
29. Philosophus ait: si probus vir erudiat populos septem annos, etiam poterunt praesto esse militiae.
30. Philosophus ait: adhibere necdum instructos populos ad bellum, hoc dicitur abjicere illos.
PARS POSTERIOR.
1. Discipulus Hien interrogavit quid erubescendum? Confucius respondit: si regno viget ordo, gratis frui censu; si regnum careat ordine, adhuc frui censu, pudendum est.
2. Praevalendi vim, jactantiam, aversionem, cupidinem non habere locum, potest haberi perfectum? Confucius ait: potest censeri difficile; perfectum vero ego non affirmo.
3. Philosophus ait: sapientiae alumnus qui cogitet commoditates, non est dignus qui habeatur sapientiae alumnus.
4. Philosophus ait: si in regno viget ordo, elate loquere, elate age; si regnum careat ordine, elate age, loquere submissius (2).
5. Philosophus ait: habens virtutem, profecto constat verbis; habens verba, non continuo possidet virtutem; corde perfectus profecto habet fortitudinem; fortis non certo habet cordis perfectionem.
6. Discipulus Nan kong koa petiit a Confucio dicens: I peritus sagittandi, Ngao terris impellebat cymbam, et uterque non obtinuit sunm moriendi modum (1). Yu et Tsi ipsimet terram coluerunt, et tamen obtinuerunt imperium (2). Confucius non respondit. Nan kong koa egresso, magister exclamavit: oh! quam sapiens iste vir, quam aestimat virtutem iste vir!
7. Philosophus ait: sapiens qui non sit perfectus, datur quidem; at nunquam invenitur vulgaris homo, qui perfectus sit.
8. Philosophus ait: quem amas, potesne non dure tractare? Si fidelis, potesne non commonere?
9. Confucius dicebat: componentes diplomata, P'i chen crassius exarabat illa; Che chou exigens expendebat illa; legationum praefectus Tse yu concinne castigabat illa; e Tong li territorio Tse t'chan lepore colorabat illa (3).
10. Quidam petiit do Tse t'chan; Confucius respondit: beneficus est vir. Petiit de Tse si; respondit: oh ille! ille (4)! Petiit de Koan tchong: respondit: is erat, ut expoliatus Pé toparcha urbis P'ien trecentum familiis, indeque vescens crassioribus cibis, ad finem aetatis sua nullum dederit indignationis verbum (5).
11. Philosophus ait: pauperem esse quin indigneris, difficilius; divitem quin superbias, facilius.
12. Philosophus ait: Mong kont'cho agens Tchao et Wei familiarum oeconomum, tunc vero excelleret: at non posset agere principatuum T'eng et Sié toparcham (1).
13. Tse Ion interrogavit de perfecto viro: Confucius respondit: si quis Tsang on tchong prudentiam, Kong t'cho temperantiam, Pien praefecti Tchoang tse fortitudinem, et mei Jan k'ieou peritiam, haec exornaverit ope rituum et musices, utique poterit censeri perfectus vir (2). Addiditque hodiernus vero perfectus vir, nec necesse talis: qui videns lucrum cogitet justitiam, videns periculum profundat vitam, jamdiu facta pactione non obliviscatur perpetuae vita pactum, etiam poterit censeri perfectus vir (3).
14. Confucius interrogans de Wei praefecto Kong chou wen tse a quodam Kong ming kia ait: estne verum, quod tuus magister nec loquitur, nec ridet, nec quid admittit? Kong ming kia respondens ait: haec narrantes exaggerant. Meus dominus cum tempus est, nonnisi tunc loquitur, hinc alii non fastidiunt ejus verba; cum laetandum est, tunc vero ridet, hinc alii non sentiscunt ejus risum; cum aequum est, tunc tantum recipit, hinc alii non gravantur ejus acceptationem. Confucius ait: ita ille! At nunquid ille ita vere?
15. Philosophus ait: Tsang on tchong tenens Fang, petiit sibi constitui haeredem in Lou: quamvis dicat se non coegisse principem, ego non credo (44).
16. Philosophus ait: regni Tsin Wen regulus, fraudulentus erat et minime rectus; regni T'si Hoan regulus, rectus erat et non fraudulentus.
17. Tse lou ait: Hoan regulus occidit Ducis filium Kieou: Chao hou commoritur illi, Koan tchong non commoritur; dico: nonne caruit pietate (1)? Confucius respondit: Hoan regulum sub ductu congregasse omnes regulos, quin adhiberet milites et currus, hujus Koan tchong fuit virtus; quis sicut iste pius, sicut iste pius (2)?
18. Tse kong instat: nonne Koan tchong non fuit pius? Hoan regulus occidit Ducis filium Kieou; non valuit commori, et insuper adjuvit illum. Confucius respondit: Koan tchong adjuvit Hoan Ducem, ut esset archon regulorum; semel restauravit imperium, et populus usque in praesens recipit illius beneficium. Si non fuisset Koan tchong, nos ipsi soluto capillo sinixtrorsum laciniam fibularemus. Qui ergo instar vulgi hominis vulgique mulieris praestans fidelitatem, seipsum strangulasset in fossa vel canali, ut nemo ipsum cognoverit (3)?
19. Kong chou wen tse administer, magistratus Tchoan, cum Wen tse simul ascendebat ad regiam. Confucius audiens id, ait: potest haberi cultus (4).
20. Confucio dicente Wei Ling regulum carere honestate, K'ang Lse ait si ita, cur tamen non excidit? Confucius respondet: Tchong chou yu curat hospites et advenas, Precator T'o praeest avorum fanis, Wang suen kia praepositus est exercitus cohortibus; quae cum ita sint, quomodo ille excideret (5)?
