Confucius (551 - 479 BCE)
Auctore P. Angelo Zottoli, S.J., 1879 CE
CAPUT NONUM.
1. Yang ho volebat conventum Confucium; Confucius non invisit: dono misit Confucio porcellum (3). Confucius captavit tempus illius absentiae, et ivit eum salutatum; offendit in via. Alloquens Confucium ait: veni; ego tecum loquar; additque: sinu recondens suum thesaurum, et turbatum relinquens suum regnum, poteritne dici pius? Respondit: non potest. Amans operari publicis rebus, et tamen passim amittens opportunitatem, poteritne vocari prudens? Respondit: non potest. Dies, mensesque pertranseunt, anni haud nos manent (4). Confucius respondit: bene; ego mox geram magistratum.
2. Philosophus ait: Homines natura invicem approximant, morum consuetudine invicem distant.
3. Philosophus ait: Duntaxat supremi ordinis sapientes cum infimi ordinis insipientibus non mutantur.
4. Confucius accedens Ou civitatem, audivit fidium canticorumque sonos Magister renidens vultu risit, aitque: jugulaturus gallinam quorsum uti bovis cultro (5)? Tse yeou respondens ait: olim ego Yen audivi a magistro dici (6): sapiens praeses si studet sapientiae tunc amat alios, vulgi homines si student sapientiae, tunc facile mandantur. Confucius ait: o duo tresve filioli, Yen hujus dictum verum est: quod antea dixi, jocus scilicet (i).
5. Kong chan fou jao, usurpata Pi, rebellaverat (2): accersentem, Confucius volebat adire; Tse lou aegre ferens ait: nusquam ire est jam (3); quid necesse Kong chan familiam adire? Confucius ait: ipse me vocavit; num vero de nihilo? Si quis me utatur, ego forte effecero orientalem Tcheou (4).
6. Tse tchang petiit de vera virtute a Confucio. Confucius ait: valens peragere quinque in imperio, est perfectus. Ausim ea sciscitari. Respondit ut sit obsequiosus, magnanimus, sincerus, sedulus, beneficus. Si obsequiosus, tunc non contemnetur; si magnanimus, tunc demerebitur multitudinem; si sincerus, tunc alii ei fident; si sedulus, tunc habebit effectum; si beneficus, tunc aptus erit qui mandet aliis.
7. Tsin toparcha Pi hi accersente, Confucius volebat adire. Tse lou ait: olim ego Yeou audivi a Magistro dici: si quis ipsemet in sua persona agat non recte, sapiens non coit. Pi hi usurpata Tchong meou rebellavit, et magister illum adit; quomodo hoc? Confucius respondit: ita; fait hic sermo. Sed nonne dicitur: durum? perfricatur quin attenuetur; et nonne dicitur: album, tingitur quin nigrescat (5)? ego qui sim ventrosa cucurbita! qui potero suspendi et non manducare!
8. Confucius ait: Yeou, tu audivistine sex notiones cum sex suis obstructioibus? Assurgens ait: nondum. Sede, ego docebo te (6). Amare humanitatem sine amore discendi, hujus vitium, inscitia: amare scientiam sine amore addiscendi, hujus vitium evagatio: amare fidelitatem sine amore addiscendi, hujus vitium offensio; amare ingenuitatem sine amore addiscendi, hujus vitium imprudentia; amare strenuitatem sine amore discendi, hujus vitium perturbatio; amare fortitudinem, sine amore discendi, hujus vitium temeritas.
9. Philosophus ait: o filioli, quare non studetis illi Carminum libro? Per carmina possumus nos excitare, possumus nos inspicere, possumus sociales evadere, possumus jure indignari, propiori servire patri, remotiori servire principi (1), et multa scire de avium, quadrupedum, herbarum, arborumque nominibus.
10. Confucius alloquens suum Pé yu ait: tu an non operaberis Tcheou australibus et Chao australibus? Homo qui non operetur Tcheou australibus et Chao australibus, is nonne videtur obversa muro facie consistere (2)?
11. Philosophus ait: Ritum dici, ritum nuncupari, qui unquam gemmas et serica significat? musices appellatio, musices appellatio, qui unquam est campanae tympanique appellatio (3)?
12. Philosophus ait: habitu severi, intus autem flaccidi, comparati ad vile vulgus, nonne illi sunt veluti perforantes transilientesque parietem fures (4)?
13. Philosophus ait: vicorum integerrimi sunt virtutis pernicies (5).
14. Philosophus ait: in via audita statim in via enunciare, virtutis est projectio (6).
15. Philosophus ait: abjecti homulli! qui possis cum iis servire principi? Ii cum nondum id obtinuerint, anguntur ut illud obtineant; cumque jam id obtinuerint, anguntur ne illud amittant. Si anguntur no illud amittant, nihil erit quo non pertingant.
16. Philosophus ait: antiquitus, homines habebant tres defectus: nune vero vel hujusmodi nec sunt (1). Priscorum spiritus elatio erat lascivula; nunc temporis audacia est effrenatio: priscorum severitas, rigida; nunc temporis severitas est iracunda pugnacitas: priscorum ruditas, simplex; nunc temporis ruditas est versutia et nil aliud (2).
17. Philosophus ait: odi ostrum detrahens minio; odi Tcheng modulationes, perturbantes graviorem musicam; odi acutum os, subvertens regna et familias (3).
18. Philosophus ait: ego velim non amplius loqui. Tse kong subjunxit magister si non loquatur, tunc nos discipuli quid transmittemus? Confucius respondit: coelum qui unquam loquitur? Quatuor tempora recurrunt, res omnes enascuntur: coelum an aliter loquitur?
19. Jou pei volebat invisere Confucium; Confucius se excusavit ab invaletudine; cumque deferens mandatum excederet fores, sumpsit cytharam et cecinit, ut ille id audiret (4).
20. Tsai ngo interrogavit cur sit trium annorum luctus, quando anni cursus jam sit diu multumque: si enim sapiens tres annos non exerceat ritus, ritus profecto exolescunt; cumque tres annos non agat musicam, musica profecto interibit. Et veteres fruges jam desierunt, novae fruges jam ascenderunt in aream: et terebrans scalptorium mutavit ignem. Anno igitur exacto poterit cessari (5). Confucius respondit: et vesci illa oryza, et induere illa serica, in te tranquille fores? Tranquille, inquit. Si tu tranquille, tunc facias ita. At sapiens jacens in luctu, comedens exquisita non gustat, audiens musicam non delectatur, penetralia inculens non quiescit; ideo non faciet. Nunc tu tranquille feres, ergo facias illud (1). Tsai ngo egresso, Confucius exclamavit: Yu iste non est pius. Filius natus tres annos, tunc demum abstrahitur e patris matrisque sinu; hinc triennii luctus, est imperio communiter usitatus luctus. Yu habetne trium annorum amorem in suos parentes?
21. Philosophus ait: ad satietatem comedentes totam diem, quin habeant cui applicant animum, proh! quanta implicantur difficultate! At num non habent talos et scrupos? hos ducere adhuc sapientius quam abstinere (2).
22. Tse lou ait: sapiens nonne primas dat fortitudini? Confucius respondit: sapiens justitiam habet uti primam: dignitate eminens, praeditus robore sine justitia, erit turbulentus: privatus homo, habens robur et carens justitia, erit latro.
23. Tse kong ait: sapiens etiamne habet aversationes? Confucius ait habet aversationes: aversatur divulgantes aliorum mala; aversatur qui constituti infima conditione, tamen obtrectant superioribus; aversatur fortes qui careant civilitate; aversatur intrepide audentes, qui sint animo obtuso. Tum pergit: tu, Se, num praeterea habes quos averseris? Aversor, inquit, qui alios explorant, id ducentes prudentiae; aversor qui non cedunt, id reputantes fortitudinem; aversor qui occulta exprobrantes id existimant ingenuitatem.
24. Philosophus ait: solummodo subnubae puella atque servitii homines sunt tractatu difficiles: si propior ipsis accedas, tunc non obsequentur; si longe sis illis, tunc indignabuntur.
25. Philosophus ait: qui aetate quadragenarius adhuc habeatur invisus, illi finitum est jam (3).
PARS POSTERIOR.
1. Wei Vicecomes inde discessit, Ki Vicecomes factus est mancipium, Pi kan corripuit et occisus est. Confucius ait: Yn habuit tres verae virtutis viros.
2. Lieou hia hoei agens judicem criminalem pluries munere dejectus fuit (1). Alii dicebant: domine, an nondum licebit abire? Respondit: si rectam tenens viam serviam aliis, quo ibo quin pluries dejiciar? Si deflexum tenens iter serviam aliis, quid necesse relinquere patrium regnum?
3. T'si King regulus recepturus Confucium ait: sicut Ki ministrum, equidem ego non potero: juxta Ki inter et Mong medium tractabo illum (2). At ego, inquit, jam senui; non potero ejus opera uti. Confucius abiit.