21. Philosophus ait: si cujus verba non sint modesta, tunc exequi illa erit difficile (1).
22. T'si toparcha, T'chen t'cheng tse, occiderat Kien regulum. Confucius abluit caput corpusque, et regiam petens, rem detulit ad Ngai regulum, dicens: T'chen heng interfecit suum principem; rogo punias illum. Regulus ait: certiores facias illos tres dominos (2). Confucius sibi dixit: quia ego subsequor magistratuum calcem (3), non audebam quin monerem: et princeps dixit ut moneam illos tres dominos (4)! Adivit tres dominos, et monuit. Non annuerunt. Confucius respondit: quia ego subsequor magistratuum calcem, non audebam quin monerem.
23. Tse lou qua sivit, qui serviendum principi. Confucius respondit: ne decipias, et resiste illi.
24. Philosophus ait: vir sapiens sursum penetrat; vulgaris homo deorsum progreditur (5).
25. Philosophus ait: veteres studebant pro se; prasentes student propter hominum aestimationem.
26. Wei toparcha K'iu pé yu misit hominem ad Confucium. Confucius copiam fecit illi sedendi, et interrogavit dicens: tuus dominus quid agit? Respondens ait: meus dominus vellet minuere sua errata, et nondum potuit. Legato egresso, Confucius exclamavit: o legatum! qualem legatum
27. Tseng tse dicebat: sapientis cogitatio non excedit suum officium (6).
28. Philosophus ait: sapiens modestus suis verbis, at excedens suis actibus.
29. Philosophus ait: sapientis ratio triplex; et ego nullam attingo corde perfectus, non tristatur; prudens, non hallucinatur; fortis, non pavet. Tse Long reponit: magister ipse dicis (7).
30. Tse kong metiebatur homines; Confucius ait: Se jam sapiens ergo! Ego vero tale otium non habeo.
31. Philosophus ait: non angor alios non me ipsum noscere; doleo ipsum nihil posse.
32. Philosophus ait: qui non praesumit deceptiones, non supponit diffidentias, at ceteroquin prior odoratur, is an non sapiens (1)?
33. Wei cheng meou alloquens Confucium ait: K'ieou, cur es tam indesinenter sollicitus? Nonne id est agere suaviloquentem? Confucius ait ego non audeo agere suaviloquentem, sed odi pertinaciam.
34. Philosophus ait: famosus equus non laudatur a robore, laudatur a sua tractabilitate.
35. Quidam ait: cum beneficiis retribuere simultates, quomodo? Confucius respondit: cum quo retribues beneficia? Utitor aequitate ad compensandas injurias, cum benefcio retribue beneficium.
36. Philosophus ait: nemo me novit, heu! Tse kong reponit: qui fit ut nemo magistrum noscat? Confucius ait: non succenseo coelo, non criminor homines; ab imis addiscens, ad altiora penetro; qui me cognoscit, is an non coelum?
37. Lou civis Kong pé liao accusaverat Tse lou apud Ki suen. Toparcha Tse fou king pé id retulit dicens: meus dominus certo habet dubitantem animum a Kong pé liao; at meae vires adhuc possent hujus cadaver exponere in foro vel regia. Confucius respondit: rectam doctrinam acturam cursum necne, coelestis est decreti; rectam doctrinam fore necne perituram, a coeli decreto est: Kong pé liao, ille quid ad coeli decretum?
38. Philosophus ait: sapientes fugiunt saeculum; alii vero fugiunt patriam; alli autem fugiunt tractandi speciem; alii demum fugiunt loquendi modum (2).
39. Philosophus ait: qui sic facesserunt, septem sunt homines (1).
40. Tse lou pernoctavit in Che men. Matutinus janitor ait: undenam? Tse lou respondit: ex K'ong cognominato. Ait: is scilicet, qui scit aliquid impossibile, et tamen idipsum agit (2)?
41. Philosophus pulsabat chalcophonum in Wei; fuit qui gestans corbulas, et pertransiens Confucii januam, exclamavit: quanto cum affectu pulsat chalcoplionum (3)! Postmodum vero subjunxit: oh! quam rudis ejus durities! Nemo ipsum agnoscit; ergo cessandum, et nihil aliud. Si profundior est vadus, tunc supra zonam amictus trajicias; si depressior, tunc vestes ad genu corripias (4). Confucius ait: O pertinaciam! At non id difficile (5).
42. Tse tchang ait: Annalibus dicitur imperator Kao tsong, parentali luctu, tres annos non fuisse locutus; quid signifcat (6)? Confucius respondit: quid determinas Kao tsong? Antiquitatis homines omnes ita: principe defuncto, singuli praefecti generatim administrabant propria, cum dependentia a primario ministro per tres annos.
43. Philosophus ait: si superior amet ordinem, tunc populus facile mandatur.
44. Tse lou interrogavit de viro sapiente. Confucius respondit excolit se per suiipsius vigilantiam, Instat: itane, et nihil amplius? Ait: excolit se indeque vota explet aliorum. Instat: itane, et praeterea nihil? Ait: excolit se indeque tranquillat populum. Excolere se ad pacem populi, Yao et Choen illi etiam laborabant de hoc (7).
45. Yuen jang decussatis pedibus expectabat; Confucius ait: junior, nec observasti majores; adultus, nec habuisti quod laudaretur; et senior, nec moreris; id est esse cladem: et cum scipione pulsavit ejus tibiam (1).
46. Kiué tang pagi puer deferebat mandata; quidam petiit de illo dicens: proficit ergo? Confucius respondit: ego video illum considere in dignitatis sede, video illum cum majoribus natu pariter incedere: non est studiosus proficiendi, sed volens quamprimum formatus evadere (2).
 |
© Claude Pavur 1997 - 2009 at Saint Louis University.