4. T'si homines dono miserant muliebrem chorum: Lou toparcha Ki hoan tse recepit eas, et tres dies non fuit regius congressus. Confucius abiit (3).
5. Regni T'chou amens, Tsidyu (4), cantans atque praeteriens Confucium, ait: o phoenix, phoenix! quantum virtus tua debilitata est! at si praeteritum non potest impediri, futurum adhuc potest praeverti (5); desiste tandem, oh, desiste: in praesens prosequentes administrationem periclitantur. Confucius desiliit, volens cum illo loqui: sed ille profugit et declinavit eum; nec potuit cum illo loqui.
6. T'chang tsiu et Kié, ni, bini stantes arabant. Confucius illos pratervectus misit Tse lou interrogatum de vado. T'chang tsiu ait: ille qui tenet currum quis est? Tse lou respondit: est Confucius. Ait: estne regni Lou Confucius? Respondit: ita. Ait: ille cognoscit vadum (6). Petiit a Kié ni. Kié ni ait: tu quis es? Respondit: sum Tchong yeou. Ait: esne Louani Confucii discipulus? Respondens ait: ita. Ait: torrentis instar ruens imperium totum ita est, et quisnam sinet immutari (7)? Porro tu potius quam sequaris fugientem homines litteratum (1), nonne satius sequeris fugientes saeculum philosophos (2)? Et occabat semen quin intermitteret. Tse lou ivit ad significandum. Confucius corde affectus exclamavit: cum avibus et quadrupedibus non possumus una coire societatem: ego igitur nisi horum hominum generi coeam, cui vero sociabor (3)? Si imperio vigeret ordo, K'ieou nil conferret mutationi (4).
7. Tse lou dum sequens retro mansisset, offendit grandaevum virum ad baculum gestantem cistellam. Tse lou interrogans ait: domine, vidistine magistrum? Senex ait: quatuor membris non laboras, quinque fruges non discernis (5): quis est tuus magister? humi fixit suum baculum, et extirpabat herbas. Tse lou manus junxit et stetit. Retinuit Tse Ion ad pernoctandum, occidit gallinam, paravit millium, et apposuit illi; eique stitit suos duos filios. Postera die, Tse Ion ivit ad significandum. Confucius ait occultus est sapiens; jussitque Tse lou reverti et invisere cum: at cum pervenit, jam abierat. Tse lou ait: abstinere magistratu non est aequum. Si majorum juniorumque ordinem non potest violare (6), principis subditique officia, quomodo ille negligit ea? Velle puram servare suam personam, et tamen perturbare magnum societatis ordinem! Sapiens magistratum gerit, expleturus suum officium: doctrinam non habere cursum, jam scimus hoc.
8. Elapsi saeculo viri Pé i, Chou t'si, Yu tchong, I i, Tchou tchang, Lieou hia hoei, et Chao lien (7). Confucius ait: non demittentes suum animum nec deprimentes suam personam, nonne Pé i et Chou t'si? Dictoque Lieou hia hoei et Chao lien, demississe animum et depressisse personam, at verba quadrasse recto ordini, actiones quadrasse communi sensui, illosque hujusmodi esse, et nil aliud (1); dictoque Yu tchong et I i, occultos degisse, et licentius locutos, at personam obtinuisse puritatem, suique subductionem congruisse epikeiae (2): ego vero discrepo ab his; nil absolute teneo, nil absolute respuo.
9. Primus phonascus, Tche, migravit in T'si; secundae; refectionis musicus, Kan, adiit T'chou; tertia refectionis, Leao, petiit T'sai: quartae refectionis, K'iué, contendit T'sin: tympanotriba Fang chou accessit ad flumen; agitans tympaniolum, Ou, penetravit in Han; secundus phonascus, Yang, et pulsans chalcophonum, Siang, ingressi sunt in mare (3).
10. Tcheou Dux alloquens Lou regulum ait: sapiens non eliminat sans consanguineos; non facit magnos administros indignari quod non adhibeantur; veteranos et antiquos, si non sit gravis causa, tunc non abjicit; non exigit perfectionem in uno homine (4).
11. Dynastia Tcheou habuit octo heroes, Pé ta et Pé kouo, Tchong t'ou et Tchong hou, Chou yé et Chou hia, Ki soci et Ki kouo (5).
 |
© Claude Pavur 1997 - 2009 at Saint Louis University.
